Η απειλή μιας «παγκόσμιας απεργίας αγορών»

Καθώς το κόστος ζωής ανεβαίνει, αυξάνεται σημαντικά η απειλή μιας παγκόσμιας «απεργίας αγορών». Η ιστορία δείχνει ότι όταν οι καταναλωτές περικόπτουν τις μη απαραίτητες δαπάνες δημιουργείται σοβαρός κίνδυνος για τις αγορές. Ο πληθωρισμός αυξάνεται, ενώ τα εισοδήματα των νοικοκυριών, προσαρμοσμένα στις αυξανόμενες τιμές, μειώνονται με ταχύτατο ρυθμό, παρατηρούν οι «Financial Times».

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι το κόστος των τροφίμων, των καυσίμων και της στέγασης έχει αυξηθεί σημαντικά. Η τιμή των προϊόντων δεν δείχνει σημάδια μείωσης, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Τι γίνεται όμως με τις μη απαραίτητες δαπάνες; Πρόσφατη έκθεση της Currency Research Associates, μιας εταιρείας χρηματοοικονομικής στρατηγικής με έδρα τις ΗΠΑ, εντόπισε ισχυρές ενδείξεις ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια παγκόσμια «απεργία αγορών», καθώς οι καταναλωτές σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να μειώνουν τις δαπάνες τους για οτιδήποτε δεν θεωρούν απολύτως απαραίτητο. Οι ενδείξεις για αυτό είναι ισχυρότερες στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η άνοδος της τιμής των βασικών προϊόντων έχει οδηγήσει σε συνεχόμενες διακοπές ρεύματος, επισιτιστική ανασφάλεια και κάτι που ισοδυναμεί ουσιαστικά με «απομάκρυνση» εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων από την παγκόσμια καταναλωτική οικονομία.

Πλέον και οι αναπτυγμένες χώρες μπορεί να βρίσκονται μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση. Οι κάτοικοι της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσεϊ, για παράδειγμα, χρωστούν περισσότερα από 2,4 δισ. δολάρια σε εταιρείες κοινής ωφέλειας (σε εθνικό επίπεδο, ο αριθμός είναι 22 δισ. δολάρια) και ορισμένες πόλεις προειδοποιούν για διακοπές ρεύματος εάν δεν πληρωθούν οι λογαριασμοί. Οι επιχειρήσεις αρχίζουν να προσαρμόζουν τις δικές τους προσδοκίες για τις δαπάνες. Τα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα ξεπέρασαν τις πωλήσεις των καινούργιων στις ΗΠΑ εδώ και αρκετό καιρό.

Απώλειες

Στα τέλη Μαρτίου, η Apple ανακοίνωσε τα σχέδιά της να μειώσει την παραγωγή του iPhone SE κατά 20%, επειδή ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο αυξανόμενος πληθωρισμός μείωσαν τις καταναλωτικές δαπάνες σε όλο τον κόσμο. Επίσης, μείωσε τις παραγγελίες για ακουστικά AirPods. Την περασμένη εβδομάδα, το Netflix ανακοίνωσε ότι έχασε περισσότερους συνδρομητές από αυτούς που εγγράφηκαν το πρώτο τρίμηνο, κάτι που πρώτη φορά παρατηρείται εδώ και μία δεκαετία. Η ανησυχία τώρα είναι πως οτιδήποτε μπορούν να περιορίσουν οι καταναλωτές – από το φαγητό μέχρι τις καλοκαιρινές διακοπές και από καινούργια ρούχα έως gadgets – είναι πιθανό να επηρεαστεί εάν τα τρόφιμα, τα καύσιμα και το κόστος στέγασης παραμείνουν υψηλά. Αυτό ισχύει και για τις πιο εύπορες κοινωνικές ομάδες. Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς από εκείνους που κερδίζουν άνω των 100.000 δολαρίων τρώνε λιγότερες φορές έξω και περίπου το 1/3 εξ αυτών μείωσε την οδήγηση, τα ταξίδια και τις μηνιαίες συνδρομές.

Ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις εάν οι χαμηλότερες καταναλωτικές δαπάνες, το αυξανόμενο κόστος για τις πρώτες ύλες και η πτώση των τιμών των μετοχών συγκρούονται με υψηλότερα επιτόκια και εταιρείες που έχουν μεγαλύτερα χρέη από ποτέ; Ο Ουλφ Λίνταλ, διευθύνων σύμβουλος της Currency Research Associates, λέει ότι οι επενδυτές θα ήταν φρόνιμο να δουν τι συνέβη σε μια άλλη περίοδο μείωσης του εισοδήματος και αύξησης της παραγωγής, μεταξύ Σεπτεμβρίου 1937 και Ιουνίου 1938 στις ΗΠΑ. Τότε, αφού έφτασαν στα ύψη, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν κατά 40% μέσα σε τρεις μήνες. Πρόκειται για μια περίοδο την οποία ο οικονομολόγος Κένεθ Ρουζ εξέτασε λεπτομερώς στο βιβλίο του «1954, Υφεση και Ανάκαμψη». Οι τιμές χονδρικής είχαν εκτοξευθεί σε μια εποχή που οι άνθρωποι είχαν οικονομικό φόβο και αγωνία για τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Ολα αυτά συγκρούστηκαν με τη μείωση της ομοσπονδιακής βοήθειας που είχε χορηγηθεί ως μέρος του New Deal, τη στιγμή που οι κεντρικοί τραπεζίτες είχαν αρχίσει να αυξάνουν τα επιτόκια.

Προφανώς υπάρχουν ανησυχητικές ομοιότητες με τη σημερινή παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική εικόνα. Εχουμε και τώρα επιφυλακτικούς καταναλωτές, υψηλότερους μισθούς σε πολλά μέρη, αυξανόμενο πληθωρισμό στα εμπορεύματα παγκοσμίως, πόλεμο στην Ουκρανία και κεντρικούς τραπεζίτες που προσπαθούν να μείνουν μπροστά από όλα αυτά. Η ελπίδα είναι να μην επαναληφθεί η ιστορία.