Μάια Σάντου: Μια απόφοιτος του Χάρβαρντ απέναντι στον Πούτιν

«Σφηνωμένη» γεωγραφικά μεταξύ της σήμερα εμπόλεμης Ουκρανίας και της νατοϊκής Ρουμανίας, γεωπολιτικά μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, η μικρή σε έκταση και μακράν από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης Μολδαβία παρέμενε επισήμως ουδέτερη από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1991, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ.

Στα ανατολικά εδάφη της παραμένει άλλωστε από το 1992 «παγωμένη» -και τουλάχιστον προσώρας- η διένεξη στην αποσχισθείσα Υπερδνειστερία: μια λωρίδα γης με 400 χιλιόμετρα κοινά σύνορα με την Ουκρανία.

Η ρωσόφωνη περιοχή, όπου σταθμεύουν έκτοτε 1.500 Ρώσοι στρατιώτες, περιγράφεται σήμερα από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως κατεχόμενο έδαφος από τη Ρωσία.

Μετά και τις τελευταίες επισήμως «ορφανές» επιθέσεις στον θύλακα -που καθιστούν όλο και πιο ορατό τον κίνδυνο επέκτασης του ουκρανικού πολέμου στην Υπερδνειστερία- η ηγεσία της Μολδαβίας αποφάσισε ότι η μακρά περίοδος της επίσημης (συνταγματικά κατοχυρωμένης) ουδετερότητας ανήκει πια στο παρελθόν.

Ο «κλήρος» των κρίσιμων αποφάσεων πέφτει στη φιλοδυτική Μάια Σάντου: την πρώτη γυναίκα πρόεδρο του πιο ευάλωτου σήμερα κράτους στην ανατολική Ευρώπη.

Με το βλέμμα στραμμένο στη Δύση

Από τη δεκαετία του ‘90 η Μολδαβία έχει προσχωρήσει στο πρόγραμμα Σύμπραξη για την Ειρήνη (PfP) του ΝΑΤΟ, συμμετέχει στο Συμβούλιο Ευρωατλαντικής Συνεργασίας (EAPC), ενώ από το 2014 συνεισφέρει με στρατεύματα στην υπό νατοϊκή διοίκηση πολυεθνική Δύναμη του Κοσσυφοπεδίου (KFOR).

Λίγο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία εν τω μεταξύ -ακολουθώντας το παράδειγμα του Κιέβου- η Μάια Σάντου υπέγραψε (σχεδόν ταυτόχρονα με την ηγεσία της Γεωργίας) αίτημα για άμεση ένταξη της χώρας της στην ΕΕ.

Τώρα, εν μέσω φόβων για επέκταση του πολέμου στα μολδαβικά εδάφη και έντονης δημόσιας συζήτησης στην πρωτεύουσα Κισινάου για την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας, η Μολδαβή πρόεδρος εγκαινίασε πρακτικά μια νέα εποχή.

Σε τηλεοπτική συνέντευξη, ανακοίνωσε συντονισμό του κρατικού τραπεζικού συστήματος με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και την αποστολή μη στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο.

Μια ημέρα νωρίτερα, με αφορμή την 30η επέτειο από τη δημιουργία του Γενικού Επιτελείου, είχε τονίσει την ανάγκη η Μολδαβία να καταβάλει σοβαρές οικονομικές και υλικοτεχνικές προσπάθειες για να οικοδομήσει «έναν επαγγελματικό, σύγχρονο και καλά εξοπλισμένο στρατό».

Τα οικονομικά περιθώρια είναι ωστόσο εξαιρετικά στενά.

Στη χώρα των περίπου 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων, που βασίζεται στη γεωργία και έχει κατά κεφαλήν ΑΕΠ μόλις 4.300 ευρώ, φέτος διατέθηκε για τις αμυντικές δαπάνες το 0,3% του ΑΕΠ ή 773 εκατομμύρια λέι (περίπου 39 εκατομμύρια ευρώ), σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών.

Κατά τον Ίγκορ Γκρόσου, πρόεδρο της Βουλής της Μολδαβίας και ασκούντα χρέη προέδρου του κεντροδεξιού κυβερνώντος Κόμματος Δράσης και Αλληλεγγύης (που ίδρυσε προ εξαετίας η Σάντου), θα πρέπει να δοθούν στη χώρα του εγγυήσεις ασφαλείας από τις μεγάλες δυνάμεις.

Στη βοήθεια της ΕΕ και χωρών του ΝΑΤΟ «ποντάρει» και ο Ιούλιαν Γκρόζα, πρώην αναπληρωτής ΥΠΕΞ της Μολδαβίας, νυν διευθυντής του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Μεταρρυθμίσεων με έδρα το Κισινάου.

«Θέλουμε να ζήσουμε με ειρήνη, ευημερία και να είμαστε μέρος του ελεύθερου κόσμου», είχε σχεδόν προαναγγείλει από τον περασμένο Μάρτιο η Μολδαβή πρόεδρος.

«Αν και ορισμένες αποφάσεις χρειάζονται χρόνο, κάποιες πρέπει να λαμβάνονται γρήγορα και αποφασιστικά», είχε επισημάνει, «και να μην μένουν ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες που εμφανίζονται σε έναν κόσμο που αλλάζει».

Πηγή: @sandumaiamd

Από το Χάρβαρντ, στην προεδρία

Πρόκειται για τακτική που φαίνεται ότι εφάρμοσε και η ίδια στην πορεία της μέχρι την προεδρία.

Γεννημένη επί εποχής ΕΣΣΔ, η Μάια Σάντου μεγάλωσε στην περιφέρεια Φαλέστι, δίπλα στα σύνορα με τη Ρουμανία.

Αφού σπούδασε στη χώρα της στις Ακαδημίες Οικονομικών Σπουδών και Δημόσιας Διοίκησης, μετακόμισε στις ΗΠΑ κάνοντας το μεταπτυχιακό της στη Δημόσια Διοίκηση στη Σχολή Τζον Φ. Κένεντι στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Με το που αποφοίτησε, το 2010, εργάστηκε σε σύμβουλος του Εκτελεστικού Διευθυντή της Παγκόσμιας Τράπεζας, στην Ουάσιγκτον.

Δύο χρόνια αργότερα ωστόσο επέλεξε να επιστρέψει στην πατρίδα της -για να την αλλάξει, όπως είπε, αξιοποιώντας τις νέες δεξιότητες που είχε αποκτήσει.

Στόχος της, διακήρυττε από τότε, ήταν να καταπολεμήσει τη διαφθορά, που κατέστρεφε τη μικρή πρώην σοβιετική δημοκρατία.

Σχεδόν με το πάτησε και πάλι το πόδι της στα πάτρια εδάφη, το 2012, εντάχθηκε στο υπουργικό συμβούλιο αναλαμβάνοντας το υπουργείο Παιδείας.

Μόλις τρια χρόνια μετά προτάθηκε για την πρωθυπουργία από το συντηρητικό Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα.

Η υποψηφιότητά της τελικά δεν ευδοκίμησε, καθώς η ίδια είχε θέσει ως προϋπόθεση τις παραιτήσεις του επικεφαλής της Εθνικής Τράπεζας και του Γενικού Εισαγγελέα.

Τελικά, ίδρυσε το 2016 το δικό της φιλοευρωπαϊκό Κόμμα Δράσης και Αλληλεγγύης, γνωστό με το ρουμανικό του ακρωνύμιο «PAS», που σημαίνει «βήμα».

Με αυτό ως «όχημα», διεκδίκησε ανεπιτυχώς εκείνη τη χρονιά την προεδρία.

Τρία χρόνια μετά και σε συνεργασία με τους φιλορώσους Σοσιαλιστές -με τους οποίους είχε νωρίτερα δεσμευτεί ότι δεν θα συμπράξει- διορίστηκε τελικά πρωθυπουργός, αντικαθιστώντας τον τότε παραιτηθέντα από το πόστο Πάβελ Φίλιπ.

Έγινε έτσι το 2019 η τρίτη γυναίκα πρωθυπουρός στα χρονικά της Μολδαβίας.

Πλην όμως η θητεία της διήρκεσε τελικά μόνο πέντε μήνες…

Έπειτα από πολλές ενδοκυβερνητικές διενέξεις -μεταξύ άλλων και για τα μαθήματα ρωσικής γλώσσας στα σχολεία- η κυβέρνησή της Σάντου κατέρρευσε, κατόπιν πρότασης μομφής.

Αυτό κάθε άλλο παρά σήμανε πάντως το τέλος της πολιτικής καριέρας της. Αντιθέτως.

Το 2020, με μόλις οκταετή πολιτική καριέρα, εξελέγη στην προεδρία της Μολδαβίας -η πρώτη γυναίκα που το καταφέρνει- επικρατώντας έναντι του φιλορώσου τότε προέδρου Ίγκορ Ντόντον.

Οι δύο πολιτικοί αντίπαλοι αντικατοπτρίζουν τον εθνικό διχασμό της Μολδαβίας και δύο διαφορετικά οράματα για το μέλλον.

Με την εκλογή της, η (ρουμανικής καταγωγής) Μάια Σάντου υποσχέθηκε να γίνει πρόεδρος όλων των Μολδαβών, να καταπολεμήσει τη διαφθορά και να βγάλει τη χώρα από τη φτώχεια, δίνοντάς της ευρωπαϊκή προοπτική.

Η επικράτηση του φιλοδυτικού κόμματός της στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Ιουλίου της έλυσε τα χέρια -διόρισε μάλιστα πρωθυπουργό τη Νατάλια Γκαβριλίτσα, επίσης απόφοιτο του Χάρβαρντ.

Τώρα, με ώθηση τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον κίνδυνο εξάπλωσης του πολέμου στην Υπερδνειστερία, η Σάντου ανοίγει «δρασκελιά» προς τη Δύση.

Εκ του σύνεγγυς, η Ρωσία προσώρας παρακολουθεί…