Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η γέννηση της ελληνικής γλώσσας (Μέρος Γ’)

Στη δεύτερη από τις τέσσερις υποκατηγορίες που αφορούν τις ιδιαίτερες εξελίξεις στη μορφολογία της ελληνικής μελετώνται, όπως είχαμε αναφέρει στο αμέσως προηγούμενο άρθρο μας, οι μορφικές και κλιτικές ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν οι αντωνυμίες. Εδώ καταγράφονται αξιοπρόσεκτοι ελληνικοί νεωτερισμοί, με αντωνυμικά θέματα που δεν απαντούν σε καμία άλλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Τέτοιου είδους είναι το θέμα σφι- ή σφε- του πληθυντικού των αυτοπαθών αντωνυμιών γ’ προσώπου, το θέμα σφ- του δυϊκού των προσωπικών αντωνυμιών β’ προσώπου, όπως και το θέμα τιν- της ερωτηματικής και αόριστης αντωνυμίας τις.

Στην τρίτη υποκατηγορία, που διαλαμβάνει το θέμα της ρηματικής μορφολογίας, παρατηρούνται σαφείς αντιστοιχίες αλλά και δραστικές αλλαγές. Πιο συγκεκριμένα, το ρηματικό σύστημα της πρώιμης ελληνικής βρίσκεται κατ’ αρχήν σε σχέση αντιστοιχίας με εκείνο της βεδικής σανσκριτικής (θυμίζουμε ότι η βεδική είναι η πρωιμότερη μορφή της σανσκριτικής). Κοινή, λοιπόν, στις δύο αυτές γλώσσες είναι η οργάνωση του ρηματικού συστήματος γύρω από τρία διαφορετικά θέματα (του ενεστώτα, του αορίστου και του παρακειμένου), δηλωτικά των διακρίσεων που αφορούν τη λεγόμενη ρηματική όψη (γνωστή και ως ποιόν ενεργείας ή τρόπος του ρήματος), δηλαδή τον τρόπο με τον οποίον παρουσιάζει ο ομιλητής το αν η ενέργεια που δηλώνει το ρήμα εμφανίζεται ως ολοκληρωμένη, ως εξελισσόμενη κ.ά. Κοινή, επίσης, είναι η αντίθεση ενεργητικής και μεσοπαθητικής φωνής.

Εντούτοις, στη ρηματική μορφολογία της ελληνικής παρουσιάζονται και σημαντικές εξελίξεις σε σχέση με τον απώτερο γλωσσικό πρόγονο αυτής, την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή. Έτσι, στο πλαίσιο της διαδικασίας σχηματισμού των διαφορετικών θεμάτων που δηλώνουν τον ενεστώτα, τον αόριστο και τον παρακείμενο, η ελληνική σε ορισμένες περιπτώσεις επεξέτεινε ή και συνδύασε επιθήματα της πρωτοϊνδοευρωπαϊκής, αλλά σε κάποιες άλλες περιπτώσεις μείωσε τη χρήση αυτών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εν προκειμένω είναι η περίπτωση του αορίστου, όπου η ελληνική ακολούθησε μια εντελώς δική της διαδρομή, μέσω της αναπτύξεως ενός νέου συνόλου καταλήξεων.

Άλλες αξιοσημείωτες μορφολογικές διαφοροποιήσεις των ρημάτων της ελληνικής είναι η ολοκληρωτική απώλεια των ιδιαίτερων ρηματικών τύπων στο α’ πρόσωπο του δυϊκού αριθμού, η μερική αντικατάσταση των ειδικών καταλήξεων του παρακειμένου, καθώς και η δημιουργία απαρεμφάτων ενεργητικής και μεσοπαθητικής φωνής διά της προσθήκης συγκεκριμένων επιθημάτων σε καθένα από τα θέματα που δηλώνουν διακρίσεις ρηματικής όψης.

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η γέννηση της ελληνικής γλώσσας (Μέρος Α’)

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η γέννηση της ελληνικής γλώσσας (Μέρος Β’)