Ποια είναι η θέση της γυναίκας στην πολιτική στην Ελλάδα

Παγκοσμίως τα πράγματα αλλάζουν. Από το 2013 έως σήμερα το ποσοστό των γυναικών σε πρωθυπουργικές ή προεδρικές θέσεις έχει αυξηθεί ευχάριστα, με δεδομένο, όμως, πάντα το γεγονός ότι οι γυναίκες πρόεδροι είναι σημαντικά λιγότερες από τις γυναίκες πρωθυπουργούς. Πρόσφατα ήρθε στην Ελλάδα η πρωθυπουργός της Φινλανδίας, Σάνα Μάριν, και αντιληφθήκαμε ότι σε άλλες χώρες οι γυναίκες κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή.

Η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου έχει γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας, την κα. Σακελλαροπούλου, ενώ ταυτόχρονα έχουμε και την κυβέρνηση με τις λιγότερες γυναίκες σε κυβερνητικά πόστα. Η γειτονική Τουρκία, από την άλλη, είχε ως πρωθυπουργό την Τονσού Τσιλέρ την τριετία 1993-1996, με μία σημαντική διαφορά: Το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας ως πρώτο ενεργό αξίωμα αναγνωρίζει το προεδρικό, οπότε ηγέτης είναι ο πρόεδρος (σήμερα ο Ταγίπ Ερντογάν), ενώ στην Ελλάδα το πολιτικό μας σύστημα είναι περισσότερο “πρωθυπουργοκεντρικό”, με κύριο ηγέτη τον πρωθυπουργό της χώρας. Έτσι, όπως η Τουρκίας δεν είχε ποτέ γυναίκα Πρόεδρο, έτσι και η Ελλάδα δεν είχε ποτέ γυναίκα πρωθυπουργό.

Η πρωτη χώρα στον κόσμο που είχε ταυτόχρονα γυναίκες και πρόεδρο και πρωθυπουργό, ήταν η Σρι Λάνκα, το 1994, ενώ στα καθ’ ημάς της Ευρώπης, πρώτη χώρα με γυναίκες σε προεδρική και πρωθυπουργική θέση, ήταν η Εσθονία το 2021.

Αυτήν την στιγμή οι γυναίκες που συμμετέχουν στα εθνικά τους κοινοβούλια είναι σε ποσοστό 24,5%. Οι χώρες με την υψηλότερη γυναικεία εκπροσώπηση, είναι η Ρουάντα, η Κούβα και η Βολιβία.

Είναι η Ελλάδα έτοιμη για την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό;

Μονολεκτικά, όχι. Ακόμη και η κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ως γυναίκα Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δέχτηκε αρκετές, μερικές μάλιστα πολύ χυδαίες σεξιστικές επιθέσεις. Σίγουρα η Ελλάδα, που έχει μία μέτρια κοινοβουλευτική εκπροσώπηση από γυναίκες και απολύτως καμία γυναίκα να διεκδικεί την πρωθυπουργία -ή, μετά την απώλεια της Φώφης Γεννηματά, να είναι αρχηγός κόμματος, απέχει πολλά φεγγάρια μέχρι να δει την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό.

Ενδεικτικά, μετά τις εκλογές του 2019 από τους 300 βουλευτές, οι γυναίκες είναι μόνο 62. Το εύκολο και εντελώς λανθασμένο επιχείρημα, είναι πως οι γυναίκες δεν θέλουν να ασχοληθούν με την πολιτική ή, αν το εξελίξουμε, αν ήταν αρκετά καλές, θα τις εξέλεγε ο λαός. Είναι, όμως, η ορατότητα των γυναικών στην Ελλάδα σε τέτοιο επίπεδο ώστε να εξασφαλίζει την ορατότητά τους και στην πολιτική;

Η θέση της γυναίκας στην Ελλάδα του 2022

Περισσότερο άνεργες, περισσότερο φτωχές, με έξαρση της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών. Αυτό είναι το πορτραίτο της θέσης της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία του 2022.

Η ενσωμάτωση των νέων γυναικών στην αγορά εργασίας, είναι τρομακτική. Το 2020 περισσότερο από το 40% των γυναικών ηλικίας 25-34 ήταν άνεργες. Οι εργοδότες δεν προτιμούν την πρόσληψη γυναικών σε… αναπαραγωγική ηλικία ( sic), καθώς τους κοστίζουν περισσότερο σε περίπτωση άδειας κύησης, παρόλο που τις πληρώνουν λιγότερο σε σχέση με τους άντρες συναδέλφους τους.

Ταυτόχρονα, οι νέες γυναίκες συμβαίνει να αφήνουν την εργασία τους λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, κοινώς το μεγάλωμα των παιδιών σχεδόν σε απόλυτο ποσοστό σε σχέση με τους άντρες που κάνουν το ίδιο. Ο λόγος είναι αυτή η βαθιά ριζωμενη αντίληψη πως η γυναίκα μεγαλώνει τα παιδιά, ενώ ταυτόχρονα δεν υπάρχουν αρκετές δημόσιες δομές που να βοηθούν τις νέες μητέρες να μπορούν να εργαστούν, όπως βρεφονηπιακοί σταθμοί, ολοήμερα σχολεία κλπ.

Αντιστοίχως, δεν υπάρχουν ούτε αρκετές γυναίκες σε θέσεις ευθύνης, από την τοπική αυτοδιοίκηση ως τις διευθυντικές θέσεις. Η πρώτη γυναίκα περιφερειάρχης Αττικής ήταν η Ρένα Δούρου, ενώ μετά την Ντόρα Μπακογιάννη, δεν υπήρξε ξανά άλλη γυναίκα δήμαρχος Αθηναίων. Κι έκτοτε έχουν περάσει δύο δεκαετίες.

Αντιστοίχως, οι γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στον εργασιακό τους χώρο παραμένουν σημαντικά λιγότερες από τους άντρες συναδέλφους τους, ενώ συνήθως, ακόμη και αν έχουν στελεχιακή θέση στο δυναμικό μίας επιχείρησης, θα έχουν και προϊστάμενους άντρες.  Επίσης, τα επίπεδα χρόνιου στρες είναι 40% υψηλότερα στις γυναίκες που συνδυάζουν εργασία και μητρότητα σε σχέση με τους άντρες, ενώ το 44% των γυναικών μείωσε τη νόμιμη άδεια μητρότητας που δικαιούται από φόβο ότι το διάστημα εκτός της δουλειάς θα ανακόψει την καριέρα τους.

Αντικατοπρίζοντας την κοινωνία στην πολιτική, οι λόγοι της μη συμμετοχής των γυναικών αφήνουν μία πικρή επίγευση.

Ποσόστωση φύλου και ίση εκπροσώπηση

Το μέτρο της ποσόστωσης φύλου δεν είναι παλιό. Πρώτη φορά εφαρμόστηκε το 2008 και έκτοτε η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των γυναικών έχει αυξηθεί περί το 33%.

Στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ισότητα των Φύλων 2011-2020, που εγκρίθηκε στις 7 Μαρτίου 2011, το Συμβούλιο παραδέχτηκε ότι οι πολιτικές για την ισότητα των φύλων έχουν ζωτική σημασία για την οικονομική ανάπτυξη, την ευημερία και την ανταγωνιστικότητα και ζήτησε να ληφθούν μέτρα για την προώθηση της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών και των ανδρών στη λήψη αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς, με στόχο την πλήρη αξιοποίηση όλων των προσόντων.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει καλέσει επανειλημμένα τις εταιρείες και τα κράτη μέλη να αυξήσουν την εκπροσώπηση των γυναικών στα όργανα λήψης αποφάσεων και κάλεσε την Επιτροπή να προτείνει νομοθετικές ποσοστώσεις για να επιτευχθεί το κρίσιμο όριο του 30% γυναικών μελών στα όργανα διαχείρισης έως το 2015 και 40% έως το 202011. Οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους να αναλάβουν περαιτέρω δράση σε αυτόν τον τομέα στο πρόγραμμα εργασίας τους για την περίοδο 2012-2014.

Έτσι, το σημαντικά υποεκπροσωπούμενο φύλο, οι γυναίκες, μπόρεσαν να εισέλθουν σε αυτό που θα ονομάζαμε “τα κοινά”.

Για πρώτη φορά στην χώρα μας ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε το μοναδικό κόμμα και ένα από τα λίγα παγκοσμίως που κατοχύρωσε την ίση εκπροσώπηση του 50-50 μεταξύ ανδρών και γυναικών. Με τροπολογία που ψηφίστηκε στο 3ο συνέδριο του κόμματος και με επιχείρημα πως η ίση εκπροσώπηση σημαίνει δημοκρατία και ισότητα, στη χώρα μας έγινε η αρχή της πλήρους συμπεριληπτικότητας των γυναικών στην πολιτική ζωή. Φυσικά, οι αλλαγές αυτές δεν είναι παρά αποτέλεσμα ενός δυνατού και ορατού γυναικείου κινήματος που εμφανίστηκε τα τελευταία τρία χρόνια.

Όταν το αμερικανικό Δημοκρατικό Κόμμα έπρεπε να εκλέξει τον Μπαράκ Ομπάμα ή την Χίλαρι Κλίντον, οι αμερικανές φεμινίστριες -κυρίως η παλιότερες- ήλπιζαν στην πρώτη γυναίκα Πρόεδρο των ΗΠΑ. Μάλιστα, τότε είχαν πει ότι η Αμερική είναι έτοιμη για έναν μαύρο άντρα ως Πρόεδρο, παρά για μια γυναίκα. Παρ’όλ’αυτά, η εκλογή του Ομπάμα αποτέλεσε ιστορικής σημασίας τομή για τα δικαιώματα και η πρόοδος ωφελεί όλους.

Ενώ στη χώρα μας παραμένουμε σημαντικά υποεκπροσωπούμενες, κάτι φαίνεται να αλλάζει. Το μέλλον μπορεί να φέρει μία αναδίπλωση της ιστορία εις βάρος των γυναικείων δικαιωμάτων, ή μπορεί να φέρει δικαιοσύνη και ορατότητα. Το μόνο σίγουρο, είναι πως το έχουμε μπροστά μας.