Ο Ροβήρος Μανθούλης, η ΕΡΤ και οι συναντήσεις της Τετάρτης

Γράφει ο Βασίλης Βαφέας

Στις 21 Απριλίου του ’22 έφυγε από τη ζωή ο Ροβήρος Μανθούλης. Στις 21 Απριλίου του ’67 παιζόταν στο Φεστιβάλ της Ιέρ η εμβληματική του ταινία «Πρόσωπο με πρόσωπο», που κατά κάποιον τρόπο προμήνυε τη Χούντα που θα ερχόταν. Ο Ροβήρος αυτοεξορίστηκε έκτοτε στη Γαλλία. Εγινε σπουδαίος συνεργάτης της Γαλλικής Δημόσιας Τηλεόρασης, με ένα τεράστιο έργο. Αργότερα έγινε και πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας του Παρισιού.

Εγώ ήμουν άλλος ένας (άσημος) αυτοεξόριστος αριστερός, που σπούδαζα Χημεία στη Σορβόννη. Σε έναν χρόνο γύρισα στην Ελλάδα για να παρασταθώ στη μάνα μου που υπέφερε από τη Χούντα.

Με την πτώση της Χούντας, επέστρεψε και ο Καραμανλής από τη Γαλλία κι όταν ανέλαβε πρωθυπουργός κάλεσε το Ροβήρο, που φαντάζομαι θα είχε γνωρίσει στο Παρίσι, να ανανεώσει την ΕΡΤ. Ο Ροβήρος, άνθρωπος με έντονη πολιτική συνείδηση και τεράστια πείρα γύρω από τα ΜΜΕ που απέκτησε στη Γαλλία και σε όλη την οικουμένη, ανανέωσε πράγματι την ΕΡΤ αξιοποιώντας όλα τα καλλιτεχνικά (και όχι μόνο) στελέχη που ήξερε από το παρελθόν του. Εγώ, ένας χημικός, δεν είχα τότε παρελθόν καλλιτεχνικό. Δεν με γνώριζε εκείνος. Εγώ τον γνώριζα.

Αργότερα, όταν ανέβηκε ο Αντρέας Παπανδρέου στην πρωθυπουργία, θέλησε να εκδημοκρατίσει την ΥΕΝΕΔ και από στρατιωτικό τηλεοπτικό κανάλι να την κάνει πολιτικό, την ΕΡΤ2. Εβαλε πρόεδρο ΔΣ τον Νίκο Αλεξίου, μεγαλοδημοσιογράφο του «Βήματος» (είχε διατελέσει επικεφαλής του Γραφείου Τύπου του Γεωργίου Παπανδρέου, του Γέρου της Δημοκρατίας), για να τον βοηθήσει στο έργο του.

Εκείνος θέσπισε ένα όργανο συμβουλευτικό του ΔΣ της ΕΡΤ2, την Επιτροπή Προγράμματος και Προγραμματισμού (ΕΠΠ), που θα εισηγείτο το πώς πρέπει να είναι (και να παράγεται) το πρόγραμμα του καναλιού. Ως μέλη όρισε γνωστούς δημοσιογράφους που ήξερε από την εφημερίδα: τον Λεωνίδα Ζενάκο, την Αθηνά Γληνού, τον Κώστα Πάρλα και καλλιτέχνες: την Τώνια Μαρκετάκη, τον Αντρέα Αντωνιάδη, σκηνοθέτη και στέλεχος του ΡΙΚ, κι εμένα, που είχα ήδη κάνει τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μου, το «Ρεπό». Με την Τώνια ήμασταν φίλοι και συνοδοιπόροι στα συνδικαλιστικά, κι έτσι η Τώνια με πρότεινε.

Θυμάμαι σαν τώρα το τηλεφώνημα που μου έκανε ο Κώστας Πάρλας για να μου προτείνει να μπω κι εγώ. Εμείς αποτελέσαμε την πρώτη Επιτροπή Προγράμματος. Στη συνέχεια στην επιτροπή εντάχθηκαν κι ο Νίνος Μικελίδης, στέλεχος τότε της ΕΡΤ2, ο Σπύρος Αυγερινός, μηχανικός του Πολυτεχνείου και φιλότεχνος, και ο Παντελής Φιλιππίδης, διευθυντής παραγωγής.

Ημασταν μια ομάδα ανθρώπων που συνεργαστήκαμε αρμονικά μεταξύ μας και θέλω να πιστεύω ότι δημιουργήσαμε ένα αξιοσημείωτο έργο. Η ΕΡΤ2 απέκτησε ποιοτικό προφίλ. Δημιουργήθηκαν φιλίες δυνατές, όπως το τρίο Ζενάκος – Μικελίδης και η αφεντιά μου. Και τότε ήρθε στη ζωή μου ο Ροβήρος, που ήταν επιστήθιος φίλος του Ζενάκου από τα παλιά (από το πατάρι του Λουμίδη, ποιητές και οι δύο). Εγινε μέλος του ΔΣ της ΕΡΤ2, επιφορτισμένος να συνεργάζεται με την ΕΠΠ για το πρόγραμμα του σταθμού.

Τα χρόνια πέρασαν. Φύγαμε από την ΕΡΤ2. Ο Ροβήρος γύρισε ως σκηνοθέτης μια πετυχημένη σειρά βασισμένη στις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Στρατή Τσίρκα και γύρισε στη Γαλλία. Ο Ζενάκος επέστρεψε στην αρχισυνταξία του «Βήματος», μέχρι που πήρε σύνταξη κι έφυγε κι αυτός από τη ζωή πριν από μερικά χρόνια. Ο Μικελίδης επέστρεψε στην κινηματογραφική και θεατρική κριτική και συνεχίζει να οργανώνει το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Εγώ συνέχισα τη σκηνοθετική μου δουλειά στον κινηματογράφο και το θέατρο.

Οταν συστήσαμε τον ΕΡΜΕΙΑ, Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης των Δικαιωμάτων Παραγωγών Κινηματογράφου, ο Ροβήρος από το Παρίσι στήριζε πάντα το κοινωνικό μας έργο. Οταν ερχόταν στην Αθήνα, πηγαίναμε σε ένα τσιπουράδικο στην Ιπποκράτους και τα πίναμε μιλώντας για τα παλιά, τα νέα και τα μελλούμενα. Κυρίως ο Ροβήρος μιλούσε, πάντα με χιούμορ, για ό,τι συνέβαινε στη Δύση και στην Ανατολή.

Από τις σύντομες συναντήσεις μας, όποτε ερχόταν για κάποια προβολή ταινίας ή παρουσίαση βιβλίου του (ήταν πολυγραφότατος), θυμάμαι μια ιστορία: ο Λεωνίδας Ζενάκος θέλησε να επαναλάβει τις συναντήσεις που γινόντουσαν παλιά μιας «αντροπαρέας» του παταριού του Λουμίδη, με όσους είχαν μείνει ζωντανοί. Αυτές γινόντουσαν κάθε εβδομάδα τις Τετάρτες το βράδυ σε κάποιο σπίτι. Μου έκαναν την τιμή να συμπεριλάβουν κι εμένα στις εβδομαδιαίες συναντήσεις της «αντροπαρέας», που άρχιζαν με φαγοπότι και συνεχίζονταν μέχρι νωρίς το πρωί με κουβεντολόι για τέχνη, σινεμά, θέατρο κ.λπ.

Θυμάμαι ένα βράδυ που η συνάντηση έγινε στο σπίτι μου και είχα μαγειρέψει σελερί με χοιρινό αβγολέμονο. Το σπίτι μου στο Κουκάκι είναι μικρό, ιδιόκτητο, με δάνειο. Είναι στενάχωρο για να υποδεχθεί τόσο κόσμο. Ο Ροβήρος εξανέστη. Μιλούσε για την αρχαία Ελλάδα, που τη λάτρευε, για τη δημοκρατία της, και δεν ήξερε πού να ακουμπήσει τα πιάτα με το σελερί. Και μου λέει «Βρε Βασίλη, να έρχεστε τις Τετάρτες στο σπίτι μου στο Παρίσι! Είναι ευρύχωρο, έχω μεγάλο τραπέζι και το αγόρασα από τα πνευματικά δικαιώματα που εισέπραξα από τη γαλλική τηλεόραση για τις επαναπροβολές του σίριαλ μου που βασιζόταν στις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Τσίρκα».

Από την παλιά παρέα της ΕΡΤ2 έχουμε μείνει ζωντανοί μόνο ο Μικελίδης κι εγώ. Καλή αντάμωση, λοιπόν, αγαπημένοι μας Ροβήρο και Λεωνίδα. Μου λείπετε αφάνταστα!..

Ο Βασίλης Βαφέας είναι σκηνοθέτης – παραγωγός.