Τροπολογία Τσίπρα για το ηλεκτρικό ρεύμα – Τι προβλέπει για τις ρήτρες αναπροσαρμογής

Τέσσερις διατάξεις – ασπίδα προστασίας καταναλωτών και επιχειρήσεων από τις εντολές διακοπής της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, λόγω οφειλής προερχόμενης από ρήτρες αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, εισηγείται ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας και σύσσωμη η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος με τροπολογία που κατατίθεται εντός της ημέρας στο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας.

Τα τέσσερα μέτρα

«Η τρέχουσα εφαρμογή στην Ελλάδα της ρήτρας αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας με τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε κατέληξε στη δημιουργία μιας de facto «ρήτρας πολλαπλασιασμού» της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, που μεταφέρει καταχρηστικά το σύνολο των διακυμάνσεων των τιμών στους τελικούς καταναλωτές, με σοβαρές παρατυπίες, αδιαφάνεια και παραβάσεις στη συγκρότησή της», είναι το βασικό σκεπτικό, με το οποίο η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ εισηγείται απαγόρευση της εκτέλεσης εντολών αποσύνδεσης ηλεκτρικού ρεύματος, μέχρι την έκδοση αμετάκλητης απόφασης επί των αγωγών που ασκούνται από οποιαδήποτε ένωση καταναλωτών κατά παρόχων και προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας.

Με την ίδια τροπολογία απαγορεύεται η εκτέλεση εντολών αποσύνδεσης ηλεκτρικού ρεύματος έως τις 31/12/2022 ή έως την αναμόρφωση του υπολογισμού της ρήτρας αναπροσαρμογής για κάθε οφειλέτη-τελικό αποδέκτη της ηλεκτρικής ενέργειας.

Ορίζεται, εξάλλου, ότι οι προμηθευτές και οι πάροχοι που έδωσαν την εντολή αποσύνδεσης της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος υποχρεούνται στην επανασύνδεση εντός τριών ημερών από την έναρξη ισχύος των διατάξεων της τροπολογίας, ενώ για όποιον αποσυνδέει παροχή ηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται φυλάκιση έως ένα έτος και χρηματική ποινή έως 500 ημερήσιες μονάδες. Όποιος, δε, παραλείπει να επανασυνδέσει διακοπείσα παροχή ηλεκτρικής ενέργειας θα τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη και χρηματική ποινή έως 1.000 ημερήσιες μονάδες.

Το σκεπτικό

Στην αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας, που κατατέθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ, σημειώνεται εκ προοιμίου ότι η ηλεκτρική ενέργεια είναι αγαθό με αυτονόητο κοινωνικό χαρακτήρα και με καθολική σημασία.

Παρά ταύτα, όμως, «η τρέχουσα εφαρμογή στην Ελλάδα της ρήτρας αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας με τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε κατέληξε στη δημιουργία μιας de facto «ρήτρας πολλαπλασιασμού» της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, που μεταφέρει καταχρηστικά το σύνολο των διακυμάνσεων των τιμών στους τελικούς καταναλωτές, με σοβαρές παρατυπίες, αδιαφάνεια και παραβάσεις στη συγκρότησή της, ιδίως αν θεωρηθεί ότι εφαρμόστηκε σε μία αγορά ενέργειας με σοβαρές στρεβλώσεις (χονδρεμπορική αγορά με ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά, καθετοποιημένες επιχειρήσεις με προνομιακή θέση στην αγορά, χειραγώγηση τιμών και αισχροκέρδεια στη χονδρεμπορική αγορά, αδιαφάνεια και ελλιπής ενημέρωση καταναλωτών στη λιανική αγορά)».

Παράνομη η διακοπή ρεύματος

Η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ υπογραμμίζει ότι «η αποσύνδεση της παροχής του ηλεκτρικού ρεύματος λόγω μη καταβολής της ως άνω ρήτρας έχει πρόσφατα κριθεί δικαστικά ότι είναι παράνομη» και επισημαίνει ότι «η ρήτρα είναι παράνομη όταν επιβάλλεται είτε βάσει προηγούμενης συμβατικής επιφύλαξης επιβολής της, η οποία όμως γίνεται χωρίς την τήρηση καμίας προϋπόθεσης (ειδικό και σπουδαίο λόγο) και με μονομερή τρόπο κατά την απόλυτη κρίση του προμηθευτή, είτε με μη διαφανή, απλό και κατανοητό, ως προς τον υπολογισμό της, τρόπο και χωρίς ευχερή δυνατότητα ελέγχου και επαλήθευσης των χρεώσεων (βλ. και άρθρο 2 παρ. 7 ν. 2251/1994) ή και με μη επαρκή και μη έγκαιρη και εκ των προτέρων γνωστοποίηση στον καταναλωτή, αλλά λ.χ. ακόμη και μόνο μετά από απλή επιστολή του προμηθευτή ή με σημείωση στον λογαριασμό».

Σε κάθε, δε, περίπτωση, τονίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, «η εφαρμογή της οδηγεί εκ του αποτελέσματος, στη διαμόρφωση ιδιαίτερα δυσανάλογων αυξήσεων, που διαμορφώνονται ακόμη και ανεξάρτητα από την τυχόν μέση μεταβολή του πραγματικού κόστους που μπορεί πραγματικά να υφίστανται οι προμηθευτές λόγω της αύξησης του κόστους παραγωγής. (Βλ. και Μεντής Γ., Ρήτρες αναπροσαρμογής της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας σε συμβάσεις προμήθειας, Εφαρμογές Αστικού Δικαίου & Πολιτικής Δικονομίας, 2022, σελ. 385επ.)».

Αποτέλεσμα των παραπάνω παραμέτρων και αδιαφανών όρων είναι ότι ο καταναλωτής είναι αδύνατον να προσδιορίσει την τελική επιβάρυνση που θα υποστεί λόγω εφαρμογής της ρήτρας, αναφέρουν οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης και σημειώνουν πως ήδη φορείς της κοινωνίας και καταναλωτικές ενώσεις, όπως η ΕΚΠΟΙΖΩ και το ΙΝΚΑ, αλλά και επιστημονικοί φορείς, όπως η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, είτε έχουν ήδη είτε πρόκειται στο άμεσο μέλλον να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη κατά της ως άνω καταχρηστικής εφαρμογής της ρήτρας, προβάλλοντας ιδιαίτερα επεξεργασμένη, νομικά τεκμηριωμένη και πειστική επιχειρηματολογία.

Οι αγωγές-Η δικαιοσύνη

Σε αυτό το κλίμα, μάλιστα, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ σπεύδει να υπενθυμίσει ότι οι έννομες συνέπειες των δικαστικών αποφάσεων που εκδίδονται μετά από συλλογικές αγωγές που ασκούνται από τις ενώσεις καταναλωτών ισχύουν έναντι πάντων, ακόμη και αν δεν είναι διάδικοι της σχετικής δίκης. Προσθέτει, δε, ότι και οι αγωγές που θα ασκηθούν ατομικά στα πολιτικά δικαστήρια της χώρας αναμένεται, επίσης, να επιδράσουν καθοριστικά στη νομική θεώρηση και στην τοποθέτηση συνολικά της νομολογίας σε σχέση με τη νομιμότητα της ως άνω ρήτρας και του τρόπου εφαρμογής της.

«Όμως, οι διακοπές παροχής ηλεκτρικού ρεύματος είναι ένα ήδη υφιστάμενο, παρόν ζήτημα, έναντι του οποίου οι πολίτες πρέπει να προστατευθούν χωρίς καμία καθυστέρηση, μέχρι την ανάληψη άλλων αποτελεσματικών μέτρων προστασίας τους και εξομάλυνσης της αγοράς προμήθειας ενέργειας και την εφαρμογή ενός διαφανούς πλαισίου απόλυτα συμβατού με το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο.

Η εν λόγω κρατική πρόνοια θα πρέπει να εκτείνεται και στις επιχειρήσεις, παρότι δεν εμπίπτουν στην έννοια του καταναλωτή, υπό τον ν. 2251/1994, αφού πρόκειται για τελικούς αποδέκτες του αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας, των οποίων η ομαλή ανταπόκριση στις έκτακτες συνθήκες της ενεργειακής κρίσης, έτσι όπως αυτή έχει οξυνθεί από τις επιλογές, την ανεπάρκεια και την αναλγησία της κυβέρνησης, συνιστά προϋπόθεση ακόμη και για την ίδια την εξακολούθηση της λειτουργίας τους», αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση της νομοθετικής πρωτοβουλίας που ανέλαβε η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία υπογραμμίζει ότι οι «ολιγωρίες στην άσκηση των ελεγκτικών αρμοδιοτήτων φορέων όπως η ΡΑΕ ή η Επιτροπή Ανταγωνισμού, καθώς και καθυστερήσεις που υπάρχουν στη λειτουργία της δικαιοσύνης και των Ανεξάρτητων Αρχών, εξαιτίας της ανεπάρκειας της κυβέρνησης να την υποστηρίξει στο έργο της μέσα στην πανδημία», δεν μπορούν να αναχαιτίσουν την επιταγή άμεσης παρέμβασης και κρατικής πρόνοιας για τους πολίτες που κινδυνεύουν να χάσουν ένα τόσο βασικό αγαθό, ενώ αντιμετωπίζουν πρωτόγνωρα και απρόβλεπτα ύψη χρεώσεων, στα οποία πολλοί δεν δύνανται αντικειμενικά να ανταποκριθούν.

Συνταγματική υποχρέωση

«Καθίσταται, συνεπώς, αναγκαία η παρέμβαση του νομοθέτη, προκειμένου να ικανοποιηθεί η συνταγματική επιταγή της διασφάλισης της αποτελεσματικότητας της προσφυγής στη Δικαιοσύνη (άρθρο 20 παρ. 1 Συντ., άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ), η οποία χάνει το νόημά της όταν ο πολίτης υφίσταται άμεσα μέρος ή και το σύνολο των δυσμενών συνεπειών μιας παράνομης πράξης κατά της οποίας στρέφεται, ιδίως όταν αυτές οι συνέπειες συναρτώνται με την άσκηση οποιασδήποτε ζωτικής δραστηριότητας της καθημερινής του ζωής», σημειώνει, επίσης, ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως τονίζει, σε κάθε περίπτωση, ο νομοθέτης δύναται να καθορίσει έναν κύκλο υποθέσεων για τις οποίες εξ ορισμού θεωρεί ότι πρέπει για λόγους δημοσίου συμφέροντος, όπως αυτοί που προαναφέρθηκαν, να προβλέψει νομοθετικά μέτρα προστασίας που προσομοιάζουν σε μέτρα προσωρινής προστασίας (ασφαλιστικά μέτρα), τα οποία θα μπορούσαν να χορηγηθούν από τη Δικαιοσύνη, όπως έχει ήδη δημοσιοποιηθεί σε σχέση με την πρόσφατη νομολογία απαγόρευσης αποσύνδεσης της παροχής του ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά μετά από σειρά διαδικασιών ιδιαίτερης επιβάρυνσής της και κατ’ ανάγκη μετά από την παρέλευση κρίσιμου χρονικού διαστήματος.

Ακριβότερη η Ελλάδα

«Η προτεινόμενη παρέμβαση καθίσταται απολύτως αναγκαία και ενόψει του ότι, παρότι η Ελλάδα είναι αυτήν τη στιγμή και εδώ και πολύ καιρό η ακριβότερη χώρα στην Ευρώπη στη χονδρεμπορική τιμή ηλεκτρικής ενέργειας, ελλείπει οποιαδήποτε αποτελεσματική κρατική πολιτική παρέμβασης στη δομή της αγοράς προμήθειας της ενέργειας για την καταπολέμηση της αισχροκέρδειας και την αποτροπή δημιουργίας ουρανοκατέβατων κερδών καθώς και φορολόγησής τους για ελάφρυνση των καταναλωτών», επισημαίνει ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως υπογραμμίζει, η επιδότηση των λογαριασμών εφαρμόζεται με τρόπο που την καθιστά επιδότηση των «ουρανοκατέβατων κερδών» και των υπερκερδών των παραγωγών, αφού «δεν αντιμετωπίζει ριζικά το πρόβλημα του σχηματισμού αυτών των κερδών, αλλά συνιστά πολιτική εξυπηρέτησης, έστω μερικώς, της κάλυψής τους, με τη βοήθεια του κράτους» και «βέβαια, παραμένει μεγάλο μέρος αυτών που μη καλυπτόμενο από την επιδότηση μετακυλίεται τελικά στους πολίτες και τους επιβαρύνει, οδηγώντας τους σε υπερχρέωση».

Υποχρέωση της πολιτείας

«Για την αντιμετώπιση της εκρηκτικής αυτής κατάστασης η πολιτεία οφείλει να παρέμβει άμεσα και να προβεί σε τροποποιήσεις του θεσμικού πλαισίου, ώστε να αποτρέπονται τα υπερκέρδη στην προημερήσια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και να μη συνδέεται η τιμή εκκαθάρισης με τις τιμές των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο. Ακόμη, να προβεί σε αναμόρφωση των χαρακτηριστικών υπολογισμού της ρήτρας αναπροσαρμογής και των συμβατικών υποχρεώσεων των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας όσον αφορά στην τυποποίηση του υπολογισμού και τον τρόπο ενημέρωσης των καταναλωτών με δεσμευτικό τρόπο και να προβλεφθεί η επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση μη εφαρμογής τους», υποστηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως προσθέτει, έως ότου η πολιτεία αναλάβει τα μέτρα που αναλυτικά αναφέρονται παραπάνω και την αναμόρφωση του ίδιου του υπολογισμού της ρήτρας αναπροσαρμογής και αντιμετωπίσει ριζικά και αποτελεσματικά το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί, απαιτούνται άμεσα μέτρα που δίνουν τον αναγκαίο χρόνο επιβίωσης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, ώστε να μην υποστούν οποιαδήποτε αποσύνδεση παροχής ρεύματος (ρευματοκοπή), που αν γίνει μαζικά θα επιδράσει εντέλει στην οικονομία.

«Η προτεινόμενη ρύθμιση συνιστά έτσι αναγκαία και πρόσφορη ενέργεια προκειμένου να προστατευθεί το δημόσιο συμφέρον, που συναρτάται με την αποσόβηση της ραγδαίας εξέλιξης του φαινομένου της έκτακτης υπερχρέωσης των πολιτών και της μετατροπής του σε μείζονα κοινωνική-ανθρωπιστική κρίση, που εντέλει θα πλήξει έτι περαιτέρω την οικονομία και πλείστους θεσμούς της χώρας», τονίζει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Οι διατάξεις

Η νομοθετική παρέμβαση του ΣΥΡΙΖΑ περιλαμβάνει, ειδικότερα, τις εξής τέσσερις διατάξεις:

Άρθρο …..

1. Απαγορεύεται έως τη δημοσίευση αμετάκλητης απόφασης επί της αγωγής του άρθρου 10 παρ. 16 του ν. 2251/1994 που ασκείται από οποιαδήποτε ένωση καταναλωτών κατά παρόχων και προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας η εκτέλεση εντολών αποσύνδεσης ηλεκτρικού ρεύματος που εκδίδονται κατά όλων των καταναλωτών λόγω ληξιπρόθεσμης οφειλής που προέρχεται από τη μη καταβολή χρηματικού ποσού που αντιστοιχεί στη ρήτρα αναπροσαρμογής χρεώσεων προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, αφαιρούμενων όλων των επιδοτήσεων, εκπτώσεων και άλλων ελαφρύνσεων. Η απαγόρευση εκτέλεσης εντολών αποσύνδεσης ηλεκτρικού ρεύματος αίρεται με την έκδοση απόφασης του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατόπιν εισήγησης της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, με την οποία θεσπίζονται κριτήρια και όροι αναμόρφωσης των χαρακτηριστικών υπολογισμού και εφαρμογής της ρήτρας αναπροσαρμογής, όπως αυτή προβλέπεται στον Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας, με βάση τις αρχές της διαφάνειας και της αναλογικότητας.

2. Έως τις 31/12/2022 ή έως την αναμόρφωση του υπολογισμού της ρήτρας βάσει του δευτέρου εδαφίου της παραγράφου 1 η απαγόρευση της προηγούμενης παραγράφου ισχύει και υπέρ κάθε οφειλέτη που είναι ο τελικός αποδέκτης της ηλεκτρικής ενέργειας ως προϊόντος, ακόμη και αν δεν εμπίπτει στην έννοια του καταναλωτή, σύμφωνα με τον ν. 2251/1994. Με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας μπορεί να παρατείνεται ο χρόνος εφαρμογής της απαγόρευσης του προηγούμενου εδαφίου.

3. Οι προμηθευτές και οι πάροχοι που έδωσαν την εντολή αποσύνδεσης της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος υποχρεούνται στην επανασύνδεσή της υπέρ των αναφερομένων στις παραγράφους 1 και 2, εντός τριών ημερών από την έναρξη ισχύος του παρόντος.

4. Όποιος αποσυνδέει παροχή ηλεκτρικής ενέργειας κατά παράβαση των παραγράφων 1 και 2 εδάφιο α’ τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος και με χρηματική ποινή έως 500 ημερήσιες μονάδες. Όποιος παραλείπει να επανασυνδέσει διακοπείσα παροχή ηλεκτρικής ενέργειας κατά παράβαση της παραγράφου 3 τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη και χρηματική ποινή έως 1.000 ημερήσιες μονάδες.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ