Πανελλαδικές 2022: Προτεινόμενα θέματα και απαντήσεις στην Εκθεση

Παρακάτω μπορείτε να δείτε προτεινόμενο θέμα για το μάθημα της Εκθεσης προσανατολισμού ΓΕΛ συνεργασία με το φροντιστήριο Ορόσημο.

Ζήτω η εφημερίδα

(1) Μέσα στη γενική και ορμητική συχνά κίνηση των πραγμάτων, παραδοσιακοί και κατεστημένοι τρόποι χάνουν τη δεσπόζουσα θέση τους και υποχωρούν σε δεύτερο και τρίτο πλάνο στη χαοτική αυτοσκηνοθεσία της σύγχρονης εποχής. Έτσι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια δραματική υποχώρηση των έντυπων Μέσων, περιοδικών και εφημερίδων. Η εφημερίδα, είτε ως ειδησεογραφικό μέσο, είτε ως πολιτικό εργαλείο, είτε ως ιδεολογικό όργανο, δέσποζε μέχρι πριν λίγα χρόνια.

(2) Σήμερα η συνθήκη αυτή έχει ριζικά αλλάξει. Το διαδίκτυο ήρθε να επιταχύνει αυτή τη ριζική αλλαγή. Η κυριαρχία της τηλεόρασης είχε ανοίξει το δρόμο. Σήμερα η δυνατότητα που παρέχει σε όλους το διαδίκτυο να μιλήσουν και να εκφραστούν, έχει καταλυτικά διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αυτή χαρακτηρίζεται από το φευγαλέο της ανάρτησης, το ρευστό του σχολίου, τη συντομία του λόγου, την ανάγκη της λακωνικότητας στην έκφραση. Πρόκειται για μια νέα χρήση του λόγου και για μια νέα λειτουργία της γλώσσας.

(3) Μέσα σε ένα επικοινωνιακό περιβάλλον ταχύτητας και εντυπωσιασμού, η εφημερίδα από τη φύση της είναι υποχρεωμένη να υποστηρίξει στον αντίποδα αυτής της κατάστασης τον διαφορετικό και ιδιαίτερο εαυτό της. Στη σημερινή Ελλάδα, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, όπου η πολιτική είναι ζωντανή, παρατηρεί κανείς ότι οι εφημερίδες αποδοχής και κύρους είναι πηγές πνευματικού πλούτου, ενημέρωσης, τεκμηρίωσης και γνώσης. Σύνθετα κείμενα αναλυτικά, ποικίλα, συμπληρωματικά, αλληλοαντικρουόμενα, συντελούν στην κατανόηση ενός κόσμου, που δεν μπορεί η συνθετότητά του να χωρέσει ούτε στον πιο εμπνευσμένο και ευρηματικό λόγο του «Twitter».

(4) Η μεγάλη συμβολή της εφημερίδας στην εποχή μας βρίσκεται στη «σκιά» των πραγμάτων. Παραγνωρισμένη η εφημερίδα, όπως άλλα σημαντικά, εξακολουθεί να είναι μια δύναμη ενόχλησης και κριτικής, όχι μόνο της εξουσίας, αλλά και της τρέχουσας στερεοτυπικής αντίληψης, του απλοποιημένου και ισοπεδωμένου κόσμου, που βρίσκει στο διαδίκτυο εύκολο τρόπο οικοδομής του ανορθολογικού, κατά προτίμηση, εαυτού του. Η εφημερίδα παραμένει, στη δημοκρατική ζώνη του σύγχρονου κόσμου, ο υπερασπιστής του ορθού λόγου, ο τόπος των επιχειρημάτων, η αρένα της κριτικής, το κύριο πεδίο καλλιέργειας του λόγου και της γλώσσας.

(5) Όσο οι λέξεις θα μπορούν, αναπτύσσοντας με πληρότητα το νόημά τους, να διεκδικούν την αυθεντική σημασία τους, τότε η εφημερίδα θα είναι η μόνη που θα διαταράσσει την πλήξη των βεβαιοτήτων. Και δίκαια οι άνθρωποι θα λένε: «ζήτω η εφημερίδα».

(Λευτέρης Κουσούλης, Εφημερίδα, ΤΟ ΒΗΜΑ, 15/11/2020. Διασκευή)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Κεφάλαιο Ι

Αρχές Ιουλίου του 1975 γίνεται λόγος για την έκδοση μιας καινούργιας εφημερίδας, της Ελευθεροτυπίας, με διευθυντή τον Αλέκο Φιλιππόπουλο.

Η εφημερίδα έκανε «μπαμ» από το πρώτο φύλλο και έγινε ανάρπαστη με την εμφάνιση, τη ζωντάνια και τη μαχητικότητά της. Και πώς θα γινόταν διαφορετικά, αφού συνεργάζονταν μερικά από τα πιο τρανταχτά ονόματα της δημοσιογραφίας ; : Σπύρος Καρατζαφέρης, Κώστας Χαρδαβέλας, Φρέντυ Γερμανός, ΚΥΡ ,Μίκης Θεοδωράκης, Βασίλης Βασιλικός, Βασίλης Φίλιας , Δημήτρης Ψαθάς. Και ήταν ευτυχία για εμένα να είμαι με αυτούς τους ανθρώπους τους οποίους έβλεπα με δέος και δεν είχα διανοηθεί ότι κάποτε θα βρισκόμουν μαζί τους στην ίδια εφημερίδα.

Ο Φιλιππόπουλος είχε ζητήσει ,και είχαν αποδεχθεί οι εκδότες, οι συντάκτες να μοιράζονται το 80% των κερδών της εφημερίδας. Δημιουργήθηκε και ένας συνεταιρισμός του οποίου μάλιστα κάποια στιγμή αργότερα βρέθηκα να είμαι γραμματέας , μολονότι έβρισκα εξωπραγματική τη διανομή ενός τέτοιου ποσοστού κερδών. Γιατί επιπλέον αυτό σήμαινε ότι η εφημερίδα δεν θα έκανε επενδύσεις, δεν θα αναπτυσσόταν, ενώ δεν διευκρινιζόταν και τι θα γινόταν σε περίπτωση χασούρας.

Υπήρχαν ,ωστόσο, κάποιες διαδικασίες πρωτοφανείς για ελληνική εφημερίδα. Όλοι οι συντάκτες ανήκαμε σε μία συντακτική επιτροπή ,στην οποία αποφασίζονταν τα της λειτουργίας της, και κυρίως η ελευθερία έκφρασης και η πολυφωνία. Η εφημερίδα ήταν τοποθετημένη από την αρχή στον λεγόμενο δημοκρατικό χώρο. Πραγματοποιούνταν εβδομαδιαίες συνελεύσεις και συζητήσεις . Οι συνελεύσεις οδήγησαν στη σύνταξη ενός καταστατικού ,που μάλλον ήταν περιττό, αφού η ελευθερία έκφρασης και η πολυφωνία είχαν κατακτηθεί αυτοδίκαια. Επομένως, οι συνελεύσεις αυτές με τον καιρό ατόνησαν.

(Δημήτρης Γκιώνης, ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ… ,σελ. 125-130. Διασκευή. Εκδόσεις Καστανιώτη)

ΘΕΜΑ Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά, σε 60-70 λέξεις, ποιος αρμόζει να είναι (αλλά και ποιος είναι) ο ρόλος της εφημερίδας στη σύγχρονη εποχή, σύμφωνα με το Κείμενο 1.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τo Κείμενο 1 , τις ακόλουθες προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος». Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα.

α. Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από ασαφή αυτορρύθμιση.

β. Τα παλαιότερα χρόνια , η εφημερίδα διαδραμάτιζε πρωταγωνιστικό ρόλο.

γ. Η τηλεόραση πραγματοποίησε το πρώτο βήμα για την επικράτηση του διαδικτύου.

δ. Ο τρόπος χρήσης της γλώσσας στο διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από ευρεία ανάπτυξη.

ε. Στη σύγχρονη εποχή, η εφημερίδα έχει λάβει την αποδοχή που της αρμόζει.

(Μονάδες 10)

Β2.α. Να αναφέρετε σε τι εξυπηρετεί τη χρήση των εισαγωγικών στις εξής περιπτώσεις και τι επιτυγχάνεται μέσω αυτής:

– Η μεγάλη συμβολή της εφημερίδας στην εποχή μας βρίσκεται στη «σκιά» των πραγμάτων.

-«ζήτω η εφημερίδα»

(Μονάδες 6)

β. Η εφημερίδα παραμένει, στη δημοκρατική ζώνη του σύγχρονου κόσμου, ο υπερασπιστής του ορθού λόγου, ο τόπος των επιχειρημάτων, η αρένα της κριτικής, το κύριο πεδίο καλλιέργειας του λόγου και της γλώσσας.: Τι είδους σύνδεση χρησιμοποιείται και ποια η σχέση του είδους με το συναίσθημα του πομπού;

(Μονάδες 9)

Β3. Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο του κειμένου, να αναπτύξετε, σε 50-60 λέξεις, το νόημα της περιόδου: Όσο οι λέξεις θα μπορούν, αναπτύσσοντας με πληρότητα το νόημά τους, να διεκδικούν την αυθεντική σημασία τους, τότε η εφημερίδα θα είναι η μόνη που θα διαταράσσει την πλήξη των βεβαιοτήτων.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Σχετικά με το κείμενο 2 να κρίνετε τον τρόπο λήψης αποφάσεων στην εφημερίδα. Να απαντήσετε σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων, αξιοποιώντας 3 κειμενικούς δείκτες.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων, να αναπτύξετε με μορφές παρατηρείται προπαγάνδα από τα Μ.Μ.Ε. και ποια πρέπει να είναι τα γνωρίσματα ενός ολοκληρωμένου δημοσιογράφου.

(Μονάδες 30)

Απαντήσεις

ΖΗΤΩ Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ-ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Η εφημερίδα της σύγχρονης εποχής πρέπει να αντισταθεί στην παροδικότητα, την αβεβαιότητα και τη συρρίκνωση του λόγου της ηλεκτρονικής ενημέρωσης, ώστε να προασπιστεί την πληρότητα του λόγου και να διαδώσει την έγκυρη πληροφόρηση. Επιπλέον, η εφημερίδα, αντιτάσσεται στην εξουσία και στην επιδερμική προσέγγιση των καταστάσεων εκ μέρους του διαδικτύου και προωθεί τον δημοκρατικό λόγο, που δομείται στην εποικοδομητική αξιολόγηση και κλονίζει την ανία που προέρχεται από τις παραδεδομένες αντιλήψεις.

ΘΕΜΑ Β

Β1. α. Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από ασαφή αυτορρύθμιση. :

Σ (στη χαοτική αυτοσκηνοθεσία της σύγχρονης εποχής)

β. Τα παλαιότερα χρόνια, η εφημερίδα διαδραμάτιζε πρωταγωνιστικό ρόλο. :

Σ (Η εφημερίδα, είτε ως ειδησεογραφικό μέσο, είτε ως πολιτικό εργαλείο, είτε ως ιδεολογικό όργανο, δέσποζε μέχρι πριν λίγα χρόνια)

γ. Η τηλεόραση πραγματοποίησε το πρώτο βήμα για την επικράτηση του διαδικτύου. : Σ (Το διαδίκτυο ήρθε να επιταχύνει αυτή τη ριζική αλλαγή. Η κυριαρχία της τηλεόρασης είχε ανοίξει το δρόμο.)

δ. Ο τρόπος χρήσης της γλώσσας στο διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από ευρεία ανάπτυξη.:

Λ (η δυνατότητα που παρέχει σε όλους το διαδίκτυο να μιλήσουν και να εκφραστούν, έχει καταλυτικά διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αυτή χαρακτηρίζεται από το φευγαλέο της ανάρτησης, το ρευστό του σχολίου, τη συντομία του λόγου, την ανάγκη της λακωνικότητας στην έκφραση.)

ε. Στη σύγχρονη εποχή, η εφημερίδα έχει λάβει την αποδοχή που της αρμόζει.:

Λ (Η μεγάλη συμβολή της εφημερίδας στην εποχή μας βρίσκεται στη «σκιά» των πραγμάτων. Παραγνωρισμένη η εφημερίδα)

Β2.α.

Β2.α.

-Η μεγάλη συμβολή της εφημερίδας στην εποχή μας βρίσκεται στη «σκιά» των πραγμάτων. : Εντός των εισαγωγικών τίθεται σχήμα λόγου. Συγκεκριμένα, τίθεται μεταφορά, για να δηλωθεί με ζωντάνια και παραστατικότητα ότι ο πολύτιμος ρόλος της εφημερίδας έχει πλέον υποτιμηθεί στη σύγχρονη εποχή. Επίσης, με τη χρήση του μεταφορικού λόγου, το κείμενο καθίσταται πιο ελκυστικό για τον αναγνώστη.

-«ζήτω η εφημερίδα»: Εντός των εισαγωγικών τίθεται ευθύς λόγος. Με αυτόν τον τρόπο Έτσι προσδίδεται αληθοφάνεια και ο λόγος αποκτά προφορικότητα,

οικειότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα και αμεσότητα. Ακόμα, διακόπτεται η μονοτονία του λόγου, με συνέπεια να ελκύεται το ενδιαφέρον του δέκτη.

β. Χρησιμοποιείται το ασύνδετο σχήμα. Με αυτόν τον τρόπο, ο πομπός προσδίδει έμφαση/ένταση στο συναίσθημά του, το οποίο είναι ο θαυμασμός για τα επιτεύγματα της εφημερίδας. Πιο συγκεκριμένα, η εφημερίδα υπηρετεί τις δημοκρατικές αρχές και αναβαθμίζει τη χρήση της γλώσσας.

Β3. Η συμβολή της εφημερίδας στη σύγχρονη κοινωνία είναι σημαντική, καθώς συνδέεται με την εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία και την ορθή χρήση της γλώσσας. Επομένως, ο λόγος της εφημερίδας χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, γνώρισμα που έχει τη δυνατότητα να καταπολεμήσει το διαδίκτυο που επικρατεί ως μέσο ενημέρωσης με χαρακτηριστικά του την παροδικότητα του λόγου , την ασάφεια και τον γλωσσικό περιορισμό.

ΘΕΜΑ Γ

Γ1.

Ο τρόπος λήψης αποφάσεων στην εφημερίδας ήταν πρωτοποριακός για τα ελληνικά δεδομένα, όπως αναφέρεται και μέσω του σχολίου (διαδικασίες πρωτοφανείς για ελληνική εφημερίδα) του αφηγητή. Πιο συγκεκριμένα, η εφημερίδα χαρακτηρίζονταν από φιλελευθερισμό. Αυτό ισχύει, διότι οι δημοσιογράφοι συγκροτούσαν μια ομάδα που λάμβανε αποφάσεις σχετικά με τα ζητήματα λειτουργίας και επέτρεπε τον αδέσμευτο και προερχόμενο από πολλές πηγές λόγο. Το συγκεκριμένο δηλώνεται με τη χρήση ά πληθυντικού προσώπου, με το οποίο ο αφηγητής καθιστά σαφές ότι συμμετείχε στη συγκεκριμένη διαδικασία, προσδίδοντας στο κείμενο ένα κλίμα συλλογικότητας. (Όλοι οι συντάκτες ανήκαμε…πολυφωνία.) Επίσης, πολιτικώς η εφημερίδα ήταν δημοκρατικά προσκείμενη και , εντός του πλαισίου αυτού, διεξάγονταν ανά εβδομάδα συγκεντρώσεις των συντακτών που επέφεραν τη σύνταξη ενός καταστατικού, δηλαδή μιας γραπτής συμφωνίας που καθόριζε την εσωτερική λειτουργία της εφημερίδας. Ωστόσο, όπως γνωστοποιείται μέσω της μεταφοράς (οι συνελεύσεις αυτές με τον καιρό ατόνησαν) που προσδίδει στο κείμενο παραστατικότητα, οι συγκεντρώσεις αυτές μειώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, καθώς το καταστατικό δεν ήταν αναγκαίο, αφού οι δημοκρατικές αρχές της εφημερίδας είχαν διασφαλιστεί χωρίς να απαιτείται καμιά άλλη ιδιαίτερη απόφαση ή διαδικασία.

ΘΕΜΑ Δ

Δ1.

ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΤΩΝ Μ.Μ.Ε.:ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αποτελεί γεγονός ότι τα Μέσα Ενημέρωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην σύγχρονη εποχή, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την άποψη του ανθρώπου. Ωστόσο, σύμφωνα και με πρόσφατα γεγονότα, παρατηρείται ότι χρησιμοποιούνται και για να πραγματοποιηθεί προπαγάνδα, που εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ- Α´ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: (α) Tα προβαλλόμενα γεγονότα δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και παραποιούνται, διότι δεν έχει διεξαχθεί ολοκληρωμένη έρευνα για αυτά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η κριτική ικανότητα των δεκτών.

(β) Παράνομες ενέργειες ισχυρών προσώπων αποκρύπτονται ,διότι αν παρουσιαστούν, τα πρόσωπα αυτά θα χάσουν την ισχύ τους. Επομένως,

προβάλλονται επουσιώδη ζητήματα, για να αποσπαστεί η προσοχή των δεκτών της ενημέρωσης.

(γ) Τα Μέσα Ενημέρωσης προβάλλουν ως ορθές απόψεις ορισμένων πολιτικών προσώπων, επειδή τα υποστηρίζουν. Τα πρόσωπα αυτά παρουσιάζονται ότι υπηρετούν σημαντικές αξίες, τις οποίες διαστρεβλώνουν και ουσιαστικά, υπονομεύουν το πολίτευμα της δημοκρατίας.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Παρόλα αυτά, ένας ολοκληρωμένος δημοσιογράφος αρμόζει να διαθέτει συγκεκριμένα γνωρίσματα.

ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ-Β´ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: (α) Ο δημοσιογράφος είναι ωφέλιμο να διερευνά με υπομονή αυτά τα οποία πρόκειται να παρουσιάσει και να μην επηρεάζεται εύκολα από μη έγκυρες πηγές, για να προβάλλονται αξιόπιστες πληροφορίες στους δέκτες του.

(β) Επιπροσθέτως, οφείλει να παρουσιάζει και να σχολιάζει τα γεγονότα/δρώμενα με αντικειμενικότητα, σημειώνοντας τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης.

(γ) Αρμόζει να εναντιώνεται στην εξυπηρέτηση συμφερόντων για ιδιοτελείς σκοπούς και να ενδιαφέρεται για το όφελος του κοινωνικού συνόλου. Συνεπώς θα αποτελεί/είναι ηθικό υπόδειγμα προς μίμηση, ιδίως προς τη νέα γενιά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συνοψίζοντας, η προπαγάνδα από τα Μέσα Ενημέρωσης λαμβάνει πολλές μορφές, αλλά , αν εφαρμοστούν τα γνωρίσματα των ολοκληρωμένων δημοσιογράφων, το κοινωνικό σύνολο θα ωφεληθεί σε ποικίλα επίπεδα.