Τουρκία: Το «αυτογκόλ» του Ερντογάν – Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η χαμένη ευκαιρία για να πλησιάσει τη Δύση

Στη χαμένη ευκαιρία της Τουρκίας να πλησιάσει τη Δύση αναφέρεται σε ανάλυσή του το Reuters, σχολιάζοντας τις κινήσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία και στο εσωτερικό της γειτονικής χώρας.

Πριν ταξιδέψει στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έκανε μια στάση στην Άγκυρα για να συναντηθεί με τον Ερντογάν και να επαινέσει τις διπλωματικές προσπάθειες του Τούρκου ηγέτη για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, σημειώνεται στο άρθρο του Reuters που έχουν αναδημοσιεύσει και άλλα ευρωπαϊκά ΜΜΕ.

Λιγότερο από δύο ώρες αφότου οι δύο τους έδωσαν τα χέρια, ένα μεγάλο μέρος της καλής θέλησης που η Άγκυρα έχει δημιουργήσει στη Δύση μέσω του μοναδικού της ρόλου ως διαμεσολαβητή μεταξύ των αντιμαχόμενων μερών ακυρώθηκε, υπονομεύοντας τις πιθανότητες της Τουρκίας να επωφεληθεί από τις πρόσφατες ενέργειές της.

Ποιο ήταν το σημείο καμπής;

Το σημείο καμπής ήρθε όταν δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης καταδίκασε τον Οσμάν Καβάλα, τον οποίο το άρθρο χαρακτηρίζει ως φιλάνθρωπο, σε ισόβια κάθειρξη για τον ρόλο του στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις το 2013, αψηφώντας τις εκκλήσεις της Δύσης να τον απελευθερώσει σε μια υπόθεση που πολλοί θεωρούν πολιτικά υποκινούμενη.

Ένας Δυτικός διπλωμάτης που παρακολούθησε με έκπληξη τις ειδήσεις στο τηλέφωνό του στις 25 Απριλίου δήλωσε ότι η απόφαση υπογραμμίζει πως η κυβέρνηση Ερντογάν «δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη σε ορισμένα θέματα», παρά το γεγονός ότι έχει κερδίσει πολιτικούς πόντους για την Ουκρανία.

Ένας άλλος απεσταλμένος χαρακτήρισε την ετυμηγορία ως το «χειρότερο σενάριο».

Οκτώ διπλωμάτες δήλωσαν στο Reuters ότι η απόφαση αποτελεί πλήγμα στις φιλοδοξίες της Τουρκίας να θεραπεύσει τους φθαρμένους οικονομικούς και πολιτικούς δεσμούς με τις δυτικές χώρες, παραμένοντας παράλληλα κοντά στη Μόσχα – ο Ερντογάν αντιτίθεται στις κυρώσεις εναντίον της.

Επίσης, «ψυχραίνει» τις Δυτικές ελπίδες προσέγγισης, είπαν.

Ανατροπή για την Τουρκία

Πρόκειται για μια ανατροπή για την Τουρκία, η οποία είναι η μόνη που φιλοξένησε συνομιλίες κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών υπουργών Εξωτερικών και διαπραγματευτών ειρήνης.

Η Άγκυρα επιθυμεί η Δύση να προετοιμαστεί για το τέλος του πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής άρσης των κυρώσεων, και να αρθούν οι περιορισμοί στη δική της αμυντική βιομηχανία.

Θέλει επίσης περισσότερη συνεργασία με τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Γαλλίας και της Ιταλίας, και να αμβλύνει τις υπάρχουσες εντάσεις με τη Δύση ενόψει των εκλογών εν μέσω αυξανόμενων οικονομικών προβλημάτων.

Η επιφυλακτικότητα για την ενίσχυση του Ερντογάν εν όψει των εκλογών του 2023, τις οποίες σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις θα μπορούσε να χάσει, έχει επίσης υπονομεύσει τις πιθανότητες σύναψης ουσιαστικών εμπορικών ή επενδυτικών συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένης της προόδου για την επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσαν αρκετοί από τους διπλωμάτες.

Ο Ερντογάν και οι αξιωματούχοι λένε ότι ο πόλεμος έκανε τους συμμάχους να συνειδητοποιήσουν τη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας και ότι η ισορροπημένη πολιτική της Άγκυρας για την Ουκρανία έγινε δεκτή με ικανοποίηση, ακόμη και με θαυμασμό. Οι διπλωμάτες που ερωτήθηκαν συμμερίζονται αυτή την εκτίμηση.

Η Δύση κατανοεί τη θέση της Τουρκίας για τις κυρώσεις και η Άγκυρα δεν θα γίνει καταφύγιο για να τις αποφύγει, προσθέτουν Τούρκοι αξιωματούχοι.

Το Σαββατοκύριακο, ο εκπρόσωπος του Ερντογάν και επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής Ιμπραήμ Καλίν πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίσκεψη στο Κίεβο για να συναντηθεί με τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αργότερα δήλωσε ότι συζήτησαν τρόπους για τον τερματισμό του πολέμου.

Τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν

Εάν οι επιθέσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία διαρκέσουν μέχρι το καλοκαίρι, η Τουρκία, με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ, θα δεχθεί πιθανότατα αυξανόμενες πιέσεις από την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες για να ενισχύσει την υποστήριξή της προς την Ουκρανία, δήλωσαν οι διπλωμάτες.

Η Τουρκία έχει ήδη στείλει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο, έχει εμποδίσει εν μέρει τη ρωσική ναυτική διέλευση στη Μαύρη Θάλασσα και έχει απαγορεύσει τις ρωσικές πτήσεις από και προς τη Συρία.

Η στάση της Τουρκίας να διευκολύνει τις διαπραγματεύσεις και να αντιτίθεται στις κυρώσεις κατά της Μόσχας επί της αρχής «δεν μπορεί να διαρκέσει για πολύ», δήλωσε ένας τρίτος διπλωμάτης.

Μια στροφή προς την Ουκρανία στη σύγκρουση θα μπορούσε να ωθήσει τη Ρωσία να τιμωρήσει την οικονομία της Τουρκίας, κόβοντας τις βαριές τουριστικές και ενεργειακές ροές, ή και τα δύο, είπε ο συγκεκριμένος αξιωματούχος, υπογραμμίζοντας ότι η ευκαιρία θα μπορούσε να μετατραπεί σε κρίση για την Άγκυρα.

Αγχώνεται για τις εκλογές του 2023 ο Ερντογάν

Η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους λόγω του πολέμου έχει ήδη επιδεινώσει τη νομισματική κρίση της Τουρκίας και έχει στείλει τον πληθωρισμό στο 61%, περιπλέκοντας τις προοπτικές του Ερντογάν στις εκλογές στα μέσα του 2023.

Ορισμένοι αναλυτές δήλωσαν ότι η απόφαση για τον Καβάλα, από δικαστήρια που ορισμένοι επικριτές πιστεύουν ότι επηρεάζονται από τον Ερντογάν, χρησίμευσε για να προειδοποιήσει την αντιπολίτευση ενόψει της ψηφοφορίας. Ο πρόεδρος μπορεί να ενθαρρύνθηκε από τη διπλωματική κάλυψη που του παρείχε ο πόλεμος, πρόσθεσαν.

«Ο Ερντογάν δεν θέλει να αποκλειστεί από τη Δύση, αλλά θέλει να τον αποδεχτεί όπως είναι: ως ισχυρό άνδρα της Τουρκίας», δήλωσε ο Μπιρόλ Μπασκάν, συμβασιούχος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής με έδρα την Ουάσινγκτον.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεύτερης από τις δύο δεκαετίες του Ερντογάν στην εξουσία, οι Δυτικοί ηγέτες έχουν επικρίνει την καταστολή των δικαιωμάτων και των διαφωνιών της Τουρκίας. Η Γερμανία κάλεσε τον πρέσβη της Τουρκίας στο Βερολίνο για την ετυμηγορία σχετικά με τον Καβάλα, την οποία η Ουάσινγκτον χαρακτήρισε επίσης «άδικη», με αποτέλεσμα η Άγκυρα να καλέσει τον Γερμανό πρέσβη για απαντήσεις.

Η Τουρκία λέει ότι τα δικαστήριά της είναι ανεξάρτητα και ότι λαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση του κράτους δικαίου, αλλά απορρίπτει επίσης την εγχώρια και διεθνή κριτική για το δικαστικό της σύστημα ως παρέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις.

Κυρώσεις και όπλα

Η στάση της Τουρκίας σχετικά με τον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης πτήσεων από τη Μόσχα, την έχει καταστήσει κορυφαίο προορισμό για Ρώσους πολίτες, κεφάλαια και ακόμη και περιουσιακά στοιχεία που έχουν τιμωρηθεί με κυρώσεις, όπως γιoτ ολιγαρχών.

Τρεις Δυτικοί διπλωμάτες δήλωσαν ότι αυτό θα μπορούσε να ωθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Ευρώπη να υιοθετήσουν «δευτερογενείς κυρώσεις» κατά όσων συναλλάσσονται με τη Μόσχα.

«Ζητάμε από την Άγκυρα να επιβάλει τις κυρώσεις μας. Εάν καταστεί σαφές ότι παραβιάζονται, είναι πιθανό να επιβληθούν δευτερογενείς κυρώσεις», δήλωσε ένας από τους απεσταλμένους.

Μια άλλη πιθανή πίεση είναι η επιθυμία της Τουρκίας, την οποία συμμερίζονται τα Ηνωμένα Έθνη, να τερματιστούν άμεσα οι μάχες στην Ουκρανία και να επιστρέψει όσο το δυνατόν περισσότερο σε έναν κόσμο στον οποίο η Άγκυρα ισορροπεί τις σχέσεις της με τη Δύση και τη Ρωσία.

Για τις σχέσεις Τουρκίας με Ρωσία και ΗΠΑ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένες άλλες χώρες θέλουν αντίθετα ο πόλεμος να τελειώσει με τους σωστούς όρους. Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η Ουάσινγκτον θέλει να δει τη Μόσχα «αποδυναμωμένη», ώστε να μην μπορεί να εισβάλει ξανά.

Παρόλα αυτά, η Τουρκία αναμένεται να επανεξετάσει τη σχέση της με τη Ρωσία.

Η αγορά από την Άγκυρα των ρωσικών αμυντικών συστημάτων S-400 προκάλεσε κυρώσεις των ΗΠΑ στην Τουρκία το 2020 και «πάγωσε» τις σχέσεις ανάμεσά τους.

Ωστόσο, το αίτημά της για 40 αμερικανικά μαχητικά F-16 πέρσι σε συνδυασμό με τη συνεργασία για την Ουκρανία θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για έναν συμβιβασμό σχετικά με την απαίτηση της Ουάσινγκτον να εγκαταλείψει η Τουρκία τους S-400, δήλωσαν τρεις διπλωμάτες.

Οι συγκεκριμένοι είπαν, τέλος, ότι η εντατικοποίηση των συνομιλιών σχετικά με την πιθανή αγορά των γαλλο-ιταλικών πυραυλικών αμυντικών συστημάτων SAMP-T της Eurosam αντανακλά επίσης μια νέα και πιο εστιασμένη συνεργασία στο ΝΑΤΟ.