Ελλάδα – ΗΠΑ: Ασπρο, μαύρο, γκρι

Ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο υπάρχουν αμέτρητες αποχρώσεις του γκρι. Ιστορικά, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις υπήρξαν άλλοτε «άσπρες» και, άλλοτε, συχνότερα, «μαύρες». Μια ψυχρή αποτίμηση πιστοποιεί ότι όταν συνέβαινε το πρώτο ήταν προς όφελος της Ελλάδας. Το δεύτερο ήταν πάντοτε εις βάρος της. Ενίοτε δε καταστροφικά. Ομως, το γκρι, ήταν επίσης συχνό. Εκείνο που κάνει τη διαφορά είναι πόσο «ανοιχτό», ή πόσο «σκούρο». Και αυτό καθορίζεται από μία άλλη, εξωγενή παράμετρο: τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία.

Σήμερα, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις διανύουν μία από τις πιο «άσπρες» εποχές της ιστορίας τους. Και η επικείμενη επίσκεψη Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο πιστοποιεί του λόγου του αληθές. Η Ελλάδα έχει πλέον μία στρατηγικά αναβαθμισμένη σχέση με τις ΗΠΑ, μακράν από ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Η Αλεξανδρούπολη, η «νέα» Σούδα, η αμερικανική βοήθεια στον στρατό ξηράς είναι ορισμένες μόνον όψεις αυτής της αναβαθμισμένης σχέσης. Ομως ουδείς πρέπει να ξεχνά κάτι που επίσης έχει πολλάκις από εδώ επισημανθεί: ότι η ραγδαία βελτίωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων είχε στη ρίζα της κάτι εξωγενές: την αναξιόπιστη, εξοργιστική για τους Αμερικανούς, πολιτική Ερντογάν. Kορύφωσή της υπήρξε η αγορά των ρωσικών πυραύλων S400. Η πολιτική αυτή οδήγησε τους Αμερικανούς να μετατοπίσουν δυτικότερα τον κύριο άξονα της παρουσίας τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Και, ευτυχώς, η Ελλάδα δεν άφησε το momentum να χαθεί, κάτι που εύκολα θα είχε συμβεί σε προηγούμενες περιόδους.

Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν άλλαξε αυτή τη σχέση – αντιθέτως, την ενίσχυσε: η ελληνική στάση, παρά τις κραυγές διαφόρων, ήταν, για πολλούς λόγους, απολύτως ορθή. Και ως επιστέγασμα όλων των παραπάνω οδήγησε στην πρόσκληση στον Λευκό Οίκο. Ομως η εισβολή παρήγαγε και ένα άλλο momentum, που εξέφρασε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μπλίνκεν, ζητώντας από το Κογκρέσο αναθεώρηση της στάσης του έναντι του εξοπλισμού της Τουρκίας, με το επιχείρημα ότι «αν δεν πάρουν από εμάς, θα πάρουν από αλλού». Ο Μπλίνκεν επιχειρεί έτσι να ανατρέψει την πολιτική που διαμορφώθηκε από την εποχή του προκατόχου του Πομπέο. Και την οποία στήριξαν ομόφωνα στα νομοθετικά σώματα και τα δύο αμερικανικά κόμματα. Στην ίδια γραμμή κινήθηκε ουσιαστικά και η Νούλαντ στις επισκέψεις της και εδώ και στην Κύπρο.

Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ να ενδίδει στον ωμό τουρκικό ενδοιασμό. Και, μάλιστα, να το δηλώνει και με τέτοιο δημόσιο τρόπο. Και, κακά τα ψέματα, ασφαλώς, αυτό είναι το εξωγενές «γκρι» που ξαφνικά προστίθεται τώρα στη σπάνια «άσπρη» ελληνοαμερικανική ισορροπία. Το οποίο δεν γνωρίζει κανείς ποια έκταση έχει και πόσο μακριά μπορεί να φτάσει: αν, λ.χ., θα επεκταθεί από τα F16, ξανά και στα F35. Και ποια θα είναι η επίδρασή του αν η τουρκική κλιμάκωση προχωρήσει, κάτι που πάντως ήδη συμβαίνει, σε ακόμα πιο επιθετική στάση της Αγκυρας έναντι της Ελλάδας.

Η παλιά σχολή, ιδίως των Δημοκρατικών, που είχε ως ακρογωνιαίο δόγμα για την περιοχή το «η Τουρκία είναι πολύτιμη», δείχνει να επιστέφει μαζί με τον πόλεμο. Η πρωθυπουργική επίσκεψη δεν μπορεί φυσικά να το επηρεάσει αυτό. Μπορεί όμως να καταστήσει σαφές κάτι, καθώς οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι «οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους»: ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται, για κανένα λόγο και με κανένα τρόπο, να αποδεχθεί οιαδήποτε συρρίκνωση της κυριαρχίας της, επειδή έτσι θέλει η Τουρκία. Με απειλές πολέμου και με «λογικές Ρωσίας». Και αυτό, είναι αποφασιστικής σημασίας να ξεκαθαριστεί τόσο κατ’ ιδίαν, όσο και δημόσια σε αυτή την επίσκεψη, χωρίς μάλιστα να «ταράξει» τις άριστες σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ. Που είναι ζωτικής σημασίας να παραμείνουν τέτοιες.