Πόλη χωρίς πολίτες

Το 1972 ο μεγάλος ιταλός συγγραφέας Ιταλο Καλβίνο εξέδωσε τις «Αόρατες Πόλεις». Πρόκειται για ένα ψευδοταξιδιωτικό αριστούργημα. Ο αφηγητής-περιηγητής μάς ξεναγεί σε πόλεις φανταστικές, με γυναικεία ονόματα – Διομίρα, Ισιδώρα, Ζαΐρα -, όπου ό,τι το ανθρώπινο φωτίζεται κατά τον πλέον αναπάντεχο τρόπο. Η φαντασία του πηδάει από κορυφή σε βάραθρο. Χάνεται – και δεν χάνεται – σε λαβυρίνθους. Αντανακλάται σε καθρέφτες που πολλαπλασιάζουν και κατακερματίζουν. Μια μόνο πόλη δεν προέβλεψε, δεν περιέγραψε ο Καλβίνο. Την πόλη χωρίς πολίτες. Αυτή που διαμορφώνεται στη Δύση τον 21ο αιώνα.

Οταν νυχτώνει στο Λονδίνο, ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στις πιο ακριβές συνοικίες, μένουν σκοτεινά. Από ψηλά, με ελικόπτερο ή με την κάμερα του ντρόουν, αντικρίζεις μαύρες κηλίδες στον οικοδομικό ιστό. Είναι τα κτίρια που έχουν αγοράσει οι Αραβες, οι Κινέζοι και οι Ρώσοι ολιγάρχες. Καθώς απαγορεύεται να σηκώσουν ορόφους, έχουν σκάψει, έχουν φτιάξει δεύτερα και τρίτα υπόγεια με γυμναστήρια και με πισίνες. Δεν τα επισκέπτονται ωστόσο, δεν τα κατοικούν οι περισσότεροι παρά μερικές εβδομάδες κάθε χρόνο. Κατέχουν γαρ τον αληθινά μεγάλο πλούτο, ανήκουν σε ένα διεθνές τζετ-σετ, ελάχιστο ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού, που παραταύτα αριθμεί εκατομμύρια ανθρώπους. Ταξιδεύουν διαρκώς για να αβγατίσουν τις επιχειρήσεις τους και να καταναλώσουν υπερπολυτελώς. Σήμερα στο Λονδίνο, μεθαύριο στο Ντουμπάι, έπειτα στην Ελβετία όπου θα συνδυάσουν τραπεζικές εργασίες με γουίκ εντ στο βουνό. Τα σπίτια ανά την υδρόγειο, χάντρες στο κομπολόι τους, τούς περιμένουν.

Οι τιμές της γης έχουν εκτιναχθεί στο κέντρο του Παρισιού. Υστερα από τους προλετάριους και οι πάλαι ποτέ μικρομεσαίοι απωθούνται πλέον προς τα υποβαθμισμένα προάστια. Από εκεί παρακολουθούν – εάν παρακολουθούν – τη νεαρή Αμερικανίδα Εμιλι, ηρωίδα του δημοφιλέστατου σίριαλ που προβάλλεται στο νέτφλιξ, να ζει τα ειδύλλια και τα μικροδράματά της στο Καρτιέ Λατέν και στη Μονμάρτη. Σε μπιστρό και σε κλαμπ που το κατώφλι τους οι ίδιοι δεν έχουν πιθανότητα να περάσουν παρά ως μέλη του προσωπικού. Οταν δεν απασχολούνται ως μπέιμπι σίτερ ή ως φροντιστές πορφυρογέννητων κατοικιδίων.

Θα παρακολουθούσαμε το φαινόμενο με την ψυχραιμία που δίνει η απόσταση. Εάν δεν χτυπούσε – δεν βροντούσε πιο σωστά – και τη δική της πόρτα.

Κάντε μια βόλτα στα μεσιτικά γραφεία της Αθήνας. Ρωτήστε πόσο διατίθεται ένα διαμέρισμα στο ιστορικό κέντρο ή σε αναγεννώμενες γειτονιές σαν την Κυψέλη. Θα διαπιστώσετε – αν δεν το ξέρετε ήδη στο πετσί σας – ότι για ένα ζευγάρι νέων μισθωτών το κονδύλι του ενοικίου συν τα τιμολόγια υπερβαίνει το ένα τρίτο, αγγίζει ενίοτε το ήμισυ του κοινού τους εισοδήματος. Και δεν μιλάω καν για τις πρόσφατες ιλιγγιώδεις αυξήσεις στο ηλεκτρικό.

Ευθύνεται το airbnb; Οι ψηφιακοί νομάδες που αμείβονται σε τιμές δυτικής Ευρώπης ή και Αμερικής (μία γνωστή μου είναι συμβουλευτική δικηγόρος Καλιφόρνιας και κάτοικος Κουκακίου) και ζουν τον μύθο τους στην Ελλάδα; Οσοι εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης αποκτούν εδώ ακίνητα με το δέλεαρ της περίφημης «golden visa»; Στο αεροδρόμιο της Βηρυτού διαφημίζονται εταιρείες που προσφέρουν αυτήν ακριβώς την υπηρεσία, ορέγονται οι λιβανέζοι επιχειρηματίες μια μεζονέτα στην αθηναϊκή Ριβιέρα…

Μακριά από εμένα κάθε υποψία ξενοφοβίας, πόσω μάλλον ξενηλασίας. Πιστεύω ακράδαντα ότι o υψηλής ποιότητας τουρισμός, που συνδυάζεται με την εκπαίδευση, την αγροτική ανάπτυξη, τις ιατρικές υπηρεσίες, συνιστά προοπτική για την πατρίδα μας. Οτι εξελισσόμενη η Ελλάδα σε πολιτιστικό πάρκο διεθνούς ακτινοβολίας, μήτρα γραμμάτων και τεχνών που γεννάει ακόμα, μπορεί να ξεφύγει από τη μοίρα των μικρομεσαίων χωρών οι οποίες εξαρτώνται και απειλούνται.

Αρκεί οι Ελληνες, όπως και οι Παριζιάνοι και οι Λονδρέζοι, να μη σπρωχτούν στο περιθώριο. Να μην καταλήξουν από οικοδεσπότες παρίες, υπηρέτες γλίσχρα αμειβόμενοι, αποκλεισμένοι ταξικά.

Πόλεις χωρίς πολίτες δεν νοούνται. Αψυχα σκηνικά καταντούν, κατάλληλα μόνο για φόντο σε φωτογραφίσεις μόδας. Ενώ η αληθινή ζωή αγκομαχάει σε απόσταση δέκα, δεκαπέντε στάσεων του μετρό. Βράζει στο ίδιο το ζουμί της, αγανακτεί, προοιωνίζεται εξεγέρσεις.