Ιστορώντας τη ζωή του Κωνσταντίνου Καβάφη

Παρόλο που ο Καβάφης αποτελεί παγκοσμίως έναν από τους ποιητές με τη μεγαλύτερη επιρροή, που έχουν ανοίξει νέους δρόμους στον 20ό αιώνα, η ζωή του παραμένει ένα μυστήριο.

Η τελευταία του βιογραφία, από τον άγγλο μυθιστοριογράφο, ποιητή και κριτικό Ρόμπερτ Λίντελ, παρουσιάστηκε το 1974 και μεταφράστηκε στα ελληνικά το 1980. Ο Καβάφης είναι επομένως ένας από τους λίγους σημαντικούς συγγραφείς χωρίς μια πρόσφατη βιογραφία.

Συγκριτικά, πέρυσι είδαμε τις βιογραφίες των Οσκαρ Ουάιλντ, Φερνάντο Πεσόα, Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λόρενς και Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς. Και τα τελευταία 20 χρόνια έχουν δημοσιευθεί βιογραφίες μεγάλων προσωπικοτήτων της Λογοτεχνίας, από τον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι μέχρι τον Φραντς Κάφκα και τον Μαρκ Τουέιν. Καμία όμως του Καβάφη.

«Αισθανόμενος αυτή την απουσία, δέχθηκα με χαρά την πρόσκληση του διαπρεπούς καβαφικού κριτικού Πίτερ Τζέφρις να συνυπογράψω βιογραφία του ποιητή. Οπως ήταν αναμενόμενο, αυτό αποδείχθηκε δύσκολο έργο, όχι μόνο το να γραφεί η ιστορία της ζωής αυτής της αντιφατικής, γεμάτης ατέλειες ιδιοφυΐας, αλλά το να δουλέψουμε σαν ομάδα. Μετά από οκτώ χρόνια έρευνας, μελέτης αρχείων και ταξιδιών στην Αλεξάνδρεια, το Λίβερπουλ, το Λονδίνο και την Κωνσταντινούπολη, ήμασταν έτοιμοι για δημοσίευση.

Πεπεισμένος ότι ένας εμπορικός εκδοτικός οίκος θα μπορούσε να φέρει τον Καβάφη στον κόσμο, στις αρχές Δεκεμβρίου άρχισα να αναζητώ κάποιον ατζέντη, τον απαραίτητο σύνδεσμο με τις εμπορικές εκδόσεις. Μέχρι τον Φεβρουάριο είχα στείλει σχετικές επιστολές σε 60 λογοτεχνικούς ατζέντηδες, στις περισσότερες από τις οποίες δεν έλαβα απάντηση ποτέ. Δύο ζήτησαν ολόκληρο το χειρόγραφο, αλλά στη συνέχεια επίσης δεν έλαβα απάντηση ποτέ.

Νιώθοντας απογοητευμένοι, ο Τζέφρις κι εγώ αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε για άλλον έναν μήνα πριν προσεγγίσουμε πανεπιστημιακούς εκδοτικούς οίκους. Και τότε ο Μάικλ Μουντζιέλο, από το InkWell Management, έναν από τους μεγαλύτερους λογοτεχνικούς ατζέντηδες στη Νέα Υόρκη, ζήτησε ολόκληρο το χειρόγραφο. Του το έστειλα, χωρίς να ελπίζω να πάρω απάντηση.

Ωστόσο, τρεις εβδομάδες αργότερα, έστειλε ένα ενθουσιώδες σημείωμα, ζητώντας να συναντηθεί μαζί μας μέσω zoom. Ισως επειδή ήταν νέος, μόλις 27 ετών, μπόρεσε να ξεπεράσει τη συμβατική σκέψη των μεγαλύτερων σε ηλικία συναδέλφων του και να κατανοήσει την αξία του έργου. Εχοντας συμφωνήσει να συνεργαστεί μαζί μας, ο Μουντζιέλο έστειλε το χειρόγραφο σε σημαντικούς εκδότες και μέσα σε δύο ημέρες άρχισε να λαμβάνει μηνύματα ενδιαφέροντος από αυτούς.

Τζόναθαν Γκαλάσι

Ο πρώτος που μας δέχθηκε για συνέντευξη ήταν ο διάσημος εκδότης, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφραστής Τζόναθαν Γκαλάσι, ο οποίος για δεκαετίες προωθεί τη λογοτεχνία στον διακεκριμένο εκδοτικό οίκο Farrar, Straus and Giroux, που έχει εκδώσει τους περισσότερους νομπελίστες συγγραφείς παγκοσμίως.

Καθώς μιλούσαμε, ο Γκαλάσι, λάτρης του Καβάφη, συνέκρινε διαφορετικές μεταφράσεις έργων του ποιητή στα αγγλικά και αποκάλυψε βαθιά γνώση της βιογραφίας που είχε γράψει ο Λίντελ. Μας ενημέρωσε ότι τον ενδιαφέρει το βιβλίο και τρεις ημέρες αργότερα έκανε μια αρχική προσφορά την οποία δεχθήκαμε. Ο Τζέφρις κι εγώ ενθουσιαστήκαμε που βρήκαμε έναν εκδότη παθιασμένο με τον ποιητή και ο οποίος καταλαβαίνει τη θέση του στην παγκόσμια ποίηση.

Ο ενθουσιασμός που προκάλεσε η ζωή του Καβάφη μεταξύ των εκδοτών λογοτεχνίας απλώς επιβεβαίωσε την εξέχουσα θέση του μεταξύ των ποιητών του εικοστού αιώνα. Η σημασία του μπορεί να φανεί με τρεις τρόπους. Πρώτον, ήταν προφητικός, προβλέποντας τον δικό μας σύγχρονο κόσμο της εθνοτικής και φυλετικής ανάμειξης. Γράφοντας για την Αλεξάνδρεια κατά την ελληνιστική περίοδο με το μείγμα ταυτοτήτων και εθνικοτήτων, μπόρεσε να προβλέψει τη δική μας παγκοσμιοποίηση.

Δεύτερον, είχε το θάρρος να γράψει για την ομοφυλοφιλική έλξη δεκαετίες πριν από άλλους συγγραφείς. Τρίτον, κοιτάζοντας την πτώση του ελληνικού πολιτισμού και την οικονομική καταστροφή της οικογένειάς του, μπορούσε να αναλογιστεί την παροδικότητα της επίγειας δύναμης και τη φευγαλέα φύση της προσωπικής ευτυχίας.

Εν ολίγοις, εστιάζοντας στις αντιφάσεις της ίδιας του της ζωής, ένας Αιγυπτιώτης Ελληνας και μέλος της ελληνικής διασποράς, ένας ομοφυλόφιλος που έζησε σε συντηρητικούς καιρούς, ένας ξεπεσμένος αριστοκράτης που εργάστηκε για τη βρετανική διοίκηση σε μια μουσουλμανική χώρα, ένας ποιητής που εγκατέλειψε την αγάπη για τη φήμη, μας έδωσε μαθήματα για το τι σημαίνει να ζεις στον 20ό και τον 21ο αιώνα.

Φυσικά, ο Καβάφης ήταν πάντα πεπεισμένος για το δικό του μεγαλείο, πεπεισμένος ότι στις επόμενες δεκαετίες ο κόσμος θα συνέχιζε να διαβάζει και να τιμάει την ποίησή του. Αλλά ούτε αυτός, ο άνθρωπος που θυσίασε τόσα πολλά στη ζωή του για την ποιητική αθανασία, ο ποιητής που έζησε αποκλειστικά για την τέχνη του, δεν μπορούσε να προβλέψει πώς η ποίησή του θα κατακτούσε τον κόσμο και πως οι κορυφαίοι εκδοτικοί οίκοι των ΗΠΑ θα ανταγωνίζονταν για την ιστορία της ζωής του με τίτλο «Αλεξανδρινή Σφίγγα. Η Ζωή του Κ.Π. Καβάφη». Και τώρα αυτή η ιστορία μπορεί να ειπωθεί.

Πηγή: BHMAGAZINO