Εξωσωματική γονιμοποίηση: «Η νομοθεσία εκσυγχρονίζεται, αλλά ο κίνδυνος υπογονιμότητας παραμένει»

«Πάτησα τα 50. Σύμφωνα με την νομοθεσία έχω ακόμη δύο χρόνια προσπάθειας για να αποκτήσω παιδί». «Αποφάσισα να κάνω παιδί λίγο πριν εκπνεύσει ο χρόνος. Οι πιθανότητες είναι λίγες». «Έπρεπε να είχα καταψύξει τα ωάρια μου, πριν χωρίσω. Τώρα δεν συναινεί». «Του είπα πως θέλω να καταψύξω τα ωάρια μου, αλλά δεν υπογράφει».

Όλα τα παραπάνω ενδεχομένως να έχουν περάσει ως σκέψεις από το μυαλό πολλών γυναικών που επέλεξαν την μητρότητα, αλλά η νομοθεσία αποτελούσε ένα ακόμη εμπόδιο για να εκπληρώσουν το όνειρό τους.

Κι όντως το όριο ηλικίας για εξωσωματική μέχρι τα 52 έτη και η απαραίτητη συναίνεση του συζύγου για κατάψυξη ωαρίων ήταν δύο αναχρονιστικές διατάξεις, οι οποίες πλέον θα αποτελούν παρελθόν με το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας.

Η αλλαγή αυτή μάλιστα ήρθε σε μία περίοδο που όλο και περισσότερες γυναίκες αποφασίζουν να καθυστερήσουν την τεκνοποίηση και να επιλέξουν την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή προκειμένου να γίνουν μητέρες.

Ο μέσος όρος ηλικίας τεκνοποίησης της Ελληνίδας  αυτή τη στιγμή είναι ο ανώτερος σε όλο τον κόσμο

Στατιστικές έρευνες δείχνουν πως ο αριθμός των γυναικών που καταφεύγουν στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή διαρκώς αυξάνεται.

Όπως εξηγεί μάλιστα στο in ο Γυναικολόγος-Μαιευτήρας, Ειδικός Γονιμότητας και Ενδοσκοπικός Χειρουργός, Δρ. Θάνος Παράσχος, ο μέσος όρος ηλικίας τεκνοποίησης της Ελληνίδας αυτή τη στιγμή είναι ο ανώτερος σε όλο τον κόσμο, επισημαίνοντας πως ναι μεν είναι ανακουφιστικό ότι η εξωσωματική δίνει λύση στο πρόβλημα της υπογονιμότητας, αλλά δεν δίνει λύσει σε όλα τα προβλήματα υπογονιμότητας (είτε στους άνδρες είτε στις γυναίκες).

Δίνοντας στοιχεία και δεδομένα σχετικά με τα ποσοστά επιτυχίας ανά ηλικίας, ο Δρ. Παράσχος μας εξηγεί πως το σημαντικότερο για μία γυναίκα που θα θελήσει να μείνει έγκυος μετά τα 40 είναι να βρίσκεται σε στενή επικοινωνία με τον γιατρό της, προκειμένου να εντοπιστούν αμέσως όποια τυχόν προβλήματα προκύψουν και μπορεί να πλήξουν τη γονιμότητά της.

Η κρυοσυντήρηση των ωαρίων δεν είναι «μόδα»

Σχετικά με την κρυοσυντήρηση των ωαρίων, ο γιατρός μας αναφέρει πως δεν είναι κάποια νέα «μόδα», καθώς πάντα γινόταν σύσταση σε γυναίκες που δεν έχουν αποκτήσει παιδιά μέχρι τα 30 να καταψύξουν τα ωάριά τους για να έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν το βιολογικό τους παιδί αργότερα και να μην χρειαστεί να καταφύγουν στη λύση δανεικών ωαρίων.

«Οι γυναίκες είναι ενημερωμένες και βλέπουμε ότι όλο και περισσότερες επιθυμούν να καταψύξουν τα ωάριά τους πριν τα 35 ή μετά τα 30 για να μπορούν να προχωρήσουν στη δημιουργία οικογένειας, αν δεν έχουν βρει σύντροφο, υποψήφιο για πατέρα του παιδιού τους», αναφέρει στο in ο γιατρός.

Οι αλλαγές βοηθούν, αλλά χρειάζεται να γίνουν δομικές κοινωνικές αλλαγές

Ωστόσο ο Δρ. Παράσχος συμφωνεί πως οι αλλαγές στο νομοσχέδιο ναι μεν βοηθούν περισσότερο τη γυναίκα να αποκτήσει παιδί χωρίς να έχει σύντροφο, ωστόσο πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά βήματα ώστε αφενός να καταπολεμηθεί το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, αφετέρου η μητρότητα σε μεγαλύτερη ηλικία να αποτελεί ξεκάθαρη επιλογή και όχι ανάγκη.

«Χρειάζεται να γίνουν δομικές κοινωνικές αλλαγές, ώστε οι Ελληνίδες να μη διστάζουν να κάνουν πιο νέες παιδιά λόγω τού ότι οι συνθήκες τη δυσκολεύουν. Φυσικά, η εξωσωματική είναι πάντα με το μέρος τους και χαίρομαι που οι γυναίκες είναι όλο και καλύτερα ενημερωμένες για τις θεραπείες που μπορεί να τους βοηθήσουν να παρατείνουν τη γονιμότητά τους, όπως μέσω της κατάψυξης ωαρίων», ανέφερε στο in ο Δρ. Παράσχος.

Σε κάθε περίπτωση οι αλλαγές αυτές «οδηγούν σε μία εποχή απελευθέρωσης από τα κλασικά στερεότυπα» και μακάρι αυτά τα μικρά βήματα εκσυγχρονισμού να αποτελέσουν βάσεις για επιπλέον ριζικές αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον θεσμό της οικογένειας.

Διαβάστε αναλυτικά όλη τη συνέντευξη που έδωσε ο ο Γυναικολόγος-Μαιευτήρας, Ειδικός Γονιμότητας και Ενδοσκοπικός Χειρούργος, Δρ. Παράσχος στο in:

Πλέον, βλέπουμε πως όλο και περισσότερες γυναίκες αφήνουν την τεκνοποίηση με εξωσωματική για αργότερα στη ζωή τους. Το επιβεβαιώνεται αυτό; – Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος λόγω ηλικίας ή είναι μύθος;

Πράγματι, είναι γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις στατιστικές έρευνες ότι οι γυναίκες στις ανεπτυγμένες κοινωνίες της Δύσης καθυστερούν την τεκνοποίηση.

Αυτό έχει κυρίως να κάνει με τον χρόνο που αφιερώνουν πλέον οι γυναίκες στις σπουδές και την καριέρα τους. Αυτό που μας ανησυχεί ιδιαίτερα είναι το γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες που καθυστερούν περισσότερο την τεκνοποίηση είναι οι Ελληνίδες, δεδομένου ότι στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε και πρόβλημα υπογεννητικότητας. Ο μέσος όρος ηλικίας τεκνοποίησης της Ελληνίδας  αυτή τη στιγμή είναι ο ανώτερος σε όλο τον κόσμο. Γνωρίζουμε ότι ο μέσος όρος ηλικίας της Ελληνίδας που ξεκινά τις προσπάθειες να γίνει μητέρα είναι γύρω στα 32. Παράλληλα όμως γνωρίζουμε ότι μετά τα 35 η γυναικεία γονιμότητα ξεκινά να φθίνει σημαντικά.

Επομένως στην ερώτησή σας αν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος υπογονιμότητας όσο καθυστερούν οι γυναίκες να γίνουν μητέρες,  η απάντηση είναι ότι πράγματι υπάρχει και  δεν πρόκειται για μύθο.

Τα τελευταία χρόνια όλοι οι ειδικοί υποβοηθούμενης αναπαραγωγής τονίζουμε πόσο σημαντικά μειώνεται η γονιμότητα με το πέρας της ηλικίας, και ιδιαίτερα στις γυναίκες. Υπενθυμίζουμε διαρκώς στις γυναίκες ότι μετά τα 35 η γονιμότητα ξεκινά να φθίνει και επισημαίνουμε τις εναλλακτικές που έχουν για διαφύλαξη και παράταση της γονιμότητάς τους, όπως με την κατάψυξη των ωαρίων τους. Δεν θα έλεγα πάντως ότι οι γυναίκες καθυστερούν να κάνουν παιδί, επειδή ξέρουν ότι μπορούν να καταφύγουν στην εξωσωματική, αλλά, αν αυτό συμβαίνει, είναι λάθος να το πιστεύουν. Η καλύτερη αναπαραγωγική ηλικία για τη γυναίκα είναι από τα 20 μέχρι τα 30, και κάθε γυναίκα θα πρέπει να το γνωρίζει αυτό.

Φυσικά, το πότε η φύση έχει ορίσει ότι είναι η καλύτερη περίοδος να γίνει μητέρα μια γυναίκα δεν σημαίνει ότι εκείνη είναι και προετοιμασμένη να υποδεχτεί ένα μωρό στη ζωή της.

Ποια είναι τα ποσοστά επιτυχίας ανά ηλικία σύμφωνα με έρευνες;

Πρέπει να τονίσουμε πως η εξωσωματική δεν δίνει λύση σε όλα τα προβλήματα υπογονιμότητας που προκύπτουν είτε στην γυναίκα είτε στον άνδρα (γιατί υπάρχει και ο παράγοντας του άνδρα που μπορεί να είναι υπογόνιμος).

Επίσης, είναι σημαντικό να καταλάβουν ότι οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής μειώνονται, αν καταφύγουν σε αυτή για να αποκτήσουν παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία. Πιο συγκεκριμένα, για τις γυναίκες που είναι γύρω στα 35 το ποσοστό επιτυχίας της εξωσωματικής ανά προσπάθεια είναι περίπου 50%, από τα 35 μέχρι τα 39 το ποσοστό πέφτει στο 35%, ενώ από τα 40 και μετά υπάρχει μεγάλη πτώση που φτάνει στο 15%.

Πράγματι η μείωση της γονιμότητας στις γυναίκες μέσα σε πέντε χρόνια από τα 30-35 είναι σημαντική;

Ναι, γι αυτό και τονίζω ότι, παρόλο που είναι ανακουφιστικό ότι η εξωσωματική δίνει λύση στο πρόβλημα υπογονιμότητας, η γυναίκα θα πρέπει να καταλάβει ότι δεν πρέπει να καθυστερήσει την τεκνοποίηση, παρά μόνο αν είναι αναγκαίο να το κάνει. Είμαστε φυσικά δίπλα σε κάθε γυναίκα που χρειάζεται να καθυστερήσει την τεκνοποίηση και την ενημερώνουμε για όλες τις εναλλακτικές για να διαφυλάττει και να παρατείνει τη γονιμότητά της.

Κάθε γυναίκα που θα θελήσει στο μέλλον να γίνει μητέρα πρέπει να είναι σε τακτική επικοινωνία με τον γυναικολόγο της, για να παρακολουθείται για όλα τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν και να υποβαθμίσουν ή να πλήξουν τη γονιμότητά της.

Προβλήματα όπως οι πολυκυστικές ωοθήκες, τα ινομυώματα μήτρας ή η σωστή αντισύλληψη ανάλογα με την ηλικία, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα… Όλα αυτά θα πρέπει να εντοπίζονται και να αντιμετωπίζονται, ώστε να μην απειλήσουν τη γονιμότητα της γυναίκας μελλοντικά. Οπότε καταλαβαίνετε ότι η διαφύλαξη της γυναικείας γονιμότητας δεν είναι μόνο θέμα μείωσης της ποιότητας των ωαρίων που έρχεται με τον χρόνο. Είναι ένα πιο σύνθετο θέμα.

Μέχρι πριν μερικά χρόνια οι γυναίκες κατέψυχαν τα ωάριά τους για ιατρικούς λόγους. Έχουν αυξηθεί τα περιστατικά των γυναικών που το κάνουν πλέον για άλλους λόγους και ποια είναι η συμβουλή σας σε όσες σας λένε πως σκέφτονται να το κάνουν;

Πράγματι, η κατάψυξη ωαρίων μπορεί να δώσει λύσει σε πολλά ιατρικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν σε μια γυναίκα.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση που νοσήσει από καρκίνο, συνίσταται αμέσως να γίνει κατάψυξη ωαρίων, ώστε να διασωθούν υγιή ωάρια που δεν θα επηρεαστούν από τις χημειοθεραπείες ή άλλες θεραπείες για τον καρκίνο. Αυτό ισχύει και για όποια άλλη ασθένεια προκύψει για την οποία χρειάζεται να χορηγηθούν θεραπείες επιβαρυντικές για την ποιότητα των ωαρίων, όπως π.χ. στην Πολλαπλή Σκλήρυνση. Την ίδια οδό θα ακολουθήσουμε αν απειλείται το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας, όπως αν χρειάζεται να γίνει αφαίρεση ωοθηκών -συστήνουμε την κατάψυξη ωαρίων πριν γίνουν τέτοιου είδους επεμβάσεις. Και επίσης, σε γυναίκες που εκτιμούμε ότι είναι πιθανό να μπουν σε πρόωρη εμμηνόπαυση -λόγω κληρονομικότητας για παράδειγμα- θα συστήσουμε το ίδιο.

Η κατάψυξη ωαρίων όμως ποτέ δεν προτεινόταν για ιατρικούς και μόνο λόγους. Από την αρχή της ανάδυσης αυτής της μεθόδου ο κύριος στόχος ήταν η παράταση της γονιμότητας. Γνωρίζαμε ότι η ποιότητα των ωαρίων έφθινε με το πέρασμα του χρόνου και πάντα συστήναμε σε γυναίκες που δεν έχουν αποκτήσει παιδιά μέχρι τα 30 να καταψύξουν τα ωάριά τους για να έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν το βιολογικό τους παιδί αργότερα και να μην χρειαστεί να καταφύγουν στη λύση δανεικών ωαρίων.

Είχατε περιπτώσεις με ασθενείς που ήθελαν να προχωρήσουν είτε σε εξωσωματική είτε σε κατάψυξη ωραρίων, αλλά περιορίζονταν από τον νόμο;

Ναι, σε κάποιες χώρες του εξωτερικού υπάρχουν περιορισμοί στο όριο της ηλικίας ή στη χρήση ωαρίων δότριας ή σπέρματος δότη. Οπότε, ζευγάρια από το εξωτερικό έρχονται στην Ελλάδα, γιατί το πλαίσιο είναι πιο φιλικό και είναι ο μόνος τρόπος να αποκτήσουν μωρό.

Ο βασικός περιορισμός που ισχύει στην Ελλάδα αφορά το όριο ηλικίας για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή που είναι τα 50 χρόνια στις γυναίκες -έχει αυξηθεί στα 52 λόγω της πανδημίας- και αναμένεται να αυξηθεί στα 54 με βάση νέο νομοσχέδιο κι αυτό είναι μια σημαντική εξέλιξη. Με βάση αυτό το νομικό όριο εφαρμόζονται οι θεραπείες εξωσωματικής στην Ελλάδα. Σε ό,τι αφορά την κατάψυξη δεν υπάρχει νομικό όριο, όμως συστήνουμε να γίνεται πριν τα 37, επειδή μόνο τότε έχει πιθανότητες επιτυχίας η εξωσωματική. Οι γυναίκες είναι ενημερωμένες και βλέπουμε ότι όλο και περισσότερες επιθυμούν να καταψύξουν τα ωάριά τους πριν τα 35 ή μετά τα 30 για να μπορούν να προχωρήσουν στη δημιουργία οικογένειας, αν δεν έχουν βρει σύντροφο υποψήφιο για πατέρα του παιδιού τους.

Αληθεύει πως η Ελλάδα έχει πολύ καλές υποδομές για να προχωρήσει κάποια γυναίκα σε αυτές τις δύο λύσεις; Εσείς έχετε ασθενείς που έρχονται από το εξωτερικό;

Την Ελλάδα επισκέπτονται πολλά ζευγάρια από το εξωτερικό όχι μόνο γιατί τα κέντρα μας εφαρμόζουν υψηλή ποιότητας θεραπείες εξωσωματικής αλλά και γιατί το νομικό πλαίσιο είναι -όπως σας είπα- πιο φιλικό και στο όριο ηλικίας που επιτρέπεται η εξωσωματική και σε ό,τι αφορά τη χρήση ωαρίων δότριας και σπέρματος δότη, όταν χρειάζεται.

Δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα αναφορικά με την παρένθετη μητρότητα, όπως στην Ουκρανία για παράδειγμα, όμως είναι εφικτή και στην Ελλάδα αυτή η λύση, όταν προκύψει η ανάγκη, όχι όμως με τόσο μεγάλη ευκολία και όχι τόσο εύκολα διαθέσιμη.

Πέρα από τον νόμο, θεωρείτε πως έχουν γίνει βήματα στην κοινωνία για τις γυναίκες που σκέφτονται την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ή υπάρχει ακόμη αρκετή παραφιλολογία και ανησυχία; Εσείς προσωπικά θεωρείτε πως πρέπει να αλλάξουν κι άλλα πράγματα κι αν ναι, τι;

Προσωπικά πιστεύω πως, δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει μεγάλο πρόβλημα υπογεννητικότητας, θα πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά πώς θα πείσουμε τις γυναίκες να αποκτούν πιο νωρίς παιδιά.

Μόνο έτσι θα μειωθούν τα προβλήματα υπογονιμότητας -που συνήθως προκύπτουν λόγω της αύξησης της ηλικίας- αλλά και επειδή, ακόμα κι αν χρειαστούν να καταφύγουν οι γυναίκες τελικά στην εξωσωματική, όσο νεότερες είναι σε ηλικία τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής.

Το βασικό που πρέπει να καταλάβουν είναι ότι πρέπει να κάνουν πιο νωρίς παιδιά. Αυτό δεν είναι εύκολο, όταν δεν είναι φιλικές οι συνθήκες π.χ. για μια γυναίκα που σπουδάζει ή εργάζεται ή θέλει να κάνει καριέρα. Χρειάζεται να γίνουν δομικές κοινωνικές αλλαγές, ώστε οι Ελληνίδες να μη διστάζουν να κάνουν πιο νέες παιδιά λόγω τού ότι οι συνθήκες τη δυσκολεύουν. Φυσικά, η εξωσωματική είναι πάντα με το μέρος τους και χαίρομαι που οι γυναίκες είναι όλο και καλύτερα ενημερωμένες για τις θεραπείες που μπορεί να τους βοηθήσουν να παρατείνουν τη γονιμότητά τους, όπως μέσω της κατάψυξης ωαρίων.

Η νέα νομοθεσία που εξετάζεται φαίνεται ότι αποδεσμεύει ακόμα περισσότερο τη γυναίκα από την βούληση του συντρόφου της. Όλο και περισσότερες γυναίκες παίρνουν την απόφαση να αποκτήσουν παιδί μόνες τους με σπέρμα δότη ή με σπέρμα συντρόφου που δεν είναι απαραίτητο ότι θα  είναι ο σύζυγός τους κι αυτό είναι μια απελευθέρωση για τις ίδιες. Θεωρώ γενικά ότι βαδίζουμε σε μια εποχή απελευθέρωσης από τα κλασικά στερεότυπα, χωρίς σε καμία περίπτωση να αμφισβητώ την αξία της οικογένειας.

*Ο Δρ. Θάνος Παράσχος, Γυναικολόγος – Μαιευτήρας, Ειδικός Γονιμότητας, Ενδοσκοπικός Χειρουργός, Διευθυντής του Κέντρου Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής EmBIO