Μέγα το της θαλάσσης κράτος

Πρόκειται για δεδομένο που καταγράφεται από τότε που εμφανίστηκαν οι πρώτοι πολιτισμοί και άρχισαν να διαμορφώνονται οι πόλεις – κράτη. Συνεπώς είναι κάτι που γνωρίζουν οι Ελληνες πριν το αντιληφθούν οι υπόλοιποι. Η ισχύς στη θάλασσα θωρακίζει και προσθέτει σε κάθε στρατηγική ισχύος. Η κυριαρχία στη θάλασσα ήταν το σήμα του Θεμιστοκλή στους Αθηναίους – «έχουμε γη και πατρίδα, όσο έχουμε πλοία στη θάλασσα», νουθετούσε.

Με τον δικό του συνοπτικό τρόπο ο Θουκυδίδης αποφαινόταν «Μέγα το της θαλάσσης κράτος». Το έλεγε πιο παραστατικά τον 17ο αιώνα της αγγλικής αποικιοκρατίας ο σερ Γουόλτερ Ράλεϊ, ο οποίος δεν είχε αμφιβολία ότι «όποιος ελέγχει την θάλασσα, ελέγχει το εμπόριο, συνεπώς τον πλούτο της υφηλίου και κατ΄ επέκταση την υφήλιο ολόκληρη». Πιο λακωνικός, ο αμερικανός στρατιωτικός Αλφρεντ Θάιερ Μαχάν, τον 19ο αιώνα, όταν οι ΗΠΑ άρχισαν να παίρνουν τα σκήπτρα στους ωκεανούς από τους Αγγλους, κατέληγε ότι «όποιος κυβερνάει τα κύματα, κυβερνάει τον κόσμο».

Η ιστορική αναδρομή ίσως έχει τη σημασία της την ώρα που το πολιτικό προσωπικό αναζητεί τις επιπτώσεις που θα επιφέρει μια ενδεχόμενη μεγάλη αγορά αναβαθμισμένων αεροσκαφών F-16 από την Τουρκία. Θα είναι το αντίβαρο στα γαλλικά Rafale που έχουν βραχυκυκλώσει την Αγκυρα; Και τι μπορεί να σηματοδοτεί μια αλλαγή γραμμής από την Ουάσιγκτον που είχε παγώσει τα εξοπλιστικά προγράμματα του Ερντογάν;

Η συζήτηση για το ζήτημα είναι κατανοητό να κορυφώνεται τις παραμονές της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο, πρωτίστως για αντιπολιτευτικούς λόγους και για εσωτερική κατανάλωση, αλλά λοξοδρομεί. Ο διαχρονικός στόχος του Ερντογάν να αναδειχθεί η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη και να αποκτήσει παράλληλα οικονομική ισχύ δεν περνάει από τον αέρα. Τα μαχητικά αεροσκάφη προφανώς παίζουν τον ρόλο τους στο ισοζύγιο εξοπλισμών εκατέρωθεν του Αιγαίου, αλλά δεν μπορούν να πάνε την Τουρκία μακρύτερα. Ο Ερντογάν ήδη ρίχνει και θα ρίξει προσεχώς περισσότερο το βάρος του στη θάλασσα.

Σε μια σύσκεψη τις προάλλες στα «ΝΕΑ», ο ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος φρόντισε να επισημάνει την προσπάθεια της Τουρκίας να εξελιχθεί σε θαλάσσια δύναμη, που δεν ήταν ποτέ, ούτε καν την εποχή της κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κι εκτιμούσε ότι αργά ή γρήγορα θα αφήσει το δικό της στίγμα στον θαλάσσιο χώρο που απλώνεται γύρω της, από τη Μαύρη Θάλασσα έως την Ανατολική Μεσόγειο.

Δεν πρόκειται για κάποιο κρυφό σχέδιο και δεν περιορίζεται μόνο στην ενίσχυση του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, αλλά θα επιχειρηθεί η επέκταση να συνδυαστεί και με προσοδοφόρο έλεγχο θαλάσσιων ζωνών και διαδρόμων. Ο απόστρατος ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ, ο εμπνευστής της «Γαλάζιας Πατρίδας», έχει από την πρώτη στιγμή ​ανοίξει τα χαρτιά του για τη νέα στρατηγική: «Κανονικά, οι Ελληνες πίστευαν πως οι Τούρκοι είναι λαός της ξηράς και θεωρούσαν ότι η θάλασσα τους ανήκει. Για πρώτη φορά εδώ και αιώνες, οι Τούρκοι λένε «είμαστε τώρα στη θάλασσα και έχουμε ισχυρό ναυτικό»». Προ διετίας, ο αναλυτής Μεχμέτ Κανσί σχολίαζε ότι «η Τουρκία, έχοντας πάρει τα μαθήματά της από λάθη που έγιναν προ 100 ετών, σήμερα χτίζει μια δυναμική γραμμή άμυνας από τη Μεσόγειο έως τον Ινδικό Ωκεανό» και «σε αυτό το μονοπάτι, το οποίο η Τουρκία βαδίζει με το σύνθημα «δεν υπάρχει μια γραμμή άμυνας, αλλά μια ολόκληρη περιοχή που πρέπει να προστατευτεί», αυτή η «περιοχή» πλέον είναι όλες οι θάλασσες του κόσμου». Η Αθήνα γνωρίζει από καιρό τι να περιμένει και πού πρέπει να αναζητήσει αντίδοτο.