Νίνα Γκρέγκορι: Ορατή βελτίωση του προσφυγικού στα νησιά

Για σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει η Ελλάδα στον τομέα του ασύλου κάνει λόγο, μιλώντας στα «ΝΕΑ», η εκτελεστική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου Νίνα Γκρέγκορι, η οποία από σήμερα βρίσκεται στη χώρα μας.

Δεν παραλείπει, μάλιστα, να εκθειάσει τα γρήγορα αντανακλαστικά που επέδειξαν οι ελληνικές αρμόδιες Αρχές στη χορήγηση προσωρινής προστασίας σε χιλιάδες ουκρανούς πρόσφυγες.

Εχει σημειωθεί πρόοδος σε ό,τι αφορά το άσυλο και την υποδοχή στην Ελλάδα;

Είναι δύσκολο να μην εκτιμήσει κανείς την πρόοδο που έχει γίνει στην Ελλάδα. Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στις συνεχείς προσπάθειες της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου και της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, με την ισχυρή υποστήριξη της Υπηρεσίας Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EUAA).

Τα εκκρεμή αιτήματα ασύλου μειώθηκαν κατά 45% μόνο το 2021 και φαίνεται πως αυτή η τάση θα συνεχιστεί και φέτος. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν πάνω από 34.000 αιτήματα σε εξέλιξη, σημαντικά λιγότερα από τα εκατοντάδες χιλιάδες των προηγούμενων ετών. Ενα εξαιρετικό παράδειγμα πώς τα πράγματα έχουν αλλάξει είναι κι αυτό στο οποίο γίναμε μάρτυρες τις τελευταίες εβδομάδες. Οι αρμόδιες Αρχές της χώρας ανταποκρίθηκαν αμέσως στις ανάγκες των ουκρανών προσφύγων. Από τους περίπου 26.000 που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, ήδη οι 10.052 έχουν αιτηθεί προσωρινής προστασίας.

Παράλληλα, έχουμε δει πολύ εμφανείς βελτιώσεις στις συνθήκες υποδοχής – καθώς και στη νοοτροπία – με την υποστήριξη της ΕΕ. Για παράδειγμα, τα ασυνόδευτα παιδιά παραπέμπονται γρήγορα και μεταφέρονται σε εξειδικευμένα καταλύματα και εφαρμόζεται μια ειδική εθνική στρατηγική για τους ανηλίκους.

Διαπιστώνετε επιτάχυνση των διαδικασιών στη χορήγηση ασύλου;

Είμαι στην ευχάριστη θέση να πω ότι, με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου, η Ελλάδα κατάφερε να μειώσει τον χρόνο εξέτασης των αιτήσεων στα νησιά – σε πρώτο βαθμό – σε μόλις 10 ημέρες. Ο χρόνος, βέβαια, που απαιτείται στην ηπειρωτική χώρα είναι ακόμη πολύ μεγαλύτερος, αλλά υποστηρίζουμε την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου για να τον μειώσει, εφαρμόζοντας και τα «μαθήματα» που πήρε από την Covid-19. Αυτά περιλαμβάνουν βελτιωμένες συνεντεύξεις εξ αποστάσεως – κάτι που είναι δυνατό στις περισσότερες περιπτώσεις – και ψηφιακή συνδρομή από προσωπικό και διερμηνείς της EUAA για την κάλυψη αναγκών, όπως είναι οι γλωσσικές απαιτήσεις και εθνικότητες των αιτούντων.

Είναι αυτονόητο ότι αυτή η αξιοσημείωτη βελτίωση του χρόνου διεκπεραίωσης δεν είναι – και δεν πρέπει – να αποβεί εις βάρος του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων. Για τα παιδιά παρέχονται ειδικές διαδικαστικές εγγυήσεις και διασφαλίσεις, όταν χρειάζεται οι γυναίκες αιτούντες λαμβάνουν συνεντεύξεις από γυναικείο προσωπικό/διερμηνείς και τόσο το προσωπικό της EUAA όσο και οι έλληνες υπάλληλοι που είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση της ευαλωτότητας εκπαιδεύονται να αναγνωρίζουν τραύματα ή εξωτερικές πιέσεις στους αιτούντες.

Ποια πρότζεκτ «τρέχει» στην Ελλάδα η EUAA;

Πέρυσι η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία, μαζί με το Project «North», υποστήριξε την υλοποίηση του Project «South». Το έργο αυτό συνέβαλε στην περαιτέρω μείωση των εκκρεμών υποθέσεων ασύλου των αιτούντων που διαμένουν σε κέντρα υποδοχής, τόσο στη νότια ηπειρωτική χώρα όσο και στον πληθυσμό της Περιφέρειας Αττικής. Ξεκινήσαμε το έργο τον Απρίλιο του 2021 και ολοκληρώθηκε νωρίτερα φέτος, με συνολικά 9.387 συνεντεύξεις που έλαβαν χώρα σε επτά διαφορετικές τοποθεσίες. Οι συνεντεύξεις για το άσυλο πραγματοποιήθηκαν τόσο εξ αποστάσεως (με την υποστήριξη υπαλλήλων της EUAA από τα νησιά) όσο και διά ζώσης. Τα έργα αυτά συνέβαλαν στη δραστική μείωση του συσσωρευμένου όγκου αιτήσεων στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Θα πρέπει να σημειωθεί πως η EUAA υποστηρίζει περαιτέρω τις ελληνικές Αρχές με προγράμματα που σχετίζονται με την υποδοχή και τα ασυνόδευτα ανήλικα, μέσω ενός προγράμματος καθοδήγησης που βοηθά τα παιδιά αυτά στη μετάβασή τους στην ενηλικίωση.

Από την τελευταία σας επίσκεψη στα νησιά, ποια είναι η αίσθησή σας για την κατάσταση που έχει πλέον διαμορφωθεί;

Εχω επισκεφτεί τα ελληνικά νησιά αρκετές φορές, τελευταία ήταν το 2021. Η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική. Ο συνολικός αριθμός των θαλάσσιων αφίξεων στα νησιά ανήλθε σε περίπου 3.500, σημειώνοντας πτώση 61% σε σύγκριση με το 2020. Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, οι νέες αφίξεις από ξηρά ξεπέρασαν τις θαλάσσιες. Επιπλέον, μέχρι το τέλος του 2021, υπήρχαν μόνο 3.500 αιτούντες που διέμεναν σε εγκαταστάσεις υποδοχής στα ελληνικά νησιά, που αντιπροσωπεύουν μόλις το ένα πέμπτο του αντίστοιχου αριθμού που είχε καταγραφεί στην αρχή του έτους. Μέχρι το τέλος Απριλίου του 2022, ο αριθμός αυτός μειώθηκε περαιτέρω σε μόλις 2.300 αιτούντες.

Σήμερα στο Μαυροβούνι της Λέσβου, υπάρχουν περίπου 1.050 αιτούντες διεθνή προστασία που διαμένουν εκεί καθώς αναμένουν αποφάσεις. Συνολικά, αυτό αντιπροσωπεύει ποσοστό πληρότητας 23% της επίσημης χωρητικότητας.

Μπορούμε να μιλάμε πλέον για ικανοποιητική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη προς τις χώρες πρώτης υποδοχής; Εχουν αλλάξει τα δεδομένα με τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Η EUAA κινητοποιήθηκε γρήγορα για να παράσχει επιχειρησιακή υποστήριξη στα κράτη – μέλη που τη ζήτησαν. Τώρα διαθέτουμε σχεδόν 2.000 άτομα προσωπικό σε εννέα κράτη – μέλη, που σύντομα θα γίνουν 11 και ενδεχομένως ακόμη περισσότερα. Υπάρχει, επομένως, μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας. Κάποτε το να ζητήσεις βοήθεια από την EUAA – ή την ΕΕ γενικά – θεωρούνταν παραδοχή ότι το σύστημα έχει πρόβλημα, ενώ τώρα αυτό το στίγμα δεν υφίσταται πλέον.

Οσον αφορά τον πόλεμο της Ουκρανίας, έχουμε ουσιαστικά αναθεωρήσει όλα τα επιχειρησιακά μας σχέδια – συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας – ώστε να βοηθήσουμε στο κομμάτι της προσωρινής προστασίας, καθώς και στην παροχή πληροφοριών και υποστήριξης στους Ουκρανούς. Βοηθάμε, επίσης, να ενθαρρυνθεί η μετακίνηση μακριά από χώρες στα σύνορα με την Ουκρανία. Ελπίζουμε ότι αυτό θα βοηθήσει τα κράτη – μέλη στην πρώτη γραμμή αυτής της κρίσης, τα οποία, ωστόσο, έχουν επιδείξει μια αξιέπαινη ανθρωπιστική επιταγή.

Οσον αφορά το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο, αυτό ήταν πάντα – εν μέρει – μια μεταρρύθμιση με στόχο την ανάπτυξη ενός συνεκτικού, κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

Οσον αφορά την αλληλεγγύη, όπως είπα, η EUAA παρέχει επιχειρησιακή υποστήριξη σε όλα τα κράτη – μέλη που το έχουν ζητήσει. Φαίνεται επίσης πιθανό ότι σύντομα θα παράσχουμε υποστήριξη στην Ολλανδία και την Τσεχική Δημοκρατία. Επιτρέψτε μου να πω, πολύ συγκεκριμένα, ότι όταν η Ελλάδα και η Ιταλία χρειάστηκαν τη βοήθειά μας το 2016, η Ευρώπη ήταν εκεί. Οταν η Λετονία και η Λιθουανία χρειάστηκαν τη βοήθειά μας το 2021, η Ευρώπη ήταν εκεί. Και τώρα που άλλα κράτη – μέλη χρειάζονται τη βοήθειά μας το 2022, η Ευρώπη είναι εκεί.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία «ανάγκασε» χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, να παράσχουν αμέσως στους ουκρανούς υπηκόους προσωρινή προστασία…

Είναι σημαντικό να συγχαρούμε την Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου και την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και την έκδοση της Απόφασης του Συμβουλίου για την προσωρινή προστασία των ουκρανών υπηκόων, οι ελληνικές εθνικές Αρχές άρχισαν να προετοιμάζονται για την καταγραφή των προσώπων που φτάνουν από την Ουκρανία.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασύλου έχει συνεργαστεί στενά όλα αυτά τα χρόνια για να υποστηρίξει την Ελλάδα στην ανάπτυξη της ικανότητας να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε μια κρίση. Ωστόσο, με 26.000 άτομα να φθάνουν από την Ουκρανία μέχρι σήμερα, είναι οι έντονες προσπάθειες των ελληνικών Αρχών – με την υποστήριξη της EUAA – που τους επέτρεψαν να καταγράψουν σχεδόν τις μισές από αυτές τις νέες αφίξεις για προσωρινή προστασία, μέσα σε λίγες μόνο μέρες. Εχουμε δει την ίδια ανταπόκριση σε πολλές άλλες χώρες. Η Ευρώπη δείχνει πως όταν υπάρχει πολιτική βούληση, μπορεί να δράσει αμέσως και αποφασιστικά για να προστατεύσει όσους έχουν ανάγκη.