Ελένη Τοπαλούδη: Μια υπόθεση – τομή για τις γυναικείες διεκδικήσεις

Είναι πράγματι φρικτό ότι όντως “θέλει νεκροί χιλιάδες να’ ναι στους τροχούς”. Η Ελένη Τοπαλούδη δεν ήταν η πρώτη, αλλά ήταν η πρώτη που ήταν τόσο συγκλονιστική, που διαπέρασε τόσο πολύ την ελληνική κοινωνία μετά από καιρό. Τώρα, η εισαγγελέας της δίκης είναι καταπέλτης: Το κορίτσι δολοφονήθηκε γιατί έπρεπε να σωπάσει. Οδηγήθηκε σε χώρο ώστε να βιαστεί, αντέδρασε και τη σκότωσαν εν ψυχρώ, με απόλυτη συνείδηση.

Από την ανατριχιαστική της δολοφονία ξεκίνησαν διεργασίες στο εσωτερικό της ελληνικής κοινωνίας, οι οποίες οδήγησαν σε κάτι εκπληκτικό: Στην ορατότητα των γυναικών και όλων των θυμάτων. Η Ελένη Τοπαλούδη είναι πιθανότατα η αφορμή με την οποία μιλάμε σήμερα για γυναικοκτονίες. Ακόμη κι αν ως μη αναγνωρισμένος νομικός όρος στην Ελλάδα -εξ ου και η μη χρήση του στη δίκη- μιλάμε για γυναικοκτονίες. Και μέσα σε όλα τα τρομακτικά, φυτρώνουν “λουλούδια”, εστίες αντίστασης: Η μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη στάθηκε σε γονείς άλλων θυμάτων γυναικοκτονίας και η ίδια είχε δίπλα της τη μητέρα της Ερατώς, που τη σκότωσε ο σύζυγός της στην Λέσβο.

Φυσικά, δεν έχουν απαγγελθεί ακόμη οι κατηγορίες προς τους καθ ομολογία γυναικοκτόνους της κοπέλας, αλλά η αγόρευση της εισαγγελέως προμηνύει μια δίκαιη ποινή, αν μη τι άλλο. Οι κατηγορούμενοι δε σκότωσαν απλώς την κοπέλα, δεν την βίασαν μόνο. Εγκλημάτησαν πάνω στο νεκρό της σώμα, ενώ θα μπορούσαν να της είχαν σώσει τη ζωή. Είχαν επίγνωση της πράξης τους. Την ήθελαν νεκρή.

Η υπόθεση Τοπαλούδη ήταν πολλαπλώς ανατριχιαστική. Το ένα κομμάτι ήταν αυτό της γυναικοκτονίας, τότε που ψελλίζαμε μόνο την λέξη. Το δεύτερο κομμάτι, ήταν αυτό της δυναμης των τοπικών κοινωνιών να συγκαλύπτουν δράστες έμφυλης βίας. Όπως φάνηκε στη συνέχεια, η Τοπαλούδη δεν ήταν το μοναδικό θύμα των δύο δραστών, υπήρχαν κι άλλα κορίτσια που κατήγγειλαν κακοποίηση. Η Ρόδος ήξερε και σιωπούσε, Κι είναι τόσο μακρινό κι όμως τόσο χθεσινό πώς από τη μία στιγμή στην άλλη οι γυναίκες σταμάτησαν να κρύβονται και άρχισαν να μιλάνε.

Πιστεύω πως η γυναικοκτονία της Τοπαλούδη ήταν τομή. Μας σόκαρε τόσο, που ήρθε σχεδόν ως φυσικό επόμενο η Σοφία Μπεκατώρου δύο χρόνια αργότερα να μιλήσει για τον βιασμό της και ξεκίνησε όλο αυτό το χειραφετιτικό κίνημα/κύμα που λέγεται ελληνικό #metoo. Σαν έτοιμες από -όχι και πολύ- καιρό, δύο χρόνια μετά την δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη, αρχίσαμε να μιλάμε.

Ερχόμαστε στις γυναικοκτονίες, λοιπόν. Πάντα υπήρχαν, αλλά δεν είχαν όνομα. Μετά την Ελένη ήρθε η Καρολάιν. Η νεότητα των κοριτσιών ήταν καθοριστική για το κοινό αίσθημα. Και μετά έγιναν πολλές, πάρα πολλές. Αφενός η αντίδραση των γυναικών, το γεγονός ότι μιλούσαν πια, έφερε την δράση των ανδρών κι αυξήθηκε η βία, Αφετέρου, ήταν όλα ορατά πλέον. Μας έκαναν εντύπωση πλέον. Τα αντιλαμβανόμασταν  με τη σκληρότητα που τα χαρακτηρίζει;

Ήταν όλα ορατά; Όχι όλα. Ακόμη δεν ξέρουμε πόσες νεκρές Ρομά ή προσφυγοπούλες υπάρχουν. Αυτές δεν καταγράφονται. Ούτε πόσες είναι θύματα έμφυλης βίας ξέρουμε πραγματικά. Είμαστε διαρκώς, προς το παρόν, αλλά όχι για πάντα, δύο κόσμοι.

Αλλά γιατί ειδικά η Τοπαλούδη; Γιατί ειδικά αποτέλεσε αυτή η περίπτωση το εναρκτήριο λάκτισμα; Πριν τη στυγερή γυναικοκτονία της κοπέλας, είχε προηγηθεί ένα τεράστιο, συνεχές και διεθνές γυναικείο κίνημα. Ξεκίνησε προ μίας δεκαετίας στην Ινδία, μετά τον ομαδικό βιασμό και τη δολοφονία μίας ανήλικης σε λεωφορείο. Ακολούθησε έκρηξη βιασμών και δολοφονιών γυναικών, οδηγώντας σε ένα τεράστιο γυναικείο κίνημα στην Ινδία, που σόκαρε την ανθρωπότητα.

Τη σκυτάλη παρέλαβαν οι γυναίκες μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Οι μισογυνικές του πολιτικές για τις αμβλώσεις, μαζί με τον βαθιά σεξιστικό του λόγο και τις καταγγελίες γυναικών εις βάρος του, ξεσήκωσαν τις αμερικανίδες, οι οποίες επί μέρες βρίσκονταν κατά εκατοντάδες χιλιάδες στους δρόμους.

Δύο χρόνια αργότερα ξεκινά το αμερικανικό #metoo κι είναι πασπαλισμένο με χρυσόσκονη. Μεγάλα, τεράστια ονόματα της βιομηχανίας του θεάματος καταγγέλλουν τον βιασμό τους. Ο παραγωγός – ογκόλιθος του Χόλιγουντ, Χάρβι Γουάινστιν, βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Γύρω του είναι κι άλλοι ισχυροί, πασίγνωστοι και πανίσχυροι. Όχι τόσο ισχυροί όσο το κίνημα, όμως. Ο Χάρβι Γουάινστιν εξοστρακίζεται από την σόου μπιζ.

Και το κίνημα περνά τον ατλαντικό. Στη Γαλλία οι ηθοποιοί μιλούν, στη Σουηδία επίσης, περνά και στον χώρο του αθλητισμού και το 2020 φτάνουμε πια στη Σοφία Μπεκατώρου κι ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου και για την Ελλάδα. Λιγνάδης, Φιλιππίδης, Κιμούλης και εκατοντάδες γυναίκες, γνωστές ή άγνωστες μιλούν πια δημόσια. Και δυνατά.

Είχε προηγηθεί και κάτι ακόμη. Το 2018 επί Καλογήρου στον Ποινικό Κώδικα καταγράφεται ο ορισμός του βιασμού ως μη συναίνεση, ακόμη και εντός γάμου ή σχέσης. Συζητάμε πια ότι βιασμός δεν είναι ένας άγνωστος που σε αρπάζει σε ένα πάρκο. Βιασμός είναι να μην θέλεις και να εξαναγκάζεσαι, ακόμη και συναισθηματικά. Στην αστυνομία δημιουργούνται ειδικά κλιμάκια, ομάδες ενστόλων που εκπαιδεύονται πάνω στην αντιμετώπιση των θυμάτων. Δυστυχώς, αυτές οι ομάδες καταργήθηκαν το 2019.

Έτσι, η ανθρωπότητα προετοιμάζεται περίπου μια δεκαετία για αυτό το οργισμένο ξέσπασμα. Ίσως είναι ασφαλές να μιλάμε για τέταρτο φεμινιστικό κύμα. Σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα οφείλουμε πολλά στην Ελένη Τοπαλούδη. Η φρίκη υποκινεί τις θετικές αλλαγές και, δυστυχώς, για αυτήν την φρίκη, θυσιάστηκε η Ελένη. Τώρα, πρέπει να παλέψουμε.