Προσδοκίες και μύθοι

Η επίσκεψη του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον, η συνάντησή του με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν καθώς και η ομιλία του (για πρώτη φορά από έλληνα πρωθυπουργό) στο Κογκρέσο (κοινή συνεδρίαση Γερουσίας και Βουλής των Αντιπροσώπων) έχει αυτονόητα μεγάλη συμβολική και ουσιαστική σημασία. Τιμάται η Ελλάδα και αναγνωρίζεται ο σταθεροποιητικός ρόλος της. Εχουν όμως δημιουργηθεί πολύ υψηλές προσδοκίες από την επίσκεψη αυτή που καλό είναι να γειωθούν στην πολιτική πραγματικότητα. Πρώτα απ’ όλα δεν μπορεί να διαφεύγει ότι ο Τζο Μπάιντεν θα είναι μάλλον πρόεδρος μιας θητείας, για άλλα δυόμισι χρόνια δηλαδή στον Λευκό Οίκο. Μετά ουδείς γνωρίζει τι ακριβώς θα προκύψει. Μπορεί ακόμη ένας Τραμπ αυτοπροσώπως ή ένα κακέκτυπο αυτού. Επομένως οτιδήποτε λέγει ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει τη χρονική αξία που έχει. Και ο πρόεδρος Μπάιντεν μερικές φορές λέγει μάλλον όχι προσεκτικώς σταθμισμένα πράγματα που στη συνέχεια το επιτελείο του τα ανασκευάζει. Με αποτέλεσμα ο Τόμας Φρίντμαν των «New York Times» να τον συμβουλεύει «να μιλάει λιγότερο» (talk less) καθώς «η ελευθεροστομία βυθίζει πλοία» («loose lips sink ships») .

Οπωσδήποτε τα Ελληνοτουρκικά υπήρξαν κύριο θέμα στην ατζέντα των συζητήσεων Μητσοτάκη – Μπάιντεν. Αλλά καλό είναι ότι δεν ήταν το μόνο κυρίαρχο θέμα (σε μια οιονεί αντιτουρκική επίσκεψη). Καθώς οτιδήποτε χρήσιμο και σημαντικό κι αν λεχθεί (από Τζο Μπάιντεν ή Νάνσι Πελόζι), η αμερικανική πολιτική για τα Ελληνοτουρκικά παραμένει τελικά προσκολλημένη στη διαχρονική αρχή τού «βρείτε τα» με βάση το διεθνές δίκαιο. Τη θέση αυτή άλλωστε διατύπωσε πάνω – κάτω πρόσφατα το State Department στην αντίδρασή του για τις μαζικές τουρκικές υπερπτήσεις πάνω από τα ελληνικά νησιά. Και βέβαια στη σχετική συζήτηση αναδείχθηκαν και οι πρόσφατες γενικότερες δομικές τάσεις στα Ελληνοτουρκικά, στις οποίες όπως είπε ο Πρωθυπουργός (στη συνέντευξή του στο «ΒΗΜΑ», 8/5) αποδίδει την πρωταρχική σημασία. Υπάρχουν πάντως και άλλα θέματα, όπως οικονομίας, επενδύσεων, ενέργειας, περιβάλλοντος, κλιματικής κρίσης, εκπαίδευσης, κ.ά., που προσφέρουν ευρύ πεδίο γόνιμης συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Η Ελλάδα έχει ευρύτερο ρόλο και πεδίο δράσης.

Βέβαια είναι σημαντικό ότι ο έλληνας Πρωθυπουργός βρίσκεται στην Ουάσιγκτον με κυρωμένη από τη Βουλή των Ελλήνων τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA – με τα θετικά της και τα ελλείμματά της), έστω και χωρίς τις ψήφους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μια συμφωνία που ενώ παρέχει σημαντικές νέες διευκολύνσεις και πλεονεκτήματα στις ΗΠΑ ουσιαστικά εις το διηνεκές, αναβαθμίζει και τον ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή. Επομένως πολύ σημαντική η επίσκεψη, αλλά όχι και ανεδαφικές προσδοκίες. Το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που έχει προκύψει από τον πόλεμο στην Ουκρανία και την επιθετικότητα της Ρωσίας έχουν αναδιατάξει τις στρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ και όχι μόνο. Η Ελλάδα είναι σημαντικός και αξιόπιστος συντελεστής σταθερότητας στην περιοχή αλλά και η Τουρκία (ξανα)καθίσταται κρίσιμος στρατηγικός εταίρος για τις ΗΠΑ/Δύση έστω και με τις ιδιορρυθμίες της. Γι’ αυτό και σε μια θεαματική αλλαγή πολιτικής η κυβέρνηση Μπάιντεν προωθεί τώρα την αναβάθμιση/πώληση πολεμικού υλικού υψηλής τεχνολογίας στην Τουρκία (F-16, κ.λπ.) αφήνοντας έτσι πίσω τη διαμάχη γύρω από την προμήθεια του ρωσικού συστήματος S-400 από την Τουρκία.

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Tελευταίο του βιβλίο: «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης» (εκδ. Θεμέλιο)