ΝΑΤΟ: Η γιγάντωση της Συμμαχίας τα τελευταία 30 χρόνια

Τα τελευταία 30 χρόνια το ΝΑΤΟ έχει εντάξει στους κόλπους του χώρες που ανήκαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τώρα έχει βρεθεί πιο κοντά από ποτέ στο να επεκταθεί στις μέχρι πρότινος ουδέτερες Φινλαδία και Σουηδία. Οι σχέσεις Δύσης – Ρωσίας είναι στο χειρότερο σημείο τους, ενώ ο ψυχρός πόλεμος που έχει επανέλθει με γοργούς ρυθμούς κινδυνεύει να γίνει θερμός, καθώς η πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία κρατά εδώ και τρεις μήνες και κανένας δεν μπορεί να εκτιμήσει με κάποια σιγουριά ποιο θα είναι το τέλος της.

• Διαβάστε επίσης: ΝΑΤΟ: Φινλανδία και Σουηδία στο κατώφλι του – Αυξημένη ασφάλεια ή μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη;

Οι χάρτες που δείχνουν πόσο έχει επεκταθεί το ΝΑΤΟ τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δείχνουν ότι τα ευρωπαϊκά κράτη που είχαν μείνει εκτός Συμμαχίας όλο και λιγόστευαν με την πάροδο του χρόνου, ενώ η Ρωσία έχει προσπαθήσει τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα την εισβολή στην Ουκρανία να κρατήσει ό, τι μπορεί από την πάλαι ποτέ σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, χρησιμοποιώντας κατά περίπτωση στρατιωτικά μέσα.

Η Ευρώπη το 1990

Το 1990, μία χρονιά μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η Σοβιετική Ένωση περιελάμβανε την Ουκρανία, τις χώρες της Βαλτικής και αρκετές ακόμη – ανεξάρτητες πλέον – χώρες. Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας με τη Ρωσία επικεφαλής περιελάμβανε 6 χώρες – δορυφόρους, που σήμερα είναι επίσης όλες ανεξάρτητες, όπως φαίνεται στους χάρτες του CNBC.

Η Ευρώπη το 2022

Τα τελευταία 32 χρόνια η Γερμανία επανενώθηκε και όλες οι πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ. Τρεις χώρες που ήταν κάποτε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης – η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία- έχουν επίσης ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Η κληρονομιά της ουδετερότητας

Την ίδια στιγμή το αίτημα Φινλανδίας και Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει ανεβάσει το διπλωματικό θερμόμετρο. Τι πιστεύουν όμως οι πολίτες των χωρών αυτών για την γρήγορη αυτή απόφαση των ηγετών τους. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, οι Φινλανδοί φαίνεται πως συμφωνούν με την ένταξη στη Συμμαχία σε μεγάλα ποσοστά που ξεπερνούν ακόμα και το 70%, ενώ οι Σουηδοί εμφανίζονται πιο διστακτικοί και μοιρασμένοι.

Δημοσίευμα του Guardian παρουσιάζει απόψεις πολιτών των δύο χωρών για την εν λόγω επιλογή και για το πώς αισθάνονται για τη στάση της Ρωσίας ιδίως μετά την εισβολή της Ουκρανίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι οι συγκεκριμένοι συνεντευξιαζόμενοι εκφράζουν σε μεγάλο βαθμό την «κληρονομιά» της ουδετερότητας, ακόμα κι αν επιλέγουν την ένταξη στο νατοϊκό στρατόπεδο λόγω της στάσης της Ρωσίας, ενώ επισημαίνουν την ανάγκη για μεγαλύτερη συζήτηση που πρέπει να συνοδεύσει την εν λόγω επιλογή.

Φινλανδία: «Επιλέγουμε το μικρότερο από τα δύο κακά»

«Αισθάνομαι ότι μιλάω εκ μέρους πολλών Φινλανδών όταν λέω ότι επιλέγουμε το μικρότερο από τα δύο κακά. Ποτέ δεν ήμουν οπαδός του ΝΑΤΟ, αλλά ο Πούτιν δεν μας άφησε άλλη επιλογή. Κατέστρεψε την εμπιστοσύνη και κατέστησε σαφές ότι η Ρωσία δεν είναι μόνο ανάλγητη και σκληρή, αλλά το καθεστώς της είναι επίσης εξαιρετικά απρόβλεπτο στις αλυτρωτικές του περιπέτειες. Ορισμένοι Φινλανδοί ήθελαν πάντα να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Μπορώ να το καταλάβω αυτό, αλλά νομίζω ότι η ουδετερότητα μας υπηρέτησε καλά όλα αυτά τα χρόνια. Η Ρωσία απλώς μας έκανε αδύνατη αυτήν την επιλογή.

Ένα πρόβλημα είναι ότι επειδή αυτές οι σεισμικές μετατοπίσεις ήταν τόσο γρήγορες, δεν είχαμε ποτέ το χρόνο να συζητήσουμε σωστά ποιος θα ήταν ο ρόλος ή η θέση μας στη συμμαχία: θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα συμφέροντα των ΗΠΑ όσο το δυνατόν πιο στενά, όπως η Δανία; Ή να οικοδομήσουμε στενότερους δεσμούς με την Εσθονία και [τις άλλες] χώρες της Βαλτικής; Ή να προσπαθήσουμε να βασιστούμε σε έναν παρόμοιο ειρηνικό διαμεσολαβητικό ρόλο όπως και πριν;» λέει ο Mikael Viljanen, 45 ετών, δάσκαλος από το Ελσίνκι.

«Θα έπρεπε να είχαμε ενταχθεί στο ΝΑΤΟ όταν το έκαναν οι άλλες χώρες της Βαλτικής»

«Θα έπρεπε να είχαμε προσχωρήσει στο ΝΑΤΟ το ίδιο νωρίς με τις χώρες της Βαλτικής. Στη Φινλανδία έχουμε συνηθίσει να εμπιστευόμαστε τα συμφωνηθέντα – ακόμη και ο προφορικός λόγος κάποιου είναι αρκετός. Οι ηγέτες της Ρωσίας έχουν δείξει τώρα ξεκάθαρα ότι ενεργούν ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο.

Στην αρχή του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας ένιωσα βαθιά απελπισμένος, ακόμη και παράλυτος. Έζησα παρόμοια πράγματα όταν ήμουν παιδί όταν ο πατέρας μου πολέμησε εναντίον των Ρώσων στο μέτωπο ως γιατρός στον πόλεμο μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Φινλανδίας. Στη Φινλανδία υπάρχουν πολλοί άνθρωποι ρωσικής καταγωγής – οι περισσότεροι από αυτούς δεν θέλουν τον πόλεμο. Αισθάνομαι βαθιά θλίψη για τους απλούς ανθρώπους στην Ουκρανία και τη Ρωσία που υποφέρουν», αναφέρει ο  Juhani Viherlahti, 80 ετών, διευθύνων σύμβουλος και επιχειρηματίας από το Espoo της Φινλανδίας.

‘Αισθάνομαι ότι έχουμε χάσει τη δυνατότητα ειρήνης’

«Όλα συνέβησαν πολύ γρήγορα, σαν να μην υπήρχε απολύτως καμία άλλη επιλογή. Αισθάνομαι ότι χάσαμε τη δυνατότητα της ειρήνης. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ φαίνεται πολύ κοντόφθαλμη από την άποψη ενός ανθρωπιστή και ειρηνιστή. Αισθάνομαι ότι η χώρα μας θα είναι λιγότερο ασφαλής και το Ελσίνκι θα μπορούσε να γίνει εύκολος στόχος για τον Πούτιν», σημειώνει η  Katja, 56 ετών, ψυχοθεραπεύτρια από το  Ελσίνκι, Φινλανδία

«Δεν έχω καλή γνώμη για το ΝΑΤΟ ή για ό,τι κάνει»

Προτιμώ η Φινλανδία και η Σουηδία να παραμείνουν ανεξάρτητες από το ΝΑΤΟ, να μην έχουν αμερικανικά στρατεύματα ή άλλα όπλα, καθώς δεν τα χρειάζονται και δεν τα θέλουν. Αλλά με τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας ήρθε η ώρα να υποβάλω αίτηση για ένταξη.

Δεν έχω καλή γνώμη για το ΝΑΤΟ ή για ό,τι κάνει. Αν επιτραπεί στη Φινλανδία να γίνει μέλος, νομίζω ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία βάση του ΝΑΤΟ στη χώρα. Η Φινλανδία πρέπει να δηλώσει ότι θα παραμείνει ως αμυντική χώρα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, καθώς δεν είμαστε σε πόλεμο όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και άλλοι. Η Ρωσία παραπονιέται και απειλεί από τότε που η Φινλανδία έγινε ανεξάρτητη», αναφέρει ο Leif Väisänen, 42 ετών.

Σουηδία: «Νομίζω ότι είναι λάθος να σπάσουμε την ουδετερότητα»

«Η Σουηδία είναι ουδέτερη για περισσότερα από 200 χρόνια. Νομίζω ότι είναι λάθος να σπάσουμε αυτή την ουδετερότητα- η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν θα είναι καλή για εμάς μακροπρόθεσμα. Φαίνεται ότι η απόφαση είναι είτε από φόβο για μια ρωσική εισβολή, είτε από κακία επειδή η Ρωσία μας είπε να μην το κάνουμε.

Όπως και να έχει, ο φόβος ή η μοχθηρία δεν είναι αρκετά καλός λόγος για να ληφθεί μια τόσο σημαντική απόφαση τόσο γρήγορα. Δεν θα ήθελα να είμαι υπεύθυνος εάν ένα από τα άλλα έθνη του ΝΑΤΟ κάνει κάτι ανόητο. Θα ήταν τρομακτικό να έχουμε μια τόσο στενή στρατιωτική σχέση με μια χώρα όπως η Τουρκία», είναι η άποψη της Μαρίας, 22 ετών που εργάζεται σε εταιρεία κλωστοϋφαντουργίας στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας.

«Θα πρέπει να πληρώσουμε ένα τίμημα για την προστασία του ΝΑΤΟ

«Νομίζω ότι η απόφαση ελήφθη πολύ γρήγορα και χωρίς πραγματική δυνατότητα δημοκρατικής επιρροής από άλλα πολιτικά κόμματα. Πρώτον, οι σοσιαλδημοκράτες δεν θέλουν το ζήτημα του ΝΑΤΟ να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης ενόψει των εκλογών του Σεπτεμβρίου. Δεύτερον, κατά τη διάρκεια του Covid κατάφεραν να παρουσιαστούν ως το κόμμα που ενεργεί κατάλληλα σε περιόδους κρίσης και θέλουν να συνεχίσουν να το κάνουν.

Παρ’ όλα αυτά, εγκαταλείπουν 200 χρόνια ουδετερότητας που έχει υπηρετήσει καλά τη Σουηδία. Έχω την αίσθηση ότι αυτό είναι το τελευταίο μέρος μιας συνεχιζόμενης εγκατάλειψης της παραδοσιακής σουηδικής τακτικής, όπου ένα ισχυρό και χωρίς συμμαχίες κράτος φρόντιζε τους πολίτες του. Αισθάνομαι μια λαχτάρα για μια κοινωνία που τώρα χάνεται. Νομίζω επίσης ότι θα υπάρξει ένα τίμημα για την προστασία του ΝΑΤΟ. Οι δηλώσεις του Ερντογάν σηματοδοτούν ήδη ποιο μπορεί να είναι αυτό. Νομίζω ότι η Ρωσία δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Σουηδία, εκτός από το αν θα ενταχθούμε στο ΝΑΤΟ – η μη ένταξη είναι μάλλον πιο ασφαλής», δηλώνει η Karolina Enquist Källgren, 30 ετών, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Στοκχόλμη, Σουηδία

«Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να κάνουμε το άλμα στο ΝΑΤΟ»

«Ως Φινλανδός που διαμένει στη Σουηδία με Σουηδό σύζυγο, είμαστε και οι δύο λυπημένοι που το ΝΑΤΟ δεν θάφτηκε ταυτόχρονα με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Είναι και τα δύο προϊόντα μιας περασμένης εποχής. Η ΕΕ θα έπρεπε να είχε ήδη από τότε αναπτύξει μια ισχυρή ευρωπαϊκή στρατιωτική ένωση. Δυστυχώς, τώρα είναι πολύ αργά γι’ αυτό.

Γειτονικές χώρες όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Δανία έχουν συμμετάσχει σε μια στρατιωτική συμμαχία με επικεφαλής την Ουάσιγκτον – για κάτι που δεν φαίνεται να έχει κανένα ορατό όφελος για καμία από αυτές. Η σημερινή κατάσταση είναι απαίσια, αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να κάνουμε το άλμα στο ΝΑΤΟ, επειδή κάποιοι στη Δύση επέτρεψαν στη δικτατορία στη Ρωσία να ανθίσει. Φυσικά, η ενοχή του Πούτιν είναι αδιαμφισβήτητη. Η Ρωσία πρέπει να σταματήσει», αναφέρει ο Tuomas Sihvonen, 58 ετών, συντάκτης και μεταφραστής, από τη Φινλανδία που ζει στο Μάλμε της Σουηδίας.