Ο παράδεισος του σχιζοφασισμού* – «Εμείς θα πάμε στον παράδεισο, ενώ αυτοί απλώς θα τα τινάξουν»

Εξι βράδια την εβδομάδα, ο Βλαντίμιρ Σολοβιόφ, μια από τις κυρίαρχες φωνές της ρωσικής προπαγάνδας, μαζεύει στα στούντιο του καναλιού Ρωσία-1 έξι-επτά αναλυτές για μια δίωρη και βάλε πολιτική συζήτηση, υποτίθεται μη προσχεδιασμένη.

Τα πιο πρόσφατα τοκ-σόου του ήταν αφιερωμένα στον χλευασμό της Ουκρανίας και των συμμάχων της – ιδιαίτερα των ΗΠΑ και του Τζο Μπάιντεν – και την εξέταση των εναλλακτικών επιλογών της Ρωσίας.

«Μήπως πρέπει απλώς να κάνουμε τον κόσμο σκόνη;» ρώτησε το βράδυ της 29ης Απριλίου. Οι προσκεκλημένοι του, επτά μεσήλικοι άνδρες, γέλασαν ενθουσιωδώς.

Λίγο αργότερα, όμως, ο Σολοβιόφ «σκοτείνιασε». «Θα ήθελα να θυμίσω στη Δύση δύο δηλώσεις ιστορικής σημασίας» δήλωσε.

«Ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχει ρωτήσει: «Ποιο είναι το νόημα ενός κόσμου χωρίς τη Ρωσία;»». Ηταν η απάντηση που είχε δώσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν στον ίδιο, το 2018, στη διάρκεια μιας συνέντευξης, ερωτηθείς για την πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου.

Την ίδια χρονιά, όμως, είχε κάνει ο Πούτιν και τη δεύτερη δήλωση που παρέθεσε ο ρώσος παρουσιαστής: «Αν ξεκινήσουν έναν πυρηνικό πόλεμο, θα απαντήσουμε. Αλλά εμείς, ως ενάρετοι άνθρωποι, θα πάμε απευθείας στον Παράδεισο, ενώ αυτοί απλώς θα τα τινάξουν». Αυτή την τελευταία πουτινική ατάκα τη θυμίζει συχνά τελευταία ο Βλαντίμιρ Σολοβιόφ.

Τα κεντρικά δελτία ειδήσεων

Στη Ρωσία, όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα είτε ανήκουν είτε ελέγχονται από το κράτος. Τα κεντρικά, βραδινά δελτία ειδήσεων των δύο βασικών κρατικών καναλιών, του Πρώτου Καναλιού και του Ρωσία-1, καλύπτουν λίγο-πολύ τα ίδια θέματα, με την ίδια λίγο-πολύ σειρά.

Στις 30 Απριλίου, για παράδειγμα – γράφει στο «New Yorker» η γνωστή ρωσοαμερικανίδα δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακτιβίστρια Μάσα Γκέσεν -, το Πρώτο Κανάλι άνοιξε το δελτίο με ένα ρεπορτάζ από ένα χωριό που «απελευθερώθηκε πρόσφατα από τους νεοναζί» και το Ρωσία-1 ξεκίνησε με μια γενική ενημέρωση για την πρόοδο που έχουν σημειώσει στην Ουκρανία οι ρώσοι στρατιώτες.

Και τα δύο δελτία αναφέρθηκαν στις θηριωδίες που υποτίθεται ότι διαπράττουν οι ουκρανικές δυνάμεις. «Ο ουκρανικός στρατός βομβάρδισε για μία ακόμα φορά αμάχους» διακήρυξε το Ρωσία-1, ενώ το Πρώτο Κανάλι μετέδιδε τη λεπτομερή ομολογία που υποτίθεται ότι είχε κάνει ένας ουκρανός αιχμάλωτος πολέμου, αναγνωρίζοντας πως είχε βιάσει μια Ρωσίδα και είχε δολοφονήσει τον σύζυγό της.

Και τα δύο κανάλια είχαν ρεπορτάζ από ένα στρατιωτικό νοσοκομείο όπου μια ομάδα νέων ανδρών με τις ίδιες ριγέ πιτζάμες είχαν παρασημοφορηθεί για τον ηρωικό τους ρόλο στην «απελευθέρωση» ουκρανικών πόλεων και χωριών.

Η κάλυψη είναι ταυτόσημη και στα κανάλια και στα (ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο) έντυπα και διαδικτυακά Μέσα. Και σύμφωνα με την Γκέσεν, υπάρχει μια απλή εξήγηση για αυτό: οι εβδομαδιαίες, συντονιστικές συναντήσεις που έχουν με αξιωματούχους του Κρεμλίνου διευθυντές και εκδότες, καθώς και οι περισσότερο αναλυτικοί κατάλογοι θεμάτων που εκδίδει πέντε ημέρες την εβδομάδα μια (ελεγχόμενη πάντα από το κράτος) συμβουλευτική εταιρεία.

Τα θέματα των δελτίων

Τα θέματα προς συζήτηση εμπίπτουν κατά κανόνα σε τέσσερις ευρείες κατηγορίες: οικονομικά, αποκαλυπτικά, συναισθηματικά και ειρωνικά.

Τα οικονομικά ρεπορτάζ πρέπει να δείχνουν πώς οι δυτικές κυρώσεις εις βάρος της Μόσχας έχουν κάνει τη ζωή σκληρότερη στην Ευρώπη παρά στη Ρωσία: οι Βρετανοί δεν έχουν πια την πολυτέλεια της θέρμανσης, οι Γερμανοί μπορεί να αναγκαστούν να χρησιμοποιούν μόνο ποδήλατα γιατί οι τιμές του αερίου έχουν εκτοξευτεί, τα χρηματιστήρια πέφτουν, η Δυτική Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια επισιτιστική κρίση.

Τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ επικεντρώνονται στη δυτική παραπληροφόρηση: ιστορίες, παραδείγματος χάριν, ουκρανών προσφύγων που αποκαλύπτουν τον πραγματικό εγκληματικό εαυτό τους κλέβοντας από καταστήματα σε κάποια δυτικοευρωπαϊκή χώρα.

Τα συναισθηματικά στόρι εστιάζουν στους δεσμούς ανάμεσα στους Ρώσους της Ρωσίας και της Ανατολικής Ουκρανίας: ένα ζευγάρι που παντρεύεται στο προσφάτως «απελευθερωμένο» Μπερνιάνσκ, ανθρωπιστική βοήθεια από τη Ρωσία που φτάνει στην περιοχή του Ντονέτσκ, ρώσοι γιατροί που προσφέρουν ιατρική βοήθεια σε παιδιά που τραυματίστηκαν στην Ουκρανία.

Τέλος, τα ειρωνικά θέματα επικεντρώνονται στον χλευασμό του ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι καθώς και, συχνά, του «γεροξεκούτη» Τζο Μπάιντεν.

«Ενηµερωτικά ηρεμιστικά»

Μέσα σε όλο αυτό το ψέµα, καµιά φορά, κάποιος τολµάει να πει την αλήθεια.

Ο απόστρατος συνταγµατάρχης Μιχαήλ Χονταριόνοκ, για παράδειγµα, που εµφανίστηκε τη Δευτέρα ως σχολιαστής στην εκποµπή της Ολγας Σκαµπέγεβα στο Ρωσία-1 και κάλεσε τους συµπατριώτες του να µην καταπίνουν τα «ενηµερωτικά ηρεµιστικά», να είναι ρεαλιστές.

Η κατάσταση «γίνεται ξεκάθαρα χειρότερη για τη Ρωσία», τους επεσήµανε µε ήρεµη φωνή, «είµαστε απόλυτα αποµονωµένοι», τους είπε, «υπάρχει µία συµµαχία 42 χωρών εναντίον µας».

«Μας υποχρέωσαν να το κάνουµε», «Διακυβεύεται η ίδια µας η ύπαρξη», «Το σπουδαίο µας έθνος πρέπει να νικήσει» – τον βοµβάρδισε µε συνθήµατα η παρουσιάστρια.

«Αργά ή γρήγορα», τα αντιπαρήλθε ο Χονταριόνοκ, «η πραγµατικότητα θα σας χτυπήσει τόσο δυνατά που δεν θα ξέρετε τι σας χτύπησε».

Προς το παρόν, βέβαια, κάτι πρέπει να χτύπησε τον ίδιο γιατί επανήλθε χθες, στην ίδια εκποµπή, προκειµένου να αναλύσει τις ρωσικές «επιτυχίες στην Ουκρανία».

*Σχιζοφασισμός: Ορος που επινόησε ο αμερικανός ιστορικός και συγγραφέας Τίμοθι Σνάιντερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, για να περιγράψει τους πραγματικούς φασίστες που αποκαλούν τους εχθρούς τους «φασίστες».