Στη σωστή πλευρά της Ιστορίας

Στη διεθνή πολιτική χρησιμοποιούμε συχνά την περιοδολόγηση της Ιστορίας –  υποδιαίρεση του ιστορικού χρόνου σε περιόδους – ως διαδικασία ανάλυσης και μελέτης των γεγονότων σε περιόδους με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έχουν κοινή αιτιολογική αφετηρία.

H περίοδος του Συμφώνου της Βιέννης μετά το 1815, η εποχή του Μεσοπολέμου και η εποχή του Ψυχρού Πολέμου αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί τομή και αφετηρία μιας νέας ιστορικής περιόδου. Δεν είναι μια απλή κρίση. Είναι ένα ιστορικό ορόσημο, που σηματοδοτεί τη μετάβαση σε μια άλλη ιστορική περίοδο. Τα χαρακτηριστικά αυτής της νέας ιστορικής περιόδου θα έχουν σχέση αιτίου – αιτιατού με αυτόν τον πόλεμο.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έρχεται να συμβολίσει το τέλος μιας εποχής. Μιας εποχής που χαρακτηρίστηκε από την επέκταση της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Από τη διάδοση της δημοκρατίας, της ελευθερίας, των ανοιχτών αγορών, της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής επανάστασης. Με την Ευρωπαϊκή Ενωση, ως το σπουδαιότερο επίτευγμα, να ενσαρκώνει τις θεμελιώδεις παραδοχές της υπέρβασης του παλαιού κόσμου.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία συμβολίζει το τέλος της ψευδαίσθησης ότι η οικοδόμηση μιας παγκόσμιας κοινότητας των εθνών ήταν εφικτή. Μιας νέας τάξης πραγμάτων, όπου οι κανόνες του δικαίου και η ειρηνική διευθέτηση των διαφορών θα υπερτερούσαν της ωμής βίας και του πολέμου, και η δημοκρατία του αυταρχισμού.

Η ρωσική εισβολή μάς επιστρέφει στη ρεαλπολιτίκ του 19ου αιώνα, στην τραγωδία του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων.

Η ρωσική εισβολή έρχεται ως ιστορική υπόμνηση ότι αυτή η διαλεκτική ανάμεσα στο πρότζεκτ του Διαφωτισμού και τις δυνάμεις της αντίδρασης είναι αέναη. Τα παιδιά του φωτός απέναντι στα παιδιά του σκότους, όπως έγραψε ο Reinhold Niebuhr.

Αποτελεί, όμως, σταθμό γιατί δεν είναι μια μεμονωμένη κρίση. Με διαφορετικό τρόπο, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα αμφισβητούν συνολικά τη δυτική φιλελεύθερη τάξη. Ο αναθεωρητισμός τους αμφισβητεί την πλανητική κατανομή ισχύος, προβάλλει το μοντέλο του αυταρχισμού ως εναλλακτικό της δημοκρατίας και το μοντέλο του ολιγαρχικού καπιταλισμού στο οικονομικό επίπεδο.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν αποσκοπεί απλώς στην προσάρτηση εδαφών, στη φινλανδοποίηση της Ουκρανίας ή στην αλλαγή του καθεστώτος της. Εχει ως απώτερο στόχο τη συνολική αναθεώρηση του status quo.

Οδηγεί στην απαρχή μιας νέας πλανητικής διαίρεσης ανάμεσα στις δημοκρατίες και στα αναθεωρητικά αυταρχικά καθεστώτα.

Οι γραμμές επαναχαράσσονται, οι συμμαχίες αναδιατάσσονται, η Δύση συσπειρώνεται, τα κράτη επανατοποθετούνται. Η αλλαγή υποδείγματος στη γερμανική εξωτερική πολιτική, η αίτηση της Σουηδίας και της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι κατακλυσμικές αλλαγές.

Στη νέα αυτή πλανητική διαίρεση ανάμεσα στη δημοκρατία και στον αυταρχισμό επιβεβαιώνεται η ορθότητα του συνόλου των επιλογών του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην εξωτερική πολιτική. Η θέση της Ελλάδας είναι στον πυρήνα της Δύσης και των ευρωατλαντικών θεσμών. Τόσο για λόγους πολιτισμικούς, ως η γενέτειρα της δημοκρατίας και του δυτικού πολιτισμού, όσο και για λόγους γεωπολιτικού συμφέροντος.

Οι νέες διαιρέσεις, ο νέος ψυχρός πόλεμος επιβάλλουν κρίσιμες αποφάσεις και καθαρές θέσεις. Η ευρωπαϊκή θέση της χώρας, η υπογραφή της νέας συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ και το τόξο των συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο αναβαθμίζουν τη γεωπολιτική σημασία της χώρας μας στο νέο περιβάλλον.

Ιδιαίτερα, σε μια εποχή που η χώρα μας είναι ο κύριος αποδέκτης του περιφερειακού αναθεωρητισμού και επεκτατισμού της Τουρκίας.

*Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στην έδρα Κωνσταντίνος Καραμανλής, στη σχολή Fletcher, του Πανεπιστημίου Tufts, πρώην υπουργός