Πώς οι πρόσφυγες του 1922 άλλαξαν τη μουσική

Βασιλικοί φυτεμένοι μέσα σε ασβεστωμένους τενεκέδες από φέτα ευωδιάζουν τους χωματόδρομους των προσφυγικών συνοικιών. Οι ανακοινώσεις της υπηρεσίας αναζήτησης του Ερυθρού Σταυρού «μπλέκονται» με τη μελωδία του τραγουδιού «Θα σπάσω κούπες». Και σκηνές από την ταινία-έπος «Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου» με τον Νίκο Ξανθόπουλου συνομιλούν με εκείνες από την εμβληματική «Συνοικία το Ονειρο» του Αλέκου Αλεξανδράκη με φόντο την προσφυγική συνοικία του Ασυρμάτου και τους κατοίκους του να συμμετέχουν ενεργά στα γυρίσματα.

Μελωδίες και εικόνες, μυρωδιές και μνήμες από επτά περιοχές, τη Σμύρνη και την Ιωνία, την Καππαδοκία και τον Πόντο, την Κωνσταντινούπολη και την Προποντίδα έως την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία, συναντώνται στο κέντρο της Αθήνας σε μια ολοκαίνουργια έκθεση – από τις πρώτες που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή – που ετοιμάζει αυτές τις ημέρες το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία υπό τον τίτλο «ΣΗΚΩ ΨΥΧΗ ΜΟΥ… – Εικόνες και μουσικές των προσφύγων του ’22».

Τοίχοι και γυψοσανίδες μαρκαρισμένοι με τις θέσεις για τους χάρτες και τις φωτογραφίες, σκάλες και εργαλεία, προθήκες άδειες που περιμένουν να γεμίσουν με μουσικά όργανα και ντοκουμέντα, ένα μικρό πάλκο σε μια γωνιά… Ενα εργοτάξιο σε εξέλιξη που σε λίγες ημέρες θα έχει μεταμορφωθεί ώστε να μπορεί να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων: πόση παρηγοριά κι ελπίδα μπορεί να χωρέσει σε ένα πεντάγραμμο; Πόσα «φαρμάκια» μπορούν να πάνε κάτω με καφέδες που ψήθηκαν αντί σε μπρίκι σε ένα αδειανό κονσερβοκούτι; Πόσα λουλούδια μπορούν να ανθίσουν μέσα από μελωδίες που δεν γράφτηκαν ποτέ σε παρτιτούρες, αλλά πέρασαν από γενιά σε γενιά στην αρχή, για να διασχίσουν στη συνέχεια το Αιγαίο και να βρουν μια νέα πατρίδα, να ξαναριζώσουν και να θεριέψουν; Και πόσες φορές στίχοι που αδιακρίτως αν γράφτηκαν σε μαχαλάδες ή σε αστικά μέγαρα κατάφεραν να επιβιώσουν από δεκαετία σε δεκαετία και μέσα σε έναν αιώνα να φτάσουν να γίνουν επιτυχίες στον 21ο αιώνα;

«Επιλέξαμε ως θέμα αυτής της έκθεσης τη μουσική διότι αποτελεί μια σημαντική ιστορική πηγή και μας δίνει την ευκαιρία, παρότι είμαστε ένα ίδρυμα που κρατά την ταυτότητά του ως συνισταμένη των κοινοβουλευτικών δυνάμεων, να προσεγγίσουμε με έναν διαφορετικό τρόπο το ευρύτερο κοινό και να εκφράσουμε τον σεβασμό του συνόλου της Βουλής για τα σύμβολα του μέσου ανθρώπου» λέει στα «ΝΕΑ» ο καθηγητής Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, Ευάνθης Χατζηβασιλείου. «Δίνουμε μεγάλη σημασία στο βίωμα και την εμπειρία του επισκέπτη. Θέλουμε να ακούσει τα τραγούδια που τραγουδούσε ο παππούς του, να θυμηθεί τους χορούς από τα παραδοσιακά γλέντια, να ανακαλέσει στη μνήμη του σκηνές από τον κινηματογράφο. Είναι ένα θέμα που μας επιτρέπει να είμαστε λίγο περισσότερο τολμηροί στην προσέγγισή μας και μας προσφέρει δυνατότητες για μεγαλύτερη δημιουργικότητα».

«Είναι γεγονός πως δεν έχουμε κάθε μέρα την ευκαιρία να συνεργαζόμαστε με προσωπικότητες όπως ο Διονύσης Σαββόπουλος, που είναι μέλος της επιστημονικής επιτροπής της έκθεσης, ο Αλέξης Κυριτσόπουλος, που έχει την επιμέλεια και τον εικαστικό σχεδιασμό, ή ο Λάμπρος Λιάβας, που έχει αναλάβει τη μουσικολογική επιμέλεια» προσθέτει η μουσειολόγος Αννα Ενεπεκίδου, που μαζί με τον ιστορικό Χρήστο Χρηστίδη έχει την ευθύνη της γενικής επιμέλειας και της έρευνας της πολλά υποσχόμενης αυτής έκθεσης, για τη διοργάνωση της οποίας επιστρατεύτηκε υλικό από δεκάδες μουσεία, αρχεία, φορείς, συλλόγους και ιδιωτικές συλλογές.

Ρεμπέτικα και παραδοσιακά, μοιρολόγια και τραγούδια για γλέντι, μελωδίες που άντεξαν στον χρόνο κι άλλες που άφησαν τον σπόρο τους για να εξελιχθεί η μουσική παραγωγή στον ελλαδικό χώρο εδώ και έναν αιώνα, έχουν βρει τη δική τους γωνιά στην έκθεση μέσα από εποπτικό υλικό, πρωτότυπα αντικείμενα, τεκμήρια, ηχητικά ντοκουμέντα και προβολές, ενώ σε δύο σημεία ο επισκέπτης θα μπορεί να πιάσει τον παλμό της μουσικής σε πραγματικό χρόνο. Το πρώτο είναι ένας μαγνητικός πίνακας όπου φορείς, σύλλογοι και ομάδες θα μπορούν να ανακοινώνουν τις εκδηλώσεις τους σχετικά με τη μουσική παράδοση των «επτά πατρίδων», προς ενημέρωση των επισκεπτών. Το δεύτερο είναι ένα μικρό πάλκο όπου θα εμφανίζονται νεανικά μουσικά σχήματα.

«Πιστεύουμε ότι θα είναι ένα ενδιαφέρον μουσικό ταξίδι ακόμη και για εκείνους που μπορεί να μην ενδιαφέρονται για την Ιστορία, καθώς θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν το «Δεν σε θέλω πια» σε ηχογράφηση από την Εστουδιαντίνα της Σμύρνης στις αρχές του 20ού ή το «Θα σπάσω κούπες» από το 1908 έως σήμερα σε διαφορετικές εκτελέσεις ανά δεκαετία, από τον Κώστα Ρούκουνα και τη Μαρίκα Παπαγκίκα έως τη Μαρίνα Σάττι» καταλήγουν οι δύο γενικοί επιμελητές.

INFO

H έκθεση «Σήκω Ψυχή Μου… – Εικόνες και μουσικές των προσφύγων του ’22» εγκαινιάζεται στις 30 Μαΐου στις 19.00 από τον Πρόεδρο της Βουλής Κωνσταντίνο Τασούλα στο Ιδρυμα της Βουλής (Β. Σοφίας 11). Εως 30 Σεπτεμβρίου. Η έκθεση συνοδεύεται από εικονογραφημένο κατάλογο. Είσοδος ελεύθερη.