Ο κόσμος μετά την παγκοσμιοποίηση

Το καταλάβαμε έντονα στην αρχή της πανδημίας. Τότε που οι χώρες, ιδίως της Δύσης, συνειδητοποίησαν ότι ήταν πολύ επικίνδυνο το γεγονός ότι ο σχεδιασμός στηριζόταν στο «δεν χρειάζεται να έχουμε απόθεμα από μάσκες, εάν χρειαστεί θα παραγγείλουμε στην Κίνα».

Το βλέπουμε καιρό τώρα καθώς συνειδητοποιούμε ότι ένας κόσμος όπου όλα εξαρτώνται από διεθνοποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες είναι ένας κόσμος πολύ πιο ευάλωτος. Μια καραντίνα σε ένα λιμάνι της Κίνας και ξαφνικά έχει πρόβλημα η παγκόσμια οικονομία.

Το καταλαβαίνουμε οδυνηρά με τον πόλεμο στην Ουκρανία: με τον κόσμο πιο διαιρεμένο παρά ποτέ, είναι αδύνατο να θεωρούμε όλες τις πηγές π.χ. ενέργειας δεδομένες. Κάποια στιγμή οι ροές σταματούν, όπως και κάποια στιγμή οι χώρες μπορούν να υποχρεωθούν να αρνηθούν κάποιους προμηθευτές.

Αυτό που ονομάστηκε «παγκοσμιοποίηση» ήταν μάλλον ένα ιστορικό διάλειμμα. Μια σύντομη σχετικά ιστορική περίοδος αμέσως μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», όταν έδειχναν όλες οι χώρες να αποδέχονται τη λογική του καπιταλισμού και των αγορών και να θεωρούν τις ΗΠΑ ως τον ηγεμόνα.

Όμως, τα χρόνια πέρασαν, οι χώρες δεν εγκατέλειψαν τον καπιταλισμό, όμως ανακάλυψαν ότι αυτός κάποιες φορές και κρατικές παρεμβάσεις χρειάζεται, ενίοτε και «προστατευτισμό».

Πρώτες και καλύτερες οι ΗΠΑ που αποχώρησαν μεν επί Τραμπ από τις μεγάλες διαπραγματεύσεις για τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, όμως δεν επέστρεψαν σε αυτές επί Μπάιντεν.

Και βέβαια καθώς πέρασαν τα χρόνια ήρθαν και οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί για να υπογραμμίσουν ότι μπορεί γενικά η οικονομία να ενώνει, όμως τον πρώτον λόγο τον έχει η πολιτική και τότε έχουμε διαίρεση.

Και ο κόσμος μας είναι ολοένα και πιο διαιρεμένος. Και θα παραμείνει πιο διαιρεμένος ακόμη και εάν έρθει μια ειρηνική επίλυση του Ουκρανικού.

Προφανώς η ανάγκη για συνεργασία θα υπάρχει: η κλιματική αλλαγή παραμένει παγκόσμια πρόκληση που μόνο με παγκόσμια συνεργασία μπορεί να επιλυθεί.

Όμως, την ίδια στιγμή το όραμα ενός κόσμου γενικά ελεύθερης κίνησης ανθρώπων, εμπορευμάτων και κεφαλαίων φαντάζει πια αρκετά αφελές.

Αυτό δημιουργεί προκλήσεις και για την Ευρώπη και για τη χώρα μας.

Η εποχή που απλώς θα θέλαμε να είμαστε ένας κόμβος σε μια απρόσκοπτη ροή εμπορευμάτων και κεφαλαίων έχει περάσει. Οι συνεργασίες θα είναι πιο περιφερειακές και πιο στρατηγικές.

Η Ευρώπη πρέπει να σκεφτεί με ποιο τρόπο θα υπερασπιστεί τα ευρωπαϊκά συμφέροντα (ακόμη και εάν γεωπολιτικά ανήκει στο «Ατλαντικό» μπλοκ») και η Ελλάδα θα πρέπει να σκεφτεί πώς θα μπορεί να σταθεί σε ένα νέο πιο κατακερματισμένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Προφανώς και δεν μπορούμε να πιστεύουμε ότι αρκεί να αναδιπλωθούμε στην εθνική διάσταση. Οι αλληλεξαρτήσεις μας με άλλες χώρες και συνολικά την παγκόσμια οικονομία παραμένουν ισχυρές.

Όμως, την ίδια στιγμή χρειάζεται να δούμε πώς διευρύνουμε τις παραγωγικές μας δυνατότητες και προσαρμόζουμε το παραγωγικό μοντέλο μας σε μια εποχή όπου δεν θα αρκεί απλώς να παραγγείλουμε κάτι στην Κίνα.