Ενας επαναστάτης που τα βάζει με τους «νονούς»

Το 2016, η Κολομβία υπέγραψε μία ιστορική συμφωνία ειρήνης με τους μαρξιστές αντάρτες της FARC. Δύο χρόνια αργότερα, εξέλεξε έναν δεξιό πρόεδρο, τον Ιβάν Ντούκε, στο πέρας της πιο ήρεμης προεκλογικής εκστρατείας των τελευταίων τριάντα χρόνων. Οι προεδρικές εκλογές που θα διεξαχθούν, ωστόσο, την Κυριακή θεωρούνται από τον Ροντρίγκο Ουπρίμνι, καθηγητή νομικής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, ως «οι πλέον επικίνδυνες των τελευταίων εξήντα χρόνων».

Φαβορί, είναι στην τρίτη του προσπάθεια ο υποψήφιος του Ιστορικού Συμφώνου της Αριστεράς, Γκουστάβο Πέτρο, ένας 62χρονος οικονομολόγος που υπήρξε guerrillero στα νιάτα του, και διετέλεσε αργότερα δήμαρχος της Μπογκοτά καθώς και γερουσιαστής. Σε όλες του τις προεκλογικές συγκεντρώσεις, ο Πέτρο στέκεται πίσω από δύο αλεξίσφαιρες ασπίδες. Σωματοφύλακες, θωρακισμένα αυτοκίνητα, ασθενοφόρο, τον συνοδεύουν σε κάθε μετακίνησή του.

Στη δε Περέιρα, την πρωτεύουσα του επονομαζόμενου eje cafetero, του κολομβιανού τριγώνου του καφέ, δεν έχει τολμήσει να εμφανιστεί. «Οι ένοπλες συμμορίες που λυμαίνονται την περιοχή είπαν πως θα με σκοτώσουν», εξηγούσε τις προάλλες αυτός ο αριστερός υποψήφιος πρόεδρος που δεν παύει να καταγγέλλει τους δεσμούς ανάμεσα στις ελίτ και τις μαφίες στη χώρα, που παραμένει εδώ και τέσσερις δεκαετίες ο μεγαλύτερος παραγωγός κοκαΐνης παγκοσμίως.

«Αν δεν θέλουμε να καταλήξουν οι εκλογές σε τραγωδία ή κάποια δημοκρατική ρήξη», προειδοποιούσε από την πλευρά του ο Ροντρίγκο Ουπρίμνι μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα «Corriere della Sera», «τότε πρέπει οι παράγοντες που ασκούν επιρροή, όπως είναι οι επιχειρηματίες, τα μίντια, οι πανεπιστημιακοί, οι εκκλησίες, η διεθνής κοινότητα ή τα εργατικά συνδικάτα, να εκφράσουν απερίφραστα τη δημοκρατική τους στράτευση, όποιο και αν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα».

Ενας από τους λόγους της ανησυχίας είναι η κριτική που άσκησε πρόσφατα μέσω Τwitter στον Γκουστάβο Πέτρο ο αρχηγός του στρατού, ο στρατηγός Εντουάρντο Ζαπατέιρο, παρότι στην Κολομβία οι στρατιωτικοί δεν έχουν καν δικαίωμα ψήφου. Ενας άλλος, είναι η επίδειξη δύναμης που πραγματοποίησε αρχές Μαΐου το καρτέλ των ναρκωτικών Clan del Golfo, επιβάλλοντας τετραήμερη «ένοπλη απεργία» στο βορειοανατολικό κομμάτι της Κολομβίας ως αντίποινα για την έκδοση στις ΗΠΑ του επικεφαλής του, Ντάιρο Αντόνιο Ούσουγα – χωρίς καμία ουσιαστική αντίδραση από το κράτος. Και εντούτοις, μια πλασματική ηρεμία κυριαρχεί στην Κολομβία. Ο κόσμος δεν μιλά για πολιτική στα μπαρ και ελάχιστες προεκλογικές αφίσες μπορεί κανείς να δει στους δρόμους. Η σιωπή μοιάζει να είναι το καλύτερο αντίδοτο στον φόβο.

Ο Πέτρο έρχεται μεν σταθερά πρώτος στις δημοσκοπήσεις, αποσπά όμως στην πρόθεση ψήφου ένα 45%, το πιθανότερο είναι λοιπόν πως θα αναγκαστεί να μονομαχήσει στον δεύτερο γύρο, στις 19 Ιουνίου, είτε με τον Φεντερίκο Γκουτιέρες, τον υποψήφιο της δεξιάς συμμαχίας Ομάδα για την Κολομβία, και πρώην δήμαρχο του Μεντεγίν, είτε – το πιθανότερο – με τον ανεξάρτητο κεντροδεξιό υποψήφιο Ροντόλφο Χερνάντες. Οι εκλογές διεξάγονται όμως σε κλίμα ακραίας πόλωσης, και αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για μία χώρα που αναζητεί ακόμα τη συμφιλίωση έπειτα από πενήντα και πλέον χρόνια εμφυλίου.

Αγροτικές μεταρρυθμίσεις και οικολογική στροφή

Ο Γκουστάβο Πέτρο υπήρξε στα νεανικά του χρόνια μέλος του Κινήματος της 19ης Απριλίου, ή M-19, ενός «αντι-ιμπεριαλιστικού» αστικού κινήματος υπεύθυνου για μερικά από τα πιο τραγικά επεισόδια της ταραγμένης κολομβιανής ιστορίας. Ο ίδιος έχει δηλώσει επανειλημμένως πως ουδέποτε συμμετείχε σε ένοπλες ενέργειες. Για τους αντιπάλους του, όμως, όπως και για τις ΗΠΑ, στο βιογραφικό του υπάρχει ένα ανεξίτηλο μελανό σημείο.

Προεκλογικά, ο Πέτρο επανέλαβε πως δεν είναι κομμουνιστής, πως δεν θα απαλλοτριώσει τίποτα και θα κυβερνήσει «για όλους». «Είμαι ένας επαναστάτης», επαναλαμβάνει ωστόσο συχνά και αυτό τρομάζει μέρος του εκλογικού σώματος. Πόσω μάλλον αφού το πρόγραμμά του, αν και είναι πολύ μετριοπαθές σε σύγκριση με πριν από λίγα χρόνια, επιβεβαιώνει τα λεγόμενά του.

Εκτιμώντας πως ο «πόλεμος στα ναρκωτικά», όπως αυτός ορίζεται εδώ και 40 χρόνια, έχει αποτύχει, ο Πέτρο θέλει να περιορίσει «την πολιτική εξουσία της μαφίας πάνω στον πληθυσμό», ξεκινώντας από «μία αγροτική μεταρρύθμιση ώστε να δώσει εύφορα εδάφη στους αγρότες που δεν έχουν σήμερα άλλη εναλλακτική επιλογή παρά να καλλιεργούν κόκα στο δάσος του Αμαζονίου». Κηρύττει επίσης το τέλος τον εκδόσεων, την αναθεώρηση της συνθήκης ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ, μια ισχυρή οικολογική στροφή, την επανάληψη των σχέσεων με τη Βενεζουέλα και μία μαύρη γυναίκα αντιπρόεδρο, τη Φρανκία Μάρκες.

Οι πολίτες θέλουν μια αλλαγή

Η Κολομβία ουδέποτε έχει στραφεί τόσο αριστερά. Υπήρξε μέχρι σήμερα σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ, που την έχουν ανταμείψει με δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια και όπλα. Επειτα από χρόνια δεξιών κυβερνήσεων, ωστόσο, ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού θέλει μια αλλαγή. Είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες ανισότητες στη Λατινική Αμερική, έναν από τους υψηλότερους δείκτες ανθρωποκτονιών παγκοσμίως, και ανοιχτές πληγές από την καταστολή των διαδηλώσεων που επέβαλε ο Ιβάν Ντούκε το 2019 και το 2021.

Αν εκλεγεί ο Πέτρο, και αν τον ακολουθήσει το φθινόπωρο ο Λούλα στη Βραζιλία, τότε συνολικά επτά λατινοαμερικανικά έθνη θα έχουν αριστερούς προέδρους.