Πράσινη… στροφή στην παραγωγή τροφίμων για ένα βιώσιμο μέλλον

Με την απειλή μιας επισιτιστικής κρίσης να επικρέμαται πάνω από την Ευρώπη, ως επακόλουθο του πολέμου στην Ουκρανία, το «εργαλείο» του σχεδίου της Κομισιόν για μετάβαση σε ένα βιώσιμο σύστημα  διατροφής έχει γίνει πιο επίκαιρο από ποτέ. Ήδη, στο πλαίσιο της επικαιροποίησης της στρατηγικής της «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (Farm to Fork) προς μια ακόμη πιο … πράσινη κατεύθυνση, διαβουλεύεται με όσους συμμετέχουν στην αλυσίδα παραγωγής τροφίμων, δηλαδή αγρότες, εκπροσώπους της μεταποιητικής βιομηχανίας, εμπόρους, καταναλωτές.

Το κέρδος της επιτάχυνσης της μετάβασης του διατροφικού μοντέλου σε έναν  βιώσιμο τρόπο παραγωγής και διακίνησης είναι διττό. Αφενός  θα  διασφαλίσει την επισιτιστική ασφάλεια τουλάχιστον 400 εκατομμυρίων πολιτών και αφετέρου θα εξασφαλίσει ένα ουδέτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, σε αντίθεση με το σημερινό μοντέλο παραγωγής τροφίμων, το οποίο επιβαρύνει έδαφος, αέρα και ύδατα.

Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων φέρει το μεγαλύτερο βάρος για την  απώλεια της βιοποικιλότητας, την αποψίλωση των δασών, την ξηρασία, τη ρύπανση των   υδάτων (υπόγειων και επιφανειακών) και την κατάρρευση της υδρόβιας άγριας ζωής, ενώ μαζί με τον ενεργειακό τομέα αποτελούν τις δύο μεγαλύτερες απειλές για το παγκόσμιο κλίμα.   Περίπου το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τα συστήματα τροφίμων, σύμφωνα με έκθεση της διακυβερνητικής επιτροπής για την κλιματική αλλαγή (IPCC). Επιπλέον, το σύγχρονο διατροφικό μοντέλο έχει αρνητικές επιπτώσεις και στην υγεία των πολιτών, δεδομένου ότι περισσότερο από το 50% των ενηλίκων στην Ευρώπη είναι υπέρβαροι.

Η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η παραγωγή των τροφίμων είναι αποδοτική και τα τρόφιμα οικονομικά και προσιτά για όλους, όσο και υγιεινά. Τελευταία στροφή στην πολιτική τους έχουν κάνει και παραγωγοί, έμποροι και μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, οι οποίοι επιχειρούν να προωθήσουν νέες σειρές προϊόντων, πιο ασφαλή, τόσο για τους καταναλωτές, αλλά και για περιβάλλον,  με ένα ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό ετικετών που μπαίνει στα ράφια να προέρχεται από φάρμες οι οποίες φροντίζουν για την ευζωία των ζώων και το περιβάλλον, υιοθετώντας ήπιες μεθόδους καλλιέργειας ή εκτροφής.

Μάλιστα, πολλοί το αναγράφουν και στις συσκευασίες των προϊόντων που παράγουν, καθώς έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι καταναλωτές προτιμούν τα «πράσινα» προϊόντα, αν και αυτό δεν καταγράφεται στις αγοραστικές τους συνήθειες. Τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, αν και οι πολίτες τάσσονται υπέρ των βιολογικών τροφίμων δεν είναι διατεθειμένοι να επιβαρύνουν το πορτοφόλι τους.   Από έρευνα κοινής γνώμης που έγινε για λογαριασμό του WWF, στο πλαίσιο της εκστρατείας Eat4Change, που υλοποιήθηκε  με  την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  διαφάνηκε ότι  οι Έλληνες καταναλωτές αν και σε ποσοστό 70% δηλώνουν πρόθυμοι να αλλάξουν τις διατροφικές τους συνήθειες προς το καλύτερο,  ωστόσο το οικονομικό κόστος αποτελεί   αποτρεπτικό παράγοντα.

Όμως όπως έλεγαν και οι… παλιοί «δίνεις ότι θέλεις, αλλά παίρνεις ότι δίνεις». Τα συμβατικά τρόφιμα είναι φθηνότερα αλλά είναι «πλούσια» σε λιπάσματα, φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα και άλλα χημικά και κατ΄ επέκταση επιβαρυντικά για το  περιβάλλον και σε πολλές περιπτώσεις (όταν δεν ακολουθούνται οι σωστοί κανόνες εφαρμογής) για τη δημόσια υγεία. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο  Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας, ο τομέα των τροφίμων απορροφά το 30% της ενέργειας που καταναλώνεται στον πλανήτη.

Στόχοι της ΕΕ είναι η μείωση χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων κατά 50%  έως το 2030 και αύξηση της βιολογικής καλλιέργειας στο 25 % της γεωργικής γης  στην Ευρώπη έως το 2030. Επίσης, στη λίστα προτεραιοτήτων της Κομισιόν βρίσκεται η εξασφάλιση επαρκών, οικονομικά προσιτών και θρεπτικών τροφίμων,  η προώθηση πιο βιώσιμης κατανάλωσης τροφίμων και υγιεινής διατροφής, η  καταπολέμηση της απάτης στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων, αλλά και ο περιορισμός της σπατάλης τροφίμων. Στην Ελλάδα,  σύμφωνα με  έκθεση του ΙΟΒΕ, κατά κεφαλήν πετούμε περίπου 196 κιλά τρόφιμα κατ΄ έτος, καταλαμβάνοντας την 4η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε επίπεδο ΕΕ, τον περασμένο Φεβρουάριο, οι ευρωπαίοι υπουργοί Γεωργίας ζήτησαν  να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα ζητήματα βιωσιμότητας κατά τον καθορισμό προτύπων ασφάλειας των τροφίμων για το διεθνές εμπόριο  και επιβεβαίωσαν τη δέσμευση της ΕΕ για τήρηση υψηλών προτύπων και θεμιτών πρακτικών.