Αντώνης Μπενάκης: Ο ευπατρίδης

Γόνος ιστορικής οικογένειας του ελληνισμού της διασποράς, ο μέγας εθνικός ευεργέτης, ευπατρίδης και διανοούμενος Αντώνης Μπενάκης γεννήθηκε το 1873 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Ο ψυχικός κόσμος του διαμορφώθηκε σε μια εποχή κατά την οποία η αποκατάσταση των εθνικών συνόρων της Eλλάδας προέβαλλε ως κοινό όραμα, παράλληλα με τα ιδεώδη του αστικού εκσυγχρονισμού και της εκπαιδευτικής αναγέννησης.

Στη διάπλαση του χαρακτήρα του Αντώνη Μπενάκη συνέβαλε και το οικογενειακό κλίμα, το ίδιο που γαλούχησε και την αδελφή του Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941), με τα βιβλία της οποίας μεγάλωσαν γενιές και γενιές της ελληνικής νεολαίας.

Η παιδική ηλικία και τα «κατορθώματα» του ανυπότακτου και περήφανου, σκανδαλιάρη και άτακτου Αντώνη μάς είναι γνωστά από τον περίφημο «Τρελαντώνη», το αξεπέραστο βιβλίο που έγραψε η Πηνελόπη Δέλτα, η αδελφή του και μεγάλη κυρία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας.

Ο Αντώνης Μπενάκης διαπαιδαγωγήθηκε στα ξενόγλωσσα σχολεία της Αλεξάνδρειας και διετέλεσε οικότροφος σχολείου της Μεγάλης Βρετανίας.

Ακολούθως εργάστηκε και διοίκησε τον οικογενειακό εμπορικό οίκο, ανέπτυξε δε σημαντικό φιλανθρωπικό έργο, γεγονός που τον κατέστησε στυλοβάτη της ελληνικής κοινότητας της Αλεξάνδρειας.

Ο Αντώνης Μπενάκης, που ασχολήθηκε με την πολιτική (διετέλεσε υφυπουργός Οικονομικών του Ελευθερίου Βενιζέλου) και είχε διά βίου πάθος με τον προσκοπισμό και το ναυταθλητισμό, άρχισε να εκδηλώνει τα συλλεκτικά του ενδιαφέροντα στην Αλεξάνδρεια, ενόσω ωρίμαζε μέσα του η ιδέα της δωρεάς, η οποία αποκρυσταλλώθηκε με την οριστική εγκατάστασή του στην Αθήνα, το 1926.

Καθοριστικό ρόλο προς την κατεύθυνση αυτή διαδραμάτισε ασφαλώς το παράδειγμα του πατέρα του, Εμμανουήλ Μπενάκη (1843-1929), ο οποίος είχε χρηματοδοτήσει πολλά κοινωφελή ιδρύματα και είχε συμβάλει στην αποκατάσταση των προσφυγικών πληθυσμών μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Στην Ελλάδα έμελλε να φουντώσει η αγάπη του Αντώνη Μπενάκη για το συλλέγειν και να πάρει σάρκα και οστά το όνειρό του για τη δημιουργία ενός μουσείου που θα έφερε το όνομα της οικογένειας.

Όπλα, εθνικά κειμήλια, μουσουλμανικά και αραβικά τεχνουργήματα, έργα εικαστικών τεχνών, εικόνες και κεραμικά προσείλκυσαν την προσοχή του και του επέτρεψαν να σχηματίσει με την πάροδο του χρόνου ιδιαίτερα αξιόλογες συλλογές διαφόρων ιστορικών περιόδων και καλλιτεχνικών πεδίων.

Ο Αντώνης Μπενάκης δώρισε τις προαναφερθείσες συλλογές του στο κράτος και μετέτρεψε σε μουσειακό χώρο την επί της οδού Κουμπάρη πατρική οικία του.

Στις 22 Απριλίου 1931 εγκαινιάστηκε το προσφερθέν στην ελληνική πολιτεία Μουσείο Μπενάκη, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αλέξανδρου Ζαΐμη, και του πρωθυπουργού, Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ο ιδρυτής του Μουσείου Μπενάκη δε σταμάτησε ούτε στιγμή έως το θάνατό του, στις 31 Μαΐου 1954, να φροντίζει για την καλύτερη δυνατή οργάνωση, τον πλουτισμό και την εξασφάλιση των οικονομικών του δημιουργήματός του. Η αφοσίωσή του προς αυτό ήταν τέτοια, που είχε εκφράσει την επιθυμία να εντοιχιστεί μετά θάνατον η καρδιά του στην είσοδο του κτιρίου.