Επισιτιστική κρίση: Στα πρόθυρα λιμού ο πλανήτης – Οι λόγοι πίσω από την πρωτοφανή παγκόσμια πείνα

Ο παγκόσμιος δείκτης πείνας έχει ανέβει σε πρωτοφανή επίπεδα, καθώς εκτιμάται ότι 276 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με σημαντικές ελλείψεις τροφίμων, ενώ τουλάχιστον τρεις χώρες κινδυνεύουν με λιμό.

Με τις τιμές των τροφίμων να αυξάνονται ραγδαία, τις εφοδιαστικές αλυσίδες να αντιμετωπίζουν προβλήματα και τις συγκρούσεις στην Ουκρανία να μπλοκάρουν την πρόσβαση σε ζωτικής σημασίας αποθέματα, οι ειδικοί φοβούνται πως αυτή η κρίση είναι πιθανό να βαθύνει ακόμη περισσότερο.

Πώς φτάσαμε μέχρι εδώ

Αυτή η κατάσταση έκτακτης ανάγκης εξελίχθηκε σε τρία στάδια, λέει στο Politico ο Τσαρλς Ογούμπα, επικεφαλής της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Action Against Hunger» («Δράση Κατά Της Πείνας»). Προσθέτει, μάλιστα, ότι η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται σε μια σειρά από επισιτιστικές κρίσεις.

1) Οι πολεμικές συγκρούσεις ήταν εκείνες που προκάλεσαν πολλές από αυτές τις κρίσεις, αναφέρει ο Ογούμπα, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών που διαμορφώθηκαν κατά το περασμένο έτος στην Αιθιοπία, το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη, και είχαν χαρακτηριστικά λιμού. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες, συχνά αλληλένδετες αιτίες, όπως οικονομικές κρίσεις και ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα, τα οποία όλο και αυξάνονται. Περίπου 14.000 άνθρωποι στη νότια Μαδαγασκάρη βρέθηκαν στο κατώφλι του λιμού το 2021 μετά από τη χειρότερη ξηρασία στην περιοχή εδώ και 40 χρόνια.

2) Η πανδημία της Covid-19 ξέσπασε καθώς οι προσπάθειες αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων ήδη περιορίζονταν και οι κυβερνήσεις πολλών φτωχών χωρών δυσκολεύονταν να διαχειριστούν την κατάσταση, εξηγεί ο Ογούμπα. Τα lockdown εμπόδισαν τους αγρότες μικρής κλίμακας από το να καλλιεργούν, και μάλιστα σε χώρες που ήδη διέτρεχαν κίνδυνο ελλείψεων στα τρόφιμα. Αυτοί οι αγρότες είναι συχνά το στήριγμα των συστημάτων τροφίμων, και έτσι οι περιορισμοί οδήγησαν ακόμη περισσότερους ανθρώπους στην επισιτιστική ανασφάλεια. Τα εν λόγω μέτρα έχουν αρθεί αλλά οι αλυσίδες προμηθειών βρίσκονται ακόμη σε χαοτική κατάσταση, ενώ οι τιμές των λιπασμάτων και των καυσίμων έχουν πάει στα ύψη.

3) Ο πόλεμος στην Ουκρανία εντείνει την κρίση, προσθέτει ο Ογούμπα. Η Ρωσία και η Ουκρανία παρέχουν περίπου το 30% του σιταριού και κριθαριού σε χώρες ανά τον κόσμο. Οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί σημαντικά σε παγκόσμιο επίπεδο, από τότε που διακόπηκαν αυτές οι προμήθειες. Εάν η κρίση συνεχιστεί στον τωρινό της ρυθμό, ακόμη 47 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα μπορούσαν να βρεθούν ένα βήμα πριν τον λιμό, τονίζει η Σάζα Μοχράμπι, του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ.

Η Πάρβιν Νγκάλα, περιφερειακή διευθύντρια της οργάνωσης Oxfam, δίνει και μία τέταρτη εξήγηση: Την έλλειψη πολιτικής βούλησης. Κατά την περασμένη δεκαετία, διαμορφώθηκαν όλο και πιο ακριβή συστήματα για την πρόβλεψη των επισιτιστικών κρίσεων. Δεν κινητοποιήθηκαν ωστόσο και οι ανάλογοι πόροι, ώστε να υπάρξει στη συνέχεια παροχή στήριξης στις κοινότητες προκειμένου να μπορέσουν να αποτρέψουν τον κίνδυνο, σημειώνει η ίδια.

Οι χώρες που θα πλήξει περισσότερο η επιτιστική κρίση το 2022

Τι πρέπει να γίνει τώρα

Το πρώτο βήμα, λέει ο Ογούμπα, είναι να υπάρξει πρόσβαση στα αποθέματα τροφίμων στην Ουκρανία. Τα περισσότερα από αυτά εξάγονται από τα λιμάνια της χώρας στη Μαύρη Θάλασσα, τα οποία όμως έχει μπλοκάρει η Ρωσία.

Ο πρόεδρος της Σενεγάλης, Μάκι Σαλ, ο οποίος είναι και επικεφαλής της Αφρικανικής Ένωσης, δήλωσε στους ηγέτες της Ε.Ε. την Τρίτη ότι θα πρέπει να γίνουν τα πάντα ώστε να απελευθερωθούν τα σιτηρά και να διασφαλιστεί ότι θα φτάσουν στις αγορές, «ώστε να αποφευχθεί ένα καταστροφικό σενάριο ελλείψεων (τροφίμων) και γενικευμένης αύξησης τιμών», όπως μετέδωσε ο Guardian.

Οι ανθρωπιστικές απαντήσεις στις υπάρχουσες κρίσεις χρήζουν χρηματοδότησης. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ ανέφερε ότι χρειάζεται 21,5 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος. Χωρίς αυτά, θα υπάρξει μια «αντιστροφή των αναπτυξιακών επιτευγμάτων και της προόδου που επιτεύχθηκε με το πέρασμα των χρόνων», δήλωσε η Μοχράμπι.

Με πολλές από τις ευάλωτες χώρες να βρίσκονται αντιμέτωπες με το χρέος, η Νγκάλα είπε ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο ελάφρυνσής του, το οποίο θα μπορούσε να απελευθερώσει πολλούς πόρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν προς άμεση στήριξη.

Τι πρέπει να γίνει σύντομα

Οι συγκρούσεις, οι εξελίξεις σε ό,τι αφορά το κλίμα και οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκες που προκύπτουν απροειδοποίητα, θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την παραγωγή και τη μεταφορά τροφίμων. Ο Ογούμπα τονίζει ότι το κλειδί είναι να διασφαλιστεί ότι τα εμπόδια αυτά δεν θα οδηγήσουν σε μια ευρύτερη κρίση.

Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη χρηματοδότηση στις κοινότητες ώστε να αντιδρούν γρήγορα στις προκλήσεις αυτές. Σημαίνει επίσης ότι πρέπει να γίνουν επενδύσεις ώστε να μετριαστεί ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στα επισιτιστικά συστήματα. Και οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία έχουν αποδείξει πόσο μεγάλη σημασία έχει αυτή η ενίσχυση σε τοπικό επίπεδο.