Λερωμένα παπούτσια με κορδόνια

Ο Βαν Γκογκ σε μία από τις συνηθισμένες περιπλανήσεις του στο κέντρο του Παρισιού, το 1886, εντόπισε σε μία υπαίθρια αγορά ένα ζευγάρι παλιά παπούτσια εργασίας. Αφού τα αγόρασε, περπάτησε με αυτά μέσα σε λάσπες και επέστρεψε στο ατελιέ του. Μόνο τότε ένιωσε ότι ήταν αρκετά ενδιαφέροντα για να τα ζωγραφίσει.

Αποτέλεσμα ήταν ο πίνακας αυτός και οι παραλλαγές του από τον ίδιο να θεωρούνται τα διασημότερα υποδήματα στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης.

Πρόσφατα ο σχεδιαστής του οίκου Balenciaga, Ντέμνα Γκβασάλια, επανέφερε το βλέμμα στα παλιά λερωμένα παπούτσια. Ο οίκος κυκλοφόρησε ένα ζευγάρι κατεστραμμένα, αθλητικά παπούτσια (μόλις 100 ζευγάρια) που πωλούνται στα 1.450 ευρώ.

Την εποχή του Βαν Γκογκ τα φθαρμένα παπούτσια ήταν μια ασυνήθιστη επιλογή θέματος για έναν πίνακα ζωγραφικής. Σηματοδότησαν τη στιγμή που η νεκρή φύση συναντούσε τον ρεαλισμό της νεωτερικότητας και προκάλεσαν αλλαγή στην πρόσληψη της τέχνης.

Τo ταξίδι μέσα στον χρόνο των διαφορετικών αναγνώσεων και ερμηνειών που έδωσαν οι Μάρτιν Χάιντεγκερ, Μέγιερ Σαπίρο και Ζακ Ντεριντά το γνωρίζουν όσοι διάβασαν στα ελληνικά «Τα Παπούτσια του Van Gogh, 3+1 κείμενα» που κυκλοφορούν από την Αγρα.

Κατά τον Χάιντεγκερ τα παπούτσια του ζωγράφου χώρεσαν τον μόχθο μιας αγρότισσας. Τα παπούτσια είναι το άλλο πορτρέτο του ψυχολογικά βασανισμένου Βαν Γκογκ θα παρατηρήσει ο Σαπίρο. Και ο Ντεριντά αποδομώντας τις αναλύσεις τους θα αναζητήσει την αλήθεια της ζωγραφικής.

Σήμερα ο Ντέμνα επαναφέρει τον προβληματισμό α λα Βαν Γκογκ. Δεν έχει τίποτα να πει, μόνο να δείξει. Τα εξαθλιωμένα παριζιάνικα σνίκερς των 1.495 ευρώ παραπέμπουν στην πόλη των 300.000 αστέγων. Ενώ η τιμή τους είναι αντιπροσωπευτική του σύγχρονου κυνισμού. Εκείνων που «καίνε» τα χρήματά τους για την επεξεργασμένα φθαρμένη εικόνα τους.

Η ομορφιά των παλιών παπουτσιών α λα Βαν Γκογκ προέρχεται από αυτό που προστίθεται ως εμπειρία στον κάτοχό τους. Η αγορά τους δίνει χρόνο καθώς αποκτούν ένα σύμβολο μίας ζωής κερδισμένης μέσα στην περιπλάνηση του αστικού βιώματος. Ή πιο απλά είναι η συμπύκνωση του βλέμματος του Ντέμνα: για τον σχεδιαστή τους, ο κόσμος είναι πλέον φτωχός.