Φινλανδία: Μια κοινωνία που προετοιμάζεται στρατιωτικά και που οδεύει στο ΝΑΤΟ

Οι Αγγλοσάξονες το αποκαλούν «the Putin effect». Είναι, με δυο λόγια, οι θεαματικές αλλαγές που πυροδότησε και συνεχίζει να πυροδοτεί ο ρώσος πρόεδρος στο ευρωπαϊκό τοπίο της ασφάλειας με την απόφασή του να εισβάλει, στις 24 Φεβρουαρίου, στην Ουκρανία – αλλαγές εντελώς αντίθετες με εκείνες που ανέμενε ή προσδοκούσε. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, η απόφαση που έλαβαν χθες οι (παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές) πολίτες της Δανίας να συμμετέχει εφεξής η χώρα τους στην Kοινή Πολιτική Ασφάλειας και Αμυνας της ΕΕ, καταργώντας τη ρήτρα αυτοεξαίρεσης που είχαν διαπραγματευτεί έπειτα από το «όχι» τους στη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992.

Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ένα δημοψήφισμα όπως αυτό που πραγματοποιήθηκε στη Δανία θα ήταν αδιανόητο. Λίγο – πολύ αδιανόητες, ωστόσο, ήταν και οι αιτήσεις ένταξης στο ΝΑΤΟ που κατέθεσαν στις 18 Μαΐου η Φινλανδία και η Σουηδία. Στη Φινλανδία, για χρόνια, το ποσοστό των πολιτών που επιθυμούσαν την ένταξη της χώρας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία δεν ξεπερνούσε το 20%-25%: πλέον έχει εκτοξευτεί στο 76%. Στη Σουηδία, πριν από μία δεκαετία, μόλις ένα 17% των πολιτών τασσόταν υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Το ποσοστό αυτό είχε φτάσει πέρυσι το 46%, έγινε όμως για πρώτη φορά πλειοψηφικό μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και πλέον έχει φτάσει στο 59%.

Πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε επίσης πως ένα 89% των Σουηδών θεωρεί βέβαιη την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, παρά το πρώτο βέτο που έχει ήδη ασκήσει η Τουρκία στην εκκίνηση της σχετικής διαδικασίας, τόσο για τη Σουηδία όσο και για τη Φινλανδία, κατηγορώντας τις δύο χώρες πως προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο σε κούρδους μαχητές και ανέχονται, αν δεν στηρίζουν, κουρδικές τρομοκρατικές οργανώσεις. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προειδοποίησε πως η Τουρκία δεν έχει λάβει ακόμα καμία συγκεκριμένη πρόταση για την αντιμετώπιση των ανησυχιών της. Από την πλευρά τους, Σουηδία και Φινλανδία διαβεβαιώνουν πως θα συνεχίσουν τον διάλογο με την Αγκυρα. Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ -ο οποίος θα συναντηθεί σήμερα στον Λευκό Οίκο με τον Τζο Μπάιντεν- προανήγγειλε χθες συνάντηση αξιωματούχων και των τριών πλευρών στις Βρυξέλλες, τις επόμενες ημέρες.

Παντού στρατιώτες

Ενα άδειο κτίριο στην πόλη του Ελσίνκι. Μέσα στον αστικό ιστό. Στρατιωτικά οχήματα και πάνοπλοι φαντάροι – άντρες και γυναίκες – παντού. Ενα άσπρο βαν φτάνει στον χώρο, ο «εχθρός» μπαίνει στο κτίριο. Οι στρατιωτικές δυνάμεις κινητοποιούνται για να τους συλλάβουν. Πυρά, συλλήψεις «ενόπλων» και έφοδος στο κτίριο για την ανακατάληψή του. Το σενάριο είναι μέρος μιας ευρύτερης άσκησης του φινλανδικού στρατού για πόλεμο στον αστικό ιστό. Η εικόνα στρατιωτικών ασκήσεων στην πρωτεύουσα δεν προκαλεί δυσφορία σε κανέναν, αντίθετα, όπως λένε, την έχουν συνηθίσει. Στη Φινλανδία άλλωστε όλοι, και τα 5,5 εκατομμύρια των πολιτών, υπολογίζονται ότι θα λάβουν μέρος στην αντιμετώπιση της οποιασδήποτε κρίσης, ο καθένας με τις δυνατότητές του. Οι ένοπλες δυνάμεις της Φινλανδίας ήταν πάντα εξαιρετικά ισχυρές, αφού η χώρα επενδύει παραδοσιακά στην άμυνα.

Το εξαιρετικό στην περίσταση είναι οι ξένοι δημοσιογράφοι, όλοι από χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ, προσκεκλημένοι της χώρας, με αιχμή την υποψηφιότητα της Φινλανδίας και στόχο – προφανώς – να καμφθούν οι αντιρρήσεις, όπου αυτές υπάρχουν. Οι πολιτικοί και οι αναλυτές των διαφόρων think tanks στο Ελσίνκι επιμένουν να δίνουν έμφαση στην ισχύ των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, υπογραμμίζοντας ότι η Φινλανδία παραδοσιακά επένδυε στην άμυνα. Κάτι που αποδεικνύουν και σε απόλυτους αριθμούς. Εν καιρώ πολέμου οι μάχιμοι αριθμούν 280.000 στρατιώτες – γυναίκες και άνδρες -, ενώ οι εφεδρείες φτάνουν συνολικά τις 900.000.

Να γυρίσω στο σενάριο, αρχηγός της ομάδας η Eλι Βίχακαϊνεν, που υπηρετεί εθελοντική θητεία εδώ και έναν χρόνο. Ετών 19. Επόμενος στόχος μία θέση στην αστυνομία και ο στρατός ήταν ένα σκαλοπάτι. Μία από τις πολλές γυναίκες που επιλέγουν να υπηρετήσουν θητεία στον φινλανδικό στρατό, αν και, όπως λέει, όχι αρκετές. Πρώτος στο κτίριο σύμφωνα με το σενάριο της άσκησης μπήκε ο Αγγελος Ζήσης, Φινλανδός με πατέρα από την Ελλάδα. «Ο πατέρας μου είναι από τη Θεσσαλονίκη» μου λέει, καταλαβαίνει ότι δεν μπορώ να φανταστώ κάτι τέτοιο στο Πεδίον του Αρεως, ούτε καν στα προάστια της Αθήνας, και αναλαμβάνει να δώσει τις εξηγήσεις. Για τη Φινλανδία τέτοιες ασκήσεις είναι η κανονικότητα, γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Ο ίδιος υπηρετεί τη θητεία του στη Φινλανδία και είναι επίσης 19 χρονών. Παραδέχεται ότι μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ο κόσμος ανησυχεί περισσότερο, χωρίς πανικό όμως. Στις ασκήσεις, όπως λένε οι αξιωματικοί που συνοδεύουν τους στρατιώτες, καλούνται και έφεδροι και η παρουσία τους είναι υποχρεωτική. Ενας λαός που αγαπάει τον χαρακτηρισμό του «πραγματιστή», πειθαρχημένος, με όλους τους πολίτες να αποδέχονται ότι είναι εν δυνάμει μέρος του σχεδιασμού εάν χρειαστεί.

Τραυματική άνοιξη

Η άνοιξη του 2022 ήταν για τη Φινλανδία μια «τραυματική άνοιξη» που άλλαξε πολλά και άφησε τα σημάδια της έντονα. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπως λένε αναλυτές και πολιτικοί στο Ελσίνκι, γκρέμισε ό,τι πίστευαν οι Φινλανδοί για την αρχιτεκτονική ασφάλειας της περιοχής. Μαζί και τις αναστολές τους για τη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Και οδήγησε τη χώρα από την αυλή, να χτυπήσει την πόρτα του ΝΑΤΟ. Γιατί ο πόλεμος είναι πλέον πολύ κοντά. Και η απειλή τούς αφορά. Στο Ελσίνκι όλοι οι πολιτικοί, βουλευτές, υπουργοί, αλλά και οι αναλυτές, υπογραμμίζουν ότι η κοινή γνώμη ήταν εκείνη που κινητοποίησε τους πολιτικούς να λάβουν αποφάσεις. Η ίδια κοινή γνώμη που μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου ήταν ενάντια στην ένταξη στο ΝΑΤΟ σε ποσοστό 60%-70%, πλέον λέει «ναι» στο ΝΑΤΟ σε ποσοστό άνω του 70%. Αυτό δικαιολόγησε και την απόφαση να προχωρήσει η «Λευκή Βίβλος» για την ένταξη στο ΝΑΤΟ που παρέμενε στα συρτάρια των κυβερνήσεων επί σειρά ετών κρατώντας το Ελσίνκι στον προθάλαμο της Συμμαχίας. Η περίφημη «ουδετερότητα» άλλωστε είχε ουσιαστικά τελειώσει ήδη από το ’90. Οπως παραδέχεται ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του φινλανδικού κοινοβουλίου, Γούσι Χάλα-άχο, το μεγαλύτερο έγκλημα για έναν πολιτικό στη χώρα είναι να αλλάξει γνώμη και γι’ αυτό οι περισσότεροι αποφεύγουν να λένε τι πίστευαν πριν για την ένταξη. Και σε κάθε περίπτωση το ΝΑΤΟ δεν ήταν κάτι με το οποίο το Ελσίνκι ασχολούνταν ιδιαίτερα. Κριτήριο για τους πολίτες ήταν το άρθρο 5 της Συμμαχίας και το γεγονός, όπως υποστηρίζουν όλοι, ότι είδαν τι συνέβη στην Ουκρανία, που δεν ήταν μέλος του ΝΑΤΟ.  Τονίζουν ωστόσο ότι η Φινλανδία είναι μια χώρα που «παρέχει ασφάλεια», δεν ζητάει απλώς συμπαράσταση.

Αυτό που προκαλεί έκπληξη στον πολιτικό κόσμο της Φινλανδίας είναι η στάση της Αγκυρας. Μια άρνηση εν όψει εκλογών του Ερντογάν, που αναγκάζει εν μέρει το Ελσίνκι να διαφημίσει την υποψηφιότητά του. «Εχοντας ζήσει στην Κωνσταντινούπολη, ξέρω πώς γίνονται τα πράγματα και έχω πάει και στο παζάρι» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Τσάρλι Σαλόνιους Πάστερνακ, επικεφαλής ερευνητής του Φινλανδικού Ινστιτούτου Εξωτερικών Υποθέσεων, κληθείς να σχολιάσει τη στάση Ερντογάν. Ο ίδιος εκτιμά ότι ο τούρκος πρόεδρος δεν απαιτεί κάτι συγκεκριμένο, με βάση τη λίστα των απαιτήσεών του. Δεν αφορούν όλες τη Φινλανδία και τη Σουηδία. «Τα βάζεις όλα στο τραπέζι και βλέπεις τι θα πάρεις» προσθέτει και εκτιμά ότι ίσως όχι την επόμενη εβδομάδα, αλλά τον επόμενο μήνα ο Ερντογάν θα πάρει κάτι που δεν είχε και θα πει το «ναι», δηλώνοντας αισιόδοξος πως θα υπάρξει λύση, έστω και αν τα ζητήματα που αφορούν τη Στοκχόλμη είναι πιο δύσκολα.