Πόλεμος στην Ουκρανία: Μια τραγωδία μέσα στην τραγωδία για εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες

«Μερικές φορές δεν θέλω να φύγω από το καταφύγιο, ακόμη και όταν δεν ηχούν οι σειρήνες. Τουλάχιστον δεν θα με δείρει όταν είναι άλλοι άνθρωποι τριγύρω», λέει για τον σύζυγό της η Κριστίνα, μια Ουκρανή θύμα ενδοοικογενειακής βίας.

Πλέον τονίζει, «έχω την αίσθηση ότι αν δεν με σκοτώσουν οι Ρώσοι, μπορεί να το κάνει αυτός»…

Είχε αποφασίσει να τον εγκαταλείψει, εξιστορεί στην εφημερίδα Κyiv Independent, όμως την πρόλαβε ο πόλεμος και οι Ρώσοι.

Από τότε που έγινε η εισβολή, επισημαίνει, ο άντρας της έγινε ακόμη πιο βίαιος απ’ ότι πριν.

Μια φορά τη χτύπησε στο στομάχι γιατί νόμιζε ότι φλέρταρε με έναν γείτονα, ενώ βρίσκονταν όλοι μαζί στο καταφύγιο για να γλιτώσουν από τις βόμβες.

«Είπε ότι χαμογέλασα στον άλλο πολύ φιλικά», λέει η Κριστίνα. «Μετά άρχισε να με δέρνει».

Η περίπτωσή της προφανώς και δεν είναι η μόνη. Ούτε τα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας προέκυψαν αποκλειστικά ως συνέπεια της βαρβαρότητας και της παράνοιας του πολέμου.

Αποτελούσαν συχνό φαινόμενο εδώ και χρόνια (και) στην Ουκρανία, όπου μέχρι το 2019 η έμφυλη βία αποτελούσε απλό αδίκημα.

Έκτοτε, τέθηκε σε ισχύ ένας νέος νόμος που την κατέστησε ποινικό αδίκημα και καθιέρωσε μητρώο για τους παραβάτες.

Όχι ότι πτοήθηκαν από αυτούς πολλοί.

Σύμφωνα με την αναπληρώτρια υπουργό Εσωτερικών, Κατερίνα Παβλιτσένκο, μόνο πέρυσι καταγράφηκαν 326.000 περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας.

Αυτό ωστόσο που έδειχνε πια να αλλάζει, είναι ότι είχαν αρχίσει να ανοίγουν περισσότερο τα στόματα.

Συγκριτικά με το 2020, αναφέρει η Παβλιτσένκο, το 2021 έγιναν 56% περισσότερες καταγγελίες στην αστυνομία από πολίτες για κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς απαραιτήτως να αφορά τους ίδιους.

Τα ασφαλιστικά μέτρα που εκδόθηκαν κατά θυτών αυξήθηκαν σε ετήσια βάση κατά 19% και κατά 11% οι καταγραφές παραβατών στα μητρώα.

Φέτος ωστόσο με τον πόλεμο όλη αυτή η πρόοδος έχει ακυρωθεί.

Η ακριβής καταμέτρηση κρουσμάτων έμφυλης βίας είναι αδύνατη.

Πολλά από τα θύματα είναι εγκλωβισμένα μαζί με τους θύτες σε εμπόλεμες περιοχές.

Και οι αρχές δίνουν αναγκαστικά πια αλλού προτεραιότητα εν μέσω των εχθροπραξιών.

Μια επεκτεινόμενη τυραννία

«Σε όλη τη χώρα, βλέπουμε τις συνέπειες των πράξεων ενός τυράννου. Ο τύραννος στο σπίτι δεν διαφέρει, παρά μόνο σε κλίμακα», παρατηρεί η ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Φαμπρίσεβα.

Σε περιόδους πολέμου, επισημαίνει, οι θύτες μπορεί να χτυπούν τα θύματά τους πιο συχνά, ξεσπώντας μεταξύ άλλων πάνω τους τον φόβο…

Με τις εχθροπραξίες να επιδεινώνουν προϋπάρχουσες ανισότητες, το  αποτέλεσμα είναι οι γυναίκες στην Ουκρανία να βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με σημαντικά αυξημένους κινδύνους για την ασφάλειά τους, τονίζουν σε τελευταία έκθεση η υπηρεσία UN Women του ΟΗΕ και η ΜΚΟ CARE International.

Η οργάνωση La Strada Ukraine, μια από τις πιο γνωστές φεμινιστικές οργανώσεις στη χώρα, το επιβεβαιώνει.

Στην εθνική τηλεφωνική γραμμή που λειτουργεί για την πρόληψη και καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας, της εμπορίας ανθρώπων και των διακρίσεων λόγω φύλου, οι κλήσεις για έμφυλη βία ήταν πάντα οι περισσότερες.

Όμως αυτό ισχύει τώρα σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό.

Όπως μάλιστα τονίζει η δικηγόρος της οργάνωσης, Γιούλια Ανόσοβα, οι καταγγελίες έχουν αρχίσει πλέον να γίνονται πραγματικά εφιαλτικές.

Αυξάνονται για παράδειγμα οι αναφορές περιπτώσεων ανδρών -και κατ’ εξαίρεση ορισμένων γυναικών- που επιστρέφοντας από τα πολεμικά μέτωπα καταλήγουν να απειλούν τους συντρόφους τους με όπλο.

«Δυστυχώς, οι εχθροπραξίες έχουν δράσει καταλυτικά στην έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας σε οικογένειες, στις οποίες υπήρχε και πριν από τον πόλεμο», λέει η Αλιόνα Κρίβολιακ, στέλεχος της La Strada Ukraine.

Τώρα όμως γίνονται καταγγελίες και για οικογένειες, όπου δεν υπήρχαν ανάλογα κρούσματα προ του πολέμου.

Σε αρκετές, θύματα της ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι μόνο γυναίκες, αλλά και παιδιά…

Εικόνα διάλυσης

Ειδικά στις εμπόλεμες περιοχές, αλλά όχι μόνο, οι αστυνομικές αρχές συχνά πια δεν ανταποκρίνονται στις κλήσεις των θυμάτων, λόγω φόρτου εργασίας, αναφέρει η Αλιόνα.

Η αναζήτηση ενός ασφαλούς καταφυγίου ή βοήθειας από φίλους και συγγενείς εκτιμάται ότι στην παρούσα κατάσταση είναι συχνά αδύνατη.  Η συμβουλευτική με ειδικούς εξ αποστάσεως είναι θεωρητικά μια λύση.

Ορισμένα θύματα ενδοοικογενειακής βίας φαίνεται πάντως ότι κατάφεραν να βρουν μέσα στο πολεμικό σκηνικό μια έξοδο κινδύνου.

Όπως λέει η Μάρτα Τσουμάλο, συνιδρύτρια της ΜΚΟ Women’s Perspectives με έδρα τη Λβιβ, αρκετές γυναίκες της ευρύτερης περιοχής στη δυτική Ουκρανία κατάφεραν το προηγούμενο διάστημα να φύγουν στο εξωτερικό μαζί με τα παιδιά τους, εκμεταλλευόμενες το γεγονός ότι βάσει του στρατιωτικού νόμου δεν απαιτείται επίσημη άδεια από τον έτερο γονέα.

«Μπορώ να πω ότι οι περισσότερες μάλλον δεν τράπηκαν σε φυγή από τους βομβαρδισμούς στη Λβίβ -όπου η κατάσταση είναι σχετικά ασφαλής-  αλλά από την ενδοοικογενειακή βία», παρατηρεί.

Τουλάχιστον αυτές «μπορούν επιτέλους να αισθάνονται ασφαλείς», μακριά από τους μέχρι πρότινος κακοποιητές τους.