Η απειλή της Αγκυρας – η οποία διατυπώθηκε επίσημα και από τον τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου – ότι τα ελληνικά νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθούν, «αλλιώς θα ξεκινήσει η συζήτηση για την κυριαρχία τους» – είναι ακραία και εκτός πραγματικότητας, αλλά το βέβαιο είναι ότι δεν αιφνιδιάζει όσους μελετούν προσεκτικά τις κινήσεις της τουρκικής ηγεσίας και την εξωτερική της πολιτική.

Η Τουρκία εν ολίγοις ανοίγει διάπλατα θέμα αμφισβήτησης μεγάλων και κατοικημένων ελληνικών νησιών. Αλλά δεν το κάνει τώρα. Το οργανώνει συστηματικά εδώ και τουλάχιστον μία διετία και με σειρά δηλώσεων και κινήσεων είχε ουσιαστικά προαναγγείλει ότι θα συνδέσει αυτή την πάγια αξίωσή της, την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο, με την κυριαρχία τους. Γι’ αυτό και οι επιτελείς στην Αθήνα θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένοι για αυτού του είδους την κλιμάκωση.

Από τις αρχές του 2020, δηλαδή λίγο πριν από τις μεγάλες ελληνοτουρκικές κρίσεις στον Εβρο και στο Καστελλόριζο, η Αγκυρα είχε αρχίσει να δείχνει πως ήταν αποφασισμένη όχι μόνο να θέτει επαναλαμβανόμενα και επιτακτικά το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών αλλά και να απειλεί την Ελλάδα ότι θα την καταγγείλει σε διεθνή όργανα για παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάννης και άλλων συνθηκών. Η δήλωση του τούρκου υπουργού Αμυνας Χουλουσί Ακάρ στις αρχές του 2020, ο οποίος καλούσε την Ελλάδα «να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο σε 16 νησιά του Αιγαίου» διότι η στρατιωτικοποίησή τους «αντιβαίνει το διεθνές δίκαιο», είχε απαντηθεί άμεσα από την Αθήνα. «Ο,τι απειλείται δεν αποστρατιωτικοποιείται» ήταν το μήνυμα του έλληνα υπουργού Αμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου.

αναλυση. Πολύ σύντομα όμως η Αγκυρα έδειξε ότι πρόθεσή της ήταν να συνδέσει την πάγια απαίτησή της για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών με την κυριαρχία τους. Τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς στην ιστοσελίδα του τουρκικού ΥΠΕΞ είχε αναρτηθεί μια εκτενής ανάλυση-μελέτη με πολλούς χάρτες του διευθυντή Ναυτιλίας – Αεροπορικών θεμάτων Τσαγατάι Ερτσιγές. Στους χάρτες παρουσιάζονταν 4 ζώνες ελληνικών νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο από τον Βορρά έως τον Νότο και οι Τούρκοι υποστήριζαν πως βάσει των διεθνών συνθηκών (Λωζάννης, Λονδίνου του 1914 και Παρισίων του 1947) τα νησιά σε αυτές τις ζώνες θα έπρεπε να είναι αποστρατιωτικοποιημένα.

Η τακτική των αντι-NAVTEX

Από την άνοιξη του 2020 δε, η Τουρκία εγκαινίασε μια νέα μορφή προκλήσεων για το ίδιο θέμα. Κάθε φορά που η Ελληνική Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού δέσμευσε θαλάσσιες περιοχές κοντά σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου για στρατιωτικές ασκήσεις (για παράδειγμα, στη Λέσβο, τη Λήμνο, την Τήλο και αλλού) η Αγκυρα απαντούσε με την πρακτική των αντι-NAVTEX.

Iσχυριζόταν δηλαδή πως η Ελλάδα παρανομεί, αφού παραβιάζει το αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς των νησιών. Οι Τούρκοι μάλιστα εφαρμόζουν αυτή την τακτική έως σήμερα, την εργαλειοποίηση δηλαδή ενός διεθνούς οργάνου ενημέρωσης των ναυτιλλομένων, τις  NAVTEX, με στόχο να διεθνοποιήσουν την προκλητική αξίωσή τους για αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο.

Oι επιστολές στον ΟΗΕ

Λίγους μήνες αργότερα, το καλοκαίρι του 2020, ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Φουά Οκτάι σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Μιλιέτ» όχι απλώς επανέφερε το θέμα, σημειώνοντας πως «αντίθετα με τις συμφωνίες, τα νησιά του Αιγαίου έχουν στρατιωτικοποιηθεί. Αυτό είναι απαράδεκτο για την Τουρκία», αλλά έδινε και μια πρώτη γεύση για το τι θα ακολουθούσε. «Ο,τι απαιτείται γι’ αυτό, θα γίνει. Αλλωστε αυτή τη στιγμή σε αυτό το πλαίσιο έχουν ξεκινήσει εργασίες νομικών διαδικασιών».

Ποιες ήταν αυτές οι νομικές ενέργειες για τις οποίες μιλούσε ο Οκτάι; Μεσούσης της ελληνοτουρκικής κρίσης με το «Ορουτς Ρέις», τον Σεπτέμβριο του 2020, η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Yenisafak», που πολλές φορές έχει απευθείας ενημέρωση από το περιβάλλον του προέδρου Ερντογάν, ανέλαβε τον ρόλο να τις εξηγήσει με εκτενές ρεπορτάζ υπό τον τίτλο «Η «Λωζάννη» μπήκε στο τραπέζι».

Μάλιστα, νομικοί μιλούσαν στην εφημερίδα και τόνιζαν πως η τουρκική απαίτηση για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αν. Αιγαίου θα μπορούσε να διατυπωθεί και με πιο επίσημη μορφή, όπως με διάβημα στον ΟΗΕ για παραβίαση διεθνούς συνθήκης από την Ελλάδα.

Και οι Τούρκοι το έκαναν. Με δύο επιστολές τους προς τον ΟΗΕ, την πρώτη τον Ιούλιο του 2021 και τη δεύτερη τον Οκτώβριο του 2021, ισχυρίζονταν ότι η Ελλάδα παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες σύμφωνα με τις οποίες τα νησιά του Αν. Αιγαίου θα έπρεπε να είναι αποστρατιωτικοποιημένα και με αυτόν τον τρόπο επιχειρούσαν να ανοίξουν ζήτημα και συζήτηση για την κυριαρχία τους.

Κλιμάκωση

Οι γνωστές αντι-NAVTEX από την Τουρκία συνεχίστηκαν και κάπως έτσι φτάσαμε στην ευθεία απειλή Τσαβούσογλου «αποστρατιωτικοποιήστε τα νησιά, αλλιώς θα ξεκινήσει συζήτηση για την κυριαρχία τους» με τον προκλητικό χάρτη που παρουσιάστηκε στο πρακτορείο Anadolu.

Στο πλαίσιο της κλιμάκωσης της έντασης και της σύγκρουσης με την Ελλάδα που έχει επιλέξει, η Αγκυρα είναι πρόδηλο ότι φέρνει στο προσκήνιο αυτό το ζήτημα για τα νησιά, το οποίο εξάλλου είχε οργανώσει συστηματικά. Και κατά την πάγια τακτική της, βάζει ζητήματα – ακόμα και ανύπαρκτα – για να αποκομίσει όσο γίνεται περισσότερα κέρδη σε έναν μελλοντικό διάλογο.

Headlines