8 Ιουνίου 1995: Ο «Άγιος Πέτρος» του Ελ Γκρέκο, κτήμα της Εθνικής Πινακοθήκης

Η αγορά ενός από τους σημαντικότερους πίνακες που κοσμούν τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης είχε ανακοινωθεί σαν σήμερα πριν από 27 χρόνια.

Ήταν μεσημέρι της 8ης Ιουνίου 1995, ημέρα Πέμπτη, όταν η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, ανακοίνωσε την αγορά του πίνακα «Άγιος Πέτρος», αυτόγραφου έργου του περίφημου Ελ Γκρέκο (Δομήνικου Θεοτοκόπουλου).

Για την αγορά του πίνακα είχε απαιτηθεί ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό, της τάξης των 290 εκατομμυρίων δραχμών, που είχε συγκεντρωθεί από προσφορές ιδρυμάτων, καλλιτεχνών και πολιτών.

Ο πίνακας του Ελ Γκρέκο

Ο «Άγιος Πέτρος» (λάδι σε μουσαμά, 68,5 x 53 εκ.), που χρονολογείται στο διάστημα μεταξύ των ετών 1600 και 1607 (ισπανική περίοδος του Θεοτοκόπουλου), ανήκει σε μια σειρά από προσωπογραφίες των Δώδεκα Αποστόλων και του Χριστού, που δημιουργήθηκαν πρώτη φορά από τον Ελ Γκρέκο και ονομάστηκαν «αποστολάτα» (Apostolados).

Τα πορτρέτα αυτά κοσμούσαν κατά κανόνα το σκευοφυλάκιο των ναών του Καθολικού δόγματος, όπου φυλάσσονταν από τους ιερείς τα ιερά σκεύη.

Ο Άγιος Πέτρος, μια αυστηρή ρεαλιστική μορφή, που κοιτάζει στοχαστικά πέρα από το θεατή, εικονίζεται να κρατά τα κλειδιά που του εμπιστεύτηκε ο Χριστός.

Ο μπλε χιτώνας και το πορτοκαλί ιμάτιό του έχουν ζωγραφιστεί με πλατιές πινελιές, ενώ λευκά φώτα σαν αστραπές τρέχουν πάνω στις πτυχές, θυμίζοντας τα φώτα και τις χρυσοκοντυλιές της βυζαντινής τέχνης.

Η ανακοίνωση της αγοράς – Οι δωρεές και οι δηλώσεις

«Το περίτρανα αποδεδειγμένο αυτόγραφο έργο του Ελ Γκρέκο, που είναι και το μοναδικό κομμάτι μιας χαμένης σειράς Αποστόλων» αγοράστηκε από την Εθνική Πινακοθήκη αντί 1.200.000 δολαρίων, περίπου 290 εκατομμυρίων δραχμών, ποσό μειωμένο κατά 600.000 δολάρια από την αρχική τιμή, είχε δηλώσει για την αγορά του «Αγίου Πέτρου» η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα, όπως διαβάζουμε στο σχετικό ρεπορτάζ των «Νέων» που είχαν κυκλοφορήσει την επομένη της αγοράς, Παρασκευή 9 Ιουνίου 1995.

Συγκινημένη και βαθύτατα ικανοποιημένη από το αίσιο τέλος της πολυτάραχης ιστορίας της αγοράς του συγκεκριμένου πίνακα του Ελ Γκρέκο, η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα είχε επισημάνει ότι «το γεγονός αυτό έγινε αφορμή να εκδηλωθεί μια τέτοια ευαισθησία, ένα ορυχείο συγκινήσεων και συναισθημάτων».

Παρουσία ενός ακροατηρίου που είχε σπεύσει να μοιραστεί μαζί της το ευτυχές γεγονός, η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα είχε γνωστοποιήσει στη συνέχεια το μακρύ κατάλογο όσων είχαν συμμετάσχει στην αγορά του πίνακα, όσων είχαν ανταποκριθεί, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους ασφαλώς, σε εκείνη την πρωτοποριακή για δημόσιο θεσμό καμπάνια ανεύρεσης πόρων.

Σε αυτόν περιλαμβάνονταν από ονόματα απλών πολιτών –όπως της καθηγήτριας Βεατρίκης Μπονάνου, που είχε προσφέρει το κομπόδεμα με τις λίρες της– μέχρι εκείνο του βασικότερου χορηγού, του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη, που είχε προσφέρει τα τελευταία 100.000.000 στην πλέον κρίσιμη στιγμή, στη λήξη της προθεσμίας που είχε δοθεί για την αγορά.

Αξιοσημείωτη ήταν και η δωρεά που είχαν κάνει εκατό έλληνες καλλιτέχνες με τη δουλειά τους – τα έργα-προσφορές τους είχαν αγοραστεί από διάφορους κρατικούς φορείς αντί 100.000.000 δραχμών.

Τη βαρύτητα του γεγονότος, της απόκτησης του πίνακα του Ελ Γκρέκο από την Εθνική Πινακοθήκη με την πολύτιμη συνδρομή διαφόρων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας, μαρτυρά και η γραπτή δήλωση στην οποία είχε προβεί ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Ανδρέας Παπανδρέου:

«Ο Άγιος Πέτρος του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου αγοράστηκε σε καιρούς δύσκολους με την ομόθυμη συμπαράσταση όλων των τάξεων του ελληνικού λαού, που απέδειξε για άλλη μια φορά την ευαισθησία του σε θέματα που σχετίζονται με την παράδοση και τον πολιτισμό του. Ο εμπλουτισμός των συλλογών της Εθνικής Πινακοθήκης με ένα τόσο σημαντικό έργο είναι γεγονός με ιστορική σημασία».