Επιστρέφοντας στην Ανάφη, το νησί των εξόριστων κομμουνιστών

Ηταν ένα Παρασκευοσάββατο που η Ανάφη δεν είχε τον συνήθη κόσμο του θέρους. Ούτε των weekends, ούτε την εναλλακτική Αθήνα που κατακλύζει το μικρό νησί των Κυκλάδων, χρόνια τώρα. Το διήμερο είχε μπόλικο κόκκινο χρώμα, ένα μνημείο και πολύ σύνθημα κάτω απ’ τον ήλιο του ελληνικού καλοκαιριού.

Η πολιτική μάχη δεν γνωρίζει εποχές. Πολύ περισσότερο η δράση του ΚΚΕ. Το ιστορικό κόμμα τα τελευταία χρόνια επενδύει στη δική του θεώρηση για τη νεότερη Ιστορία. Επαναψηλαφίζει ψηφίδες του νεότερου βίου, του λαϊκού κινήματος, των αγώνων των μελών και στελεχών του. Και αυτό έχει μια ειδική βαρύτητα σήμερα που οι νεότερες γενιές δεν έχουν πια τη δυνατότητα να έλθουν σε επαφή με τη γενιά της Αντίστασης. Το μεγάλο μέρος της βιολογικά έχει εκπνεύσει παρότι η κληρονομιά της διασώζεται μέσω της ΠΕΑΕΑ και του ΚΚΕ πάντα. Ετσι τώρα ως σταθμός στη μνήμη επιλέχθηκε από τον Περισσό η Ανάφη. Η κόκκινη απόβαση ήταν εντυπωσιακή από τα μέλη του ΚΚΕ και τους οπαδούς και φίλους του.

Μνημείο

Οι σημαίες ανακατεύονταν με το λευκό του νησιού. Αιτία; Ενα μνημείο διά χειρός του γλύπτη Αντώνη Μυρωδιά, που αποκαλύφθηκε και αφορά τους εξόριστους στην Ανάφη, πολλών ιστορικών περιόδων. Ο σημερινός δημοφιλής προορισμός εξάλλου κάποτε ήταν τόπος φρονηματισμού για τους ανυπάκουους, τους αριστερούς, τους κομμουνιστές, λόγω και της δύσκολης τότε πρόσβασης. «Αν σήμερα χρειάζονται μερικές ώρες στη θάλασσα για να βρεθεί κάποιος στην Ανάφη, τότε, το ταξίδι αυτό, διαρκούσε μερόνυχτα και οδηγούσε με τη βία τους συντρόφους μας στην απομόνωση από την κοινωνική και πολιτική ζωή», είπε ο Δημήτρης Κουτσούμπας.

Ποιες οι εποχές των εξόριστων; Από το 1924 έως το 1943. Και από το 1943 έως το 1949. Διαφορετικές περίοδοι για την Ελλάδα, τις διαιρέσεις της, τις αντιθέσεις και τις σκοτεινές όψεις της. Μα όπως και σε άλλους τόπους εξορίας, οι εκτοπισθέντες εδώ, επέδρασαν στον τόπο. Οι ντόπιοι τους αγκάλιασαν. «Οι Μεταξάς και Μανιαδάκης πίστευαν ότι μες στις συνθήκες αυτές δεν θα αντέξουμε. Δεν ξέρουν ότι οι κομμουνιστές είναι από άλλη πάστα», αναφέρει ο εξόριστος Νίκος Τζαμαλούκας στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Ανάφη. Ενας Γολγοθάς της Λευτεριάς».

Οι εξόριστοι συνδημιούργησαν μια κοινότητα σε καθεστώς αδιανόητων αντιξοοτήτων. Σε μια συστάδα ακατοίκητων σπιτιών έστησαν μια μικρή «κόκκινη» πολιτεία με χρεώσεις, αλληλεγγύη, ομάδες, θαλαμάρχες, αλλά και ομάδες αυτομόρφωσης, Τύπο («Αντιφασίστας, «Εξόρμηση» κ.ά.) και μια άμιλλα που έδινε κίνητρο στους εξόριστους να κάνουν τη δυστοπία, προκοπή και δύναμη. Τα σπίτια αυτά, «οι θάλαμοι», είχαν ο καθένας ένα όνομα, όχι τυχαίο: ο θάλαμος «Μαρξ», ο θάλαμος «Λένιν», «Στάλιν», «Τέλμαν», «Κλάρα Τσέτκιν», ο θάλαμος «Λιγδόπουλος», «Λασκαρίδης», «Μαλτέζος». Αντίδοτο στην ερημιά, την απομόνωση, την πίεση του τοπίου και των πολιτικών διώξεων ήταν η Ομάδα Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων (ΟΣΠΕ).

Ασιτία

Στην περίοδο της Κατοχής, οι αντοχές εκπνέουν λόγω ασιτίας. Ο ιταλός διοικητής που επισκέπτεται την Ανάφη αντικρίζει ένα τρομερό θέαμα. Οι εξόριστοι έχουν βάλει σε ράντζα τους ημιθανείς συντρόφους στο κέντρο του χωριού και γύρω στέκονται οι ντόπιοι κάτοικοι (μαρτυρία του εξόριστου Γιώργη Ζάρκου). Μια πομπή φρίκης. Ολο το διήμερο που μας πέρασε οι ιστορίες αυτές ακούστηκαν ξανά. Εκεί εστίασε και ο Δημήτρης Κουτσούμπας με την ομιλία του. Εδώ «παρελάσαν» εμβληματικά πρόσωπα του λαϊκού κινήματος, του ΚΚΕ που είχαν εξοριστεί στην Ανάφη. Η ηρωική δασκάλα Ηλέκτρα Αποστόλου (με την κόρη της Αγνή). «Με το ένα χέρι θήλαζε το παιδί της και με το άλλο δούλευε στην Ομάδα όπως όλοι», είπε ο Κουτσούμπας. Εδώ στο νησί εξόριστος και ο μεγάλος δάσκαλος Δημήτρης Γληνός αλλά και οι Βασίλης Μπαρτζιώτας, Αδάμ Μουζενίδης, Γιώργος Σιάντος, Κώστας Θέος και άλλοι.

«Ο αντικομμουνισμός, το ταξικό μίσος ενάντια στο εργατικό κίνημα, υπήρξε η κοινή συνισταμένη όλων των αστικών κυβερνήσεων», είπε ο γ.γ. της ΚΕ του ΚΚΕ θέλοντας να περιγράψει το πολιτικό πλαίσιο των συγκλονιστικών εποχών. «Το φως που αναφαίνεται και διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα είναι η Ανάφη του Γληνού, της Ηλέκτρας, του Νικολαΐδη, της Σκοδιδάκη, του Βασάλου, του Σιάντου, του Σβώλου, του Θέου, του Λάσκαρη, του Πορφυρογένη, του Βέρβερη», συμπλήρωσε, για να καταλήξει με μια επικαιρική ομιλία πως το κόμμα του, το ΚΚΕ, είναι σήμερα στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Από εδώ και πέρα και ένα Μνημείο στο όμορφο νησί θα «σκαλίζει» τη μνήμη.