Η Ινδία σπεύδει να καθησυχάσει τις μουσουλμανικές χώρες – αλλά το αντιμουσουλμανικό κλίμα παραμένει πρόβλημα

Η Νουπούρ Σάρμα είναι μια χαρακτηριστική εκπρόσωπος της νεώτερης γενιάς των πολιτικών ελίτ της Ινδίας. Η τριανταεπτάχρονη δικηγόρος σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Νέου Δελχί, όπου μάλιστα εξελέγη και πρόεδρος του φοιτητικού συλλόγου, πριν ολοκληρώσει τις σπουδές της με ένα μεταπτυχιακό στο διεθνές εταιρικό δίκαιο στο London School of Economics.

Όμως, την κέρδισε η πολιτική και δη στις γραμμές του κυβερνώντος BJP, του κόμματος του πρωθυπουργού Μόντι και κατεξοχήν φορέα μιας ιδεολογίας που ταυτίζει την ινδική ταυτότητα κυρίως με την ινδουϊστική πλειονότητα.

Ευφραδής και στα Χίντι και στα Αγγλικά, κατάφερε να γίνει στέλεχος στον επικοινωνιακό μηχανισμό του BJP και μια οικεία φιγούρα στα τηλεοπτικά κανάλια, ιδίως γιατί μπορούσε να είναι αποτελεσματική στις αντιπαραθέσεις. Μάλιστα αναδείχτηκε και ως μια εκ των εθνικών εκπροσώπων του κόμματος στα ΜΜΕ.

Μέχρις ότου μια πρόσφατη αντι-ισλαμική δήλωσή της θεωρήθηκε ότι προσβάλλει τον Προφήτη και προκάλεσε μια θύελλα αντιδράσεων, εντός και εκτός Ινδίας, που υποχρέωσαν την κυβέρνηση Μόντι σε ένα ιδιαίτερα εκτεταμένο damage control.

Το διαρκές πρόβλημα του αντιμουσουλμανικού εθνικισμού στην Ινδία

Όλα αυτά έχουν να κάνουν με κρίσιμες και εύθραυστες ισορροπίες στην περιοχή. Μπορεί να η σύγχρονη Ινδία να διαμορφώθηκε με τον διαχωρισμό, την περίφημη partition, που διαπραγματεύτηκαν οι Βρετανοί, ανάμεσα στο Πακιστάν και την Ινδία, όμως στην Ινδία βρίσκονται 213 εκατομμύρια μουσουλμάνοι που αποτελούν το 15% του πληθυσμού.

Ο βαθμός στον οποίο ο ινδικός εθνικισμός είναι και ινδουιστικός ήταν πάντα ένα επίδικο. Το κόμμα του Κογκρέσου ή η ισχυρή σε περιοχές κομμουνιστική αριστερά ήταν πάντα πιο συμπεριληπτικές δυνάμεις σε αντίθεση με τα δεξιά εθνικιστικά και ινδουιστικά ρεύματα όπως το BJP. Μάλιστα, το τελευταίο χρεώνεται και τα γεγονότα του 1992 όταν η προσπάθεια να χτιστεί ινδουιστικός ναός στη θέση ενός τζαμιού προκάλεσε εκτεταμένες συγκρούσεις ανάμεσα σε μουσουλμάνους και ινδουιστές σε όλη τη χώρα με αποτέλεσμα πάνω από 2000 νεκρούς.

Επιπλέον, πέραν των ζητημάτων εσωτερικής συνοχής, το θέμα έχει πάντα και γεωπολιτική διάσταση εάν σκεφτούμε τη διαρκή αντιπαράθεση με το Πακιστάν γύρω από την διαφιλονικούμενη περιοχή του Κασμιρ.

Οι «ισορροπίες» της κυβέρνησης Μόντι

Η κυβέρνηση Μόντι προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην σκληρή εθνικιστική και «ταυτοτική» ρητορική του πολιτικού της χώρου και τις απαιτήσεις της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.

Για παράδειγμα γνωρίζει ότι είναι στο στόχαστρο των ΗΠΑ που σε πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής των ΗΠΑ για τη διεθνή θρησκευτική ελευθερία διαπιστώνουν σοβαρές παραβιάσεις των θρησκευτικών ελευθεριών, θέτοντας θέμα κυρώσεων και καλώντας την αμερικανική κυβέρνηση να θέσει το θέμα αυτό σε όλα τα διμερή και διεθνή φόρουμ.

Σε ανάλογο τόνο και η δήλωση Μπλίνκεν ότι στην Ινδία υπάρχουν αυξανόμενες επιθέσεις και σε πιστούς και τόπους λατρείας.

Εάν συνυπολογίσουμε ότι η κυβέρνηση Μόντι προσπαθεί ταυτόχρονα να χειριστεί τις ισορροπίες της εξωτερικής πολιτικής που στηρίζεται ταυτόχρονα στην αναβάθμιση των σχέσεων με τις ΗΠΑ αλλά και σε «βαθμούς ελευθερίας» π.χ. με την άρνηση επιβολής κυρώσεων στη Ρωσία με την οποία διατηρεί καλές σχέσεις, καταλαβαίνουμε την προσπάθεια να αποφύγει δηλώσεις όπως της Σάρμα να προκαλέσουν προβλήματα.

Ανάλογα, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι η κυβέρνηση Μόντι σε αυτή τη φάση το τελευταίο που θα ήθελε θα ήταν μια εκτεταμένη ρήξη με τον ευρύτερο ισλαμικό χώρο, ιδίως όταν ξέρει ότι η Κίνα προσπαθεί να αποκτήσει διευρυμένη παρουσία και καλές σχέσεις με τις μουσουλμανικές χώρες της Ασίας.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει τη μεγάλη επικοινωνιακή προσπάθεια να προβληθεί η αποπομπή των επίμαχων στελεχών αλλά και όλες οι δηλώσεις ότι η ινδική κυβέρνηση αποκηρύσσει αυτού του είδους τις απόψεις και επιμένει στη θρησκευτική ανεκτικότητα.

Και όντως ως ένα βαθμό οι συνομιλητές στον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο έδειξαν κάποια κατανόηση: το υπουργείο Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας επικρότησε τις ενέργειες της ινδικής κυβέρνησης και του κυβερνώντος κόμματος να αποπέμψουν τα στελέχη που έκαναν αντιμουσουλμανικές τοποθετήσεις. Αντίστοιχα, η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν την επόμενη εβδομάδα στην Ινδία θα πραγματοποιηθεί κανονικά.

Το πραγματικό πρόβλημα της ισλαμοφοβίας στην Ινδία

Όμως, αυτές οι ενέργειες που αποτυπώνουν και τους υπολογισμούς των συνομιλητών της Ινδίας (ενός από τους μεγαλύτερους αγοραστές καυσίμων, ας μην το ξεχνάμε), δεν αναιρούν το σοβαρό πρόβλημα της ισλαμοφοβίας και των αντιμουσουλμανικών αισθημάτων στην Ινδία, ακριβώς επειδή τέτοια ιδεολογικά αντανακλαστικά έχουν καλλιεργηθεί συστηματικά από το κυβερνών BJP.

Και όπως έχει δείξει η ιστορία και άλλων χωρών τέτοιου είδους επενδύσεις σε «ταυτοτικές πολιτικές» δεν είναι εύκολο να ξεριζωθούν όσο συνεχίζεται η πολιτική τους αξιοποίηση.

Και στο μείγμα αυταρχισμού, οικονομικού νεοφιλελευθερισμού και εθνικισμού που προκρίνει εδώ και καιρό το BJP και ο ίδιος ο Μόντι, αυτού του είδους η ισλαμοφοβική ρητορική και αντίληψη εξακολουθεί να παίζει μεγάλο ρόλο.

Όμως, η Ινδία δύσκολα μπορεί να κάνει πραγματικά βήματα προς τα εμπρός, αυτά τα βήματα προς το να διεκδικήσει μια αναβαθμισμένη θέση στον κόσμο, το βασικό ίσως όραμα της ινδικής κυβέρνησης, όσο ένα τόσο μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της αντιμετωπίζει συνθήκη στιγματισμού, διακρίσεων, αποκλεισμού και νιώθει αποξενωμένο από την ίδια την πολιτική ζωή της χώρας.

Και αυτή είναι η πραγματική πρόκληση για τον Μόντι και όχι προφανώς η ταχύτητα με την οποία μπορεί να αποπέμψει στελέχη που παραβιάζουν «κόκκινες γραμμές».