Πώς μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν το θυμό των παιδιών – Απλές συμβουλές και οδηγίες

Στον θυμό των παιδιών και τη διαχείρισή του, ένα βήμα πριν από την εκδήλωση βίας στην οικογένεια, το σχολείο, τη γειτονιά ή οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο, στρέφουν την προσοχή τους οι ειδικοί, σε μια προσπάθεια να κινητοποιηθούν οι γονείς και να προσανατολιστούν σε πρακτικές τέτοιες, που συμβάλλουν στην άμβλυνση της επιθετικότητας.

Συμβουλές που μπορούν να εφαρμοστούν πριν ή μετά από ξεσπάσματα θυμού παρουσιάζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Δρ. Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Απόστολος Καλιαμπός, επισημαίνοντας, σε κάθε περίπτωση, ότι είναι πάντα προτιμότερο να προληφθεί μια εκρηκτική κατάσταση αντί να αντιμετωπιστεί μετά την εκδήλωση του θυμού.

Σε θέση παρατηρητή για να εντοπιστεί η αφετηρία του θυμού

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει αρχικά στους γονείς την υιοθέτηση του ρόλου του παρατηρητή, ώστε να μπορούν να εντοπίσουν και να αντιληφθούν την αφετηρία του θυμού. «Είναι σύνηθες τα παιδιά, όταν γυρνούν στο σπίτι από το σχολείο να θέλουν να παίξουν για να ικανοποιήσουν τη φυσιολογική τους ανάγκη για παιχνίδι. Η συνθήκη αυτή μπορεί να έρθει σε αντίθεση με την ανάγκη των γονιών που γυρίζουν και εκείνοι από τη δουλειά να ξεκουραστούν. Μια ενδεχόμενη άρνηση των γονιών να παίξουν με τα παιδιά εκείνη τη στιγμή, είναι πιθανόν να οδηγήσει στην επιμονή των παιδιών και την περαιτέρω κλιμάκωση της αντίδρασης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις υπερδραστήριων παιδιών, που έχουν ανάγκη από περισσότερα ερεθίσματα για να αποφορτιστούν. Η παρατήρηση των αντιδράσεων των παιδιών και η κατανόηση των συγκεκριμένων αναγκών τους από την πλευρά των γονέων, η εμπλοκή τους σε δραστηριότητες και η ενασχόληση μαζί τους θα μπορούσε να αποτρέψει την εκδήλωση θυμού από αυτά και να φέρει στην επιφάνεια τις ευεργετικές επιδράσεις της προσοχής των γονέων στα παιδιά τους», επισημαίνει χαρακτηριστικά.

Τήρηση υποσχέσεων, επιλογές και προετοιμασία

Στο ίδιο πνεύμα, προτείνει στους γονείς να μην δίνουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να τηρήσουν, ώστε να μην βιώνουν τα παιδιά το αίσθημα της ματαίωσης που οδηγεί σε θυμό, και θεωρεί πολύ χρήσιμη την προσφορά επιλογών στα παιδιά ώστε να αισθάνονται ότι συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για ζητήματα που τα αφορούν. «Αν μια απόφαση επιβάλλεται σε ένα παιδί, ακόμη και προς το συμφέρον του να είναι, εκείνο μπορεί να την αρνηθεί. Αντίθετα με τη δυνατότητα επιλογών, αισθάνεται καλύτερα και κερδίζει πολλά ως προς την αυτοπεποίθησή του, την κριτική σκέψη, την υπευθυνότητα και την ικανότητα λήψης αποφάσεων», προσθέτει.

Παράλληλα, η ενημέρωση και η προετοιμασία των μικρότερων μελών μιας οικογένειας για τα δεδομένα μιας κατάστασης προτού αυτή δημιουργηθεί, (για παράδειγμα μιας επίσκεψης στον παιδίατρο, αγορών στα μαγαζιά, βόλτας με το αυτοκίνητο, επίσκεψης φιλικής οικογένειας) προσφέρει την απαραίτητη πληροφόρηση ώστε να μην προκύψουν απρόοπτα και ουσιαστικά θέτει τους κανόνες συμπεριφοράς πριν από την εκδήλωση ενός ξεσπάσματος. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μικρών παιδιών, που κατά την επίσκεψή τους σε ένα κατάστημα μπορεί να θελήσουν να πάρουν συγκεκριμένα πράγματα που τους αρέσουν. «Η ενημέρωσή τους ότι μπορούν να διαλέξουν ένα μόνο αντικείμενο λειτουργεί με πολύ θετικό τρόπο στον περιορισμό αυτής της συμπεριφοράς και την αποτροπή εντάσεων», σχολιάζει.

Σωστή οργάνωση χρόνου και καθηκόντων

Ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας στην αποτροπή εντάσεων και εκδήλωσης άγχους και θυμού είναι η σωστή οργάνωση χρόνου και καθηκόντων. «Σκεφτείτε ότι έρχεται ένας καθηγητής και λέει στους μαθητές του: «πάρτε ένα βιβλίο 100 σελίδων και ελάτε σε δέκα μέρες να δώσετε εξετάσεις». Οι περισσότεροι από εμάς θα αγχωνόμασταν μόνο στη σκέψη των εκατό σελίδων και ο στόχος θα φαινόταν δύσκολος και ακατόρθωτος. Αν όμως σκεφτούμε να οργανώσουμε τη δουλειά μας ώστε να διαβάζουμε δέκα σελίδες κάθε μέρα, θα διαπιστώσουμε ότι αυτό είναι εφικτό και δεν θα τα παρατήσουμε, αφού μικρότεροι στόχοι επιτυγχάνονται ευκολότερα και μας δίνουν κουράγιο, ικανοποίηση, αποτελεσματικότητα και αυτοπεποίθηση», επισημαίνει.

Τι μπορεί να γίνει αφού εκδηλωθεί ο θυμός

Εκτός από τις περιπτώσεις που μπορεί να αποτραπεί μια έκρηξη θυμού, δυνατότητες αντίδρασης και τροποποίησης της συμπεριφοράς υπάρχουν και μετά την εκδήλωσή του, αν και οι δυσκολίες είναι περισσότερες. Σε περίπτωση εκδήλωσης θυμού ή βίας στο σχολείο, μπορούν οι γονείς να συζητήσουν με τα παιδιά τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή τη συμπεριφορά, να επαναλάβουν τους κανόνες που δεν επιτρέπουν τη χρήση βίας, να δώσουν περιθώριο για την εκδήλωση συναισθημάτων και να αφήσουν τα παιδιά να μιλήσουν και να εκφραστούν.

Ρόλο σε αυτή τη διαδικασία έχει, σύμφωνα με τον Δρ. Ψυχολογίας του ΑΠΘ και το ίδιο το σχολείο, καθώς πέραν της παροχής γνώσεων στους μαθητές και τις μαθήτριες, οφείλει να τους/τις εκπαιδεύει σε δεξιότητες και ικανότητες επικοινωνίας, συνύπαρξης με τους άλλους, κοινωνικής συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης, επίλυσης συγκρούσεων μέσω του διαλόγου.

Τεχνικές διαχείρισης στρες και θυμού

Θετικό αποτέλεσμα μπορούν να έχουν ακόμη τεχνικές διαχείρισης στρες, δεδομένου ότι η έκφραση θυμού και επιθετικότητας δεν αποκλείεται να προέρχεται από τον τρόπο που ένας άνθρωπος βλέπει τα πράγματα, από τις ίδιες τις σκέψεις και τα σενάρια που κάνει στο μυαλό του. Ο κ. Καλιαμπός τονίζει ότι «δεν αποκλείεται ένα παιδί να βλέπει τα πράγματα με υπερβολικό τρόπο, να το στρεσάρουν οι εξετάσεις, οι σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, ο τρόπος σκέψης του. Μπορεί να αισθάνεται ότι δεν μπορεί να τα καταφέρει, να νιώθει ανεπαρκές. Αυτός είναι και ο λόγος που η αλλαγή σκέψης έχει τη δύναμη να στρέψει έναν άνθρωπο στα θετικά του σημεία, τις δυνατότητες και τις προοπτικές του».

Σε επίπεδο και πάλι σκέψης, γύρω από την εκδήλωση του θυμού, ο καθένας μπορεί να επεξεργαστεί στο μυαλό του τον λόγο του θυμού, την αφετηρία του, τους λόγους για τους οποίους ξεκίνησε να εκφράζεται. Σε σοβαρότερες, άλλωστε, περιπτώσεις είναι καλό να εφαρμόζεται η πρακτική του time – out, ώστε ένα παιδί, σε κατάσταση μεγάλης έντασης, να απομακρύνεται άμεσα από το περιβάλλον στο οποίο αυτή εκδηλώνεται. Σύμφωνα με τον ίδιο, «αν ένα μικρό παιδάκι, χτυπάει το αδελφάκι του, οι γονείς είναι καλό να παρέμβουν, να διακόψουν αυτή τη συμπεριφορά να μεταφέρουν το παιδάκι σε έναν άλλο χώρο για να ηρεμήσει, να χαλαρώσει και να αποστασιοποιηθεί από τη συνθήκη που πυροδότησε το θυμό. Η συζήτηση για όλα αυτά έπεται και πρέπει να γίνει υπό συνθήκες ηρεμίας και ψυχραιμίας».

Χρήσιμο είναι, τέλος, να γνωρίζουν οι γονείς ότι υπάρχουν συγκεκριμένα μοτίβα ανθρώπων που θυμώνουν εύκολα, είτε γιατί μπορεί να παίρνουν τα πράγματα πολύ προσωπικά, είτε γιατί προσβάλλονται εύκολα, είτε γιατί δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι δεν γίνονται όσα εκείνοι επιθυμούν.

Τα περισσότερα περιστατικά που καλούνται να διαχειριστούν οι ψυχολόγοι

Ο κ. Καλιαμπός υπογραμμίζει ότι οι ψυχολόγοι είναι εκεί για να βοηθήσουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους, ενώ σημειώνει ότι τα περισσότερα περιστατικά που φτάνουν σε αυτούς αφορούν ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα θυμού και παρουσιάζονται με την εκτίμηση των γονέων ότι τα παιδιά θέλουν πάντα να κάνουν το δικό τους.

Διαβεβαιώνει, πάντως, ότι μετά από μια προσεκτική ανάλυση των συνθηκών που προηγήθηκαν και αποφεύγοντας γενικούς χαρακτηρισμούς (όπως ότι τα παιδιά είναι νευρικά λόγω χαρακτήρα ή προσωπικότητας), μπορούν να διαπιστωθούν οι αιτίες και οι αφορμές τέτοιων συμπεριφορών και είναι απολύτως εφικτό να γίνουν αντικείμενο σωστής διαχείρισης, με θετικά αποτελέσματα για όλους.