Από τον Οδυσσέα στον… Ηρακλή: Τι απέγιναν οι κλασικές ταινίες βασισμένες σε ελληνικούς μύθους – Τους «σκότωσε» η Marvel;

Αν ένα πράγμα έχει μείνει αναλλοίωτο μέσα στους αιώνες, αυτό είναι η δίψα μας για αφήγηση. Όταν ο Όμηρος έγραφε τα ηρωικά του έπη, όπως την Οδύσσεια και την Ιλιάδα, οι ιστορίες του για θεούς και τέρατα «αγκαλιάζονταν» από όλη την κοινωνία.

Ουσιαστικά, τότε η κοινωνία μάθαινε για τον πολιτισμό της και τις αξίες της μέσα από ιστορίες που μεταδίδονταν προφορικά.

Σήμερα, όμως πολλές από αυτές τις ιστορίες παραμένουν, αλλά ο τρόπος που τις καταναλώνουμε έχει αλλάξει.

• Διαβάστε επίσης: Ο Όμηρος και το ομηρικό ζήτημα (Μέρος Γ’)

Οι αρχαίοι άκουγαν- εμείς παρακολουθούμε.

Τα οπτικά μέσα, όπως ο κινηματογράφος και η τηλεόραση, είναι πλέον το κυρίαρχο αφηγηματικό μέσο. Παρ΄όλα αυτά εξακολουθούμε να αναζητούμε τις ίδιες παλιές ιστορίες;

Η διαρκής και οικουμενική απήχηση των μύθων εξηγεί γιατί οι ταινίες όπως η Τροία, οι 300 και ο Οδυσσέας ήταν κάποτε τόσο διαδεδομένες.

Πράγματι, στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, δεν μπορούσες να ζήσεις χωρις τις ιστορίες του Ιάσονα, του  Περσέα και των δώδεκα θεών.

Σήμερα, όμως, το τοπίο του μυθολογικού κινηματογράφου είναι τόσο άγονο όσο οι ανεμοδαρμένες πεδιάδες της Τροίας.

Τι συνέβη λοιπόν;

Από την εποχή του βωβού κινηματογράφου μέχρι σήμερα, οι κινηματογραφιστές χρησιμοποίησαν τους κλασικούς μύθους για να διευρύνουν τα όρια της κινηματογραφικής φόρμας, χρησιμοποιώντας συχνά τους μύθους της αρχαίας Ελλάδας ως δικαιολογία για να κατασκευάσουν μεγαλύτερα σκηνικά, να πρωτοπορήσουν σε νέες τεχνολογίες και να επαναπροσδιορίσουν τις δυνατότητες μίας  ταινίας μεγάλου μήκους.

Η Ελένη της Τροίας του 1924

Ένα από τα πρώτα παραδείγματα του ελληνικού μύθου στον κινηματογράφο είναι η Ελένη, μια γερμανική βωβή δραματική ταινία του 1924 σε σκηνοθεσία του Μάνφρεντ Νόα και με πρωταγωνιστές τους Έντι Νταρκλέα, Βλαντιμίρ Γκαϊντάροφ και Άλμπερτ Στάινρουκ.

Η ταινία, βασισμένη στην Ιλιάδα του Ομήρου, κυκλοφόρησε σε δύο ξεχωριστά μέρη: Η αρπαγή της Ελένης και Η πτώση της Τροίας και απαιτούσε χιλιάδες κομπάρσους και σκηνικά πρωτόγνωρης κλίμακας.

Πράγματι, παρά το γεγονός ότι η ταινία χαρακτηρίστηκε αριστούργημα κατά την κυκλοφορία της, ήταν τόσο δαπανηρή που έπληξε σοβαρά την οικονομική ασφάλεια της εταιρείας παραγωγής του Noa, Bavaria Film.

Ιταλία: Εργοστάσιο παραγωγής θαυμάτων

Όταν η τηλεόραση μπήκε στα σπίτια το 1950-1950, η προσέλευση στον κινηματογράφο άρχισε να μειώνεται και οι σκηνοθέτες τότε χρησιμοποίησαν και πάλι τους ελληνικούς μύθους για να κάνουν κλασικές ταινίες στην μικρή οθόνη.

Η δεκαετία αυτή γνώρισε μια αναγέννηση της μυθολογικής και κλασικής κινηματογραφίας, καθώς οι ιστορίες του Ηρακλή, του Αχιλλέα και άλλων ηρώων αναζωογονήθηκαν περαιτέρω με την έλευση του τεχνικού χρώματος.

Η Ιταλία ήταν ιδιαίτερα παραγωγική από αυτή την άποψη.

Το Studio Cinecittà της Ρώμης εξελίχθηκε σε ένα εργοστάσιο παραγωγής μυθολογικών θαυμάτων, καθώς κυκλοφορούσε κάθε χρόνο και από μία ταινία για τον Ηρακλή.

Στην Αμερική, ο ενθουσιασμός δεν ήταν λιγότερο έντονος. Το 1963, ο Don Chaffey κυκλοφόρησε την ταινία «Ο Ιάσωνας και οι Αργοναύτες», μια χαλαρή αναπαράσταση του μύθου του Ιάσονα, η οποία έκτοτε έχει γίνει κλασική καλτ ταινία, κυρίως χάρη στο ευρηματικό stop-motion animation του Ray Harryhausen.

Όταν σκεφτόμαστε την Ελλάδα…

Πράγματι, όταν σκεφτόμαστε την αρχαία Ελλάδα στη μεγάλη οθόνη, αμέσως μας έρχονται στο μυαλό ο χάλκινος γίγαντας Τάλος, η επτακέφαλη Ύδρα και εκείνος ο στρατός από σκελετούς με σπαθιά.

Ωστόσο γρήγορα ήρθε η εποχή που οισκηνοθέτες αποφάσισαν να κρατήσουν τους μύθους, αλλά να μην έχουν ως πρωταγωνιστές του Θεούς.

Από τους Θεούς στα πάθη των θνητών

Ταινίες όπως οι «300», οι Αθάνατοι και η «Τροία» με τον Μπραντ Πιτ αποδεικνύουν ακριβώς αυτό. Πως το zoom γίνεται στους κοινούς θνητούς και τα πάθη τους και όχι στους Θεούς.

Έτσι λοιπόν και οι σύγχρονες ερμηνείες τείνουν να επικεντρώνονται ακριβώς σε αυτό, προσαρμόζοντας τον μύθο με την καθημερινότητα ενός ανθρώπου.

Σήμερα δηλαδή οι θεατές του κινηματογράφου που αναζητούν μια δόση απόδρασης, δεν πηγαίνουν να δουν ιστορίες για αρχαίους Έλληνες ημίθεους, αλλά ταινίες με υπερήρωες.

Marvel αλά αρχαία ελληνικά

Αντλώντας από ένα τεράστιο πάνθεον υπερφυσικά προικισμένων πολεμιστών-ηρώων, το σύμπαν της Marvel είναι πραγματικά ο νέος Όλυμπος.

Οι υπερήρωες είναι συχνά είτε ακριβή αντίγραφα αρχαίων θεών (Thor) είτε σύγχρονες επανεκδόσεις μυθολογικών μορφών, όπως η Wonder Woman, μια αμαζόνα που φιλοτεχνήθηκε από πηλό από τη βασίλισσα Ιππολύτη, η οποία τυχαίνει να εμφανίζεται στην Ιλιάδα.

Όπως δηλαδή και οι ελληνικοί μύθοι, ταινίες όπως ο Captain America, ο Dr. Stange, ο Thor και ο Spiderman απεικονίζουν ένα σύμπαν που κινείται στο ρυθμό θεϊκών οντοτήτων.

Πράγματι, οι ταινίες με την ελληνική μυθολογία δεν έχουν εξαφανιστεί. Απλώς έχουν αλλάξει μορφή.

Πηγή: Far Out