Βαλεντίνα Ματβιένκο: Η «Σιδηρά Κυρία» της Ρωσίας

Από τη χημεία, στην πολιτική

Ακούγεται μάλλον παράδοξο εάν λάβει κανείς υπόψη του ότι η ίδια δηλώνει πως η πολιτική δεν ήταν καν στα σχέδια της.

Ασχολήθηκε με αυτή θέλοντας και μη, λέει, όταν στα 26 της σπούδαζε χημεία στο Λένινγκραντ (νυν Αγία Πετρούπολη).

«Ήθελα να κάνω μεταπτυχιακό και να διδάξω. Δεν είχα πολιτικές φιλοδοξίες», είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή της.

«Όμως εκείνη την εποχή, σε εκείνο το σύστημα, υπήρχε η λέξη “πρέπει”».

«Με κάλεσαν να εργαστώ στην περιφερειακή επιτροπή της Κομσομόλ (νεολαίας του ΚΚΣΕ). Αρνήθηκα», εξιστορεί. «Τους είπα είπα ότι είχα άλλα σχέδια».

Στην Κομσομόλ ωστόσο είχαν άλλη γνώμη.

«Κάλεσαν τον πρύτανη, λέγοντας ότι δεν χρειαζόμαστε ανεύθυνους ούτε στην επιστήμη, ούτε στο μεταπτυχιακό, το οποίο ήταν τότε σε συντονισμό με τα κομματικά όργανα».

Κάπως έτσι λοιπόν άρχισε η πολιτική καριέρα της Βαλεντίνα Ματβιένκο, που είχε στη συνέχεια θεαματικά ανοδική πορεία.

«Αν έχεις επιθυμία και είσαι εργατικός μπορείς να πετύχεις στη ζωή ανεξάρτητα από το πού ζεις ή από ποια οικογένεια είσαι», ήταν έκτοτε το μότο της.

Καταλύτης θεωρείται πάντως και η μετέπειτα γνωριμία της με έναν νεαρό τότε πράκτορα της KGB, ονόματι Βλαντίμιρ Πούτιν.

Καθώς καθείς διένυε τη δική του πορεία στην ΕΣΣΔ, η Βαλεντίνα παρέμεινε σε αυτό που πολλοί σήμερα αποκαλούν «κύκλο της Αγίας Πετρούπολης» στους κόλπους του σύγχρονου Κρεμλίνου.

Μέχρι τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η ίδια είχε γίνει η νεότερη γυναίκα βουλευτής της ΕΣΣΔ, με την εκλογή της στο Ανώτατο Σοβιέτ το 1989.

Όταν το σοβιετικό οικοδόμημα κατέρρευσε, είχε μόλις ολοκληρώσει ακόμη έναν κύκλο σπουδών, εν προκειμένω στη Διπλωματική Ακαδημία του Υπουργείου Εξωτερικών.

Η διπλωματία αποτέλεσε μία ασφαλή «έξοδο κινδύνου» από το χάος που ακολούθησε.

Το 1991 ανέλαβε πρέσβης της Ρωσίας στη Μάλτα.

Επέστρεψε για λίγο στην πατρίδα της το 1995, ως επικεφαλής του τμήματος στο ΥΠΕΞ για τις σχέσεις με τις περιοχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Το 1997 διορίστηκε πρέσβης στην Ελλάδα.

Επέστρεψε στη Ρωσία το 1998 για να αναλάβει αναπληρώτρια πρωθυπουργός για τις κοινωνικές υποθέσεις, με πρωθυπουργό τον Γεβγκένι Πριμακόφ, σε μία περίοδο όπου τα «πειράματα» των μεταρρυθμιστών είχαν φέρει την οικονομία στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Η εποχή της παντοκρατορίας Πούτιν

Μέχρι να αναλάβει ο Πούτιν την πρωθυπουργία το 1999, η Ρωσία είχε αλλάξει ήδη τέσσερις πρωθυπουργούς μέσα σε δύο χρόνια.

Ο ίδιος ήταν τότε άγνωστος στο ευρύ κοινό.

Όλα αυτά όμως άλλαξαν γρήγορα. Αφενός με τον δεύτερο πόλεμο στην Τσετσενία.

Αφετέρου με την απόφαση του εξαιρετικά αντιδημοφιλούς τότε προέδρου Μπόρις Γιέλτσιν να παραιτηθεί παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2000, υπό το βάρος σκανδάλων διαφθοράς και κακοδιαχείρισης.

Στη νέα εποχή Πούτιν που ανέτειλε, η Ματβιένκο είχε μπροστινή θέση.

Είχε εξάλλου αρνηθεί πρόταση να κατέβει προεδρική υποψήφια στις εκλογές εκείνης της χρονιάς.

Με τις «ευλογίες» του Πούτιν, έθεσε το 2003 υποψηφιότητα για κυβερνήτης της Αγίας Πετρούπολης.

Γρήγορα οι δρόμοι της πόλης γέμισαν με αφίσες με το σύνθημα: «Το να είσαι κυβερνήτης δεν είναι δουλειά για μια γυναίκα»…

Όμως η νίκη της ήταν σαρωτική και η θητεία της εξαιρετικά επιτυχημένη για την ανάπτυξη της ιστορικής αυτοκρατορικής πρωτεύουσας της Ρωσίας -αν και με αμφιλεγόμενα σχέδια κατασκευαστικών έργων.

Το 2011 εξελέγη πρόεδρος της Άνω Βουλής, με πάνω από το 95% των ψήφων, στην πρώτη ανάδειξη γυναίκας σε τόσο ισχυρή θέση εξουσίας από την εποχή της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β’, τον 18ο αιώνα.

Οι πολιτικοί της αντίπαλοι έκαναν τότε λόγο για «100% απάτη».

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, όπως και τώρα με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Βαλεντίνα Ματβιένκο βρέθηκε στο επίκεντρο δυτικών κυρώσεων, λόγω του καίριου αξιώματος που κατέχει.

Προσφάτως η ομάδα του φυλακισμένου επικριτική του Κρεμλίνου Αλεξέι Ναβάλνι κατήγγειλε την ίδια και μέλη της οικογένειά της για αθέμιτο πλουτισμό, συνδέοντάς τους μεταξύ άλλων με μια τεράστια πολυτελή βίλα στην ανατολική ακτή της Ιταλίας.

Η θηλυκή πλευρά του Κρεμλίνου

Έχοντας πια συμπληρώσει σχεδόν πέντε δεκαετίες πολιτικής καριέρας, η «Σιδηρά Κυρία» της Ρωσίας παραμένει η μοναδική γυναίκα μεταξύ των πιθανών διαδόχων του Βλαντίμιρ Πούτιν στην προεδρία, εφόσον προκύψει τέτοιο θέμα.

Το όνομά της φιγουράρει σε αυτή την άτυπη λίστα από το 2007, όταν ο Πούτιν συμπλήρωνε τις δύο πρώτες προεδρικές θητείες και αναζητούσε κατάλληλο και δη προσωρινό αντικαταστάτη, ένεκα του τότε συνταγματικού ορίου.

Τελικά επέλεξε τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο ίδιος μεταπήδησε στην πρωθυπουργία, μέχρι να επιτρέψει στην προεδρία το 2012.

Κατόπιν έγκρισης συνταγματικών αλλαγών με το δημοψήφισμα του 2020, ο Πούτιν έχει πλέον τη δυνατότητα να παραμείνει πρόεδρος έως το 2036, εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες και ο ίδιος το επιλέξει.

Η τρέχουσα θητεία του λήγει το 2024 και ο ίδιος δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του.

Σε κάθε περίπτωση, δια νόμου μπορεί να έχει ισόβια θέση στην Άνω Βουλή, καθώς και αμνηστία.

Με την Βαλεντίνα Ματβιένκο πια 73 ετών και φόντο ένα φημολογούμενο οργιώδες παρασκήνιο στους πολιτικούς διαδρόμους της Μόσχας, φαντάζει κατά πολλούς εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα μπορούσε να γίνει η πρώτη γυναίκα που θα κατακτήσει το Κρεμλίνο, εφόσον κι όταν ανοίξει ο δρόμος.

Η ίδια δεν κρύβει πάντως τις φιλοδοξίες της.

Στο πρόσφατο παρελθόν είχε μάλιστα δηλώσει εμμέσως πλην σαφώς ότι θεωρεί τις γυναίκες πιο κατάλληλες για θέσεις εξουσίας.

«Φαίνεται ότι οι άνδρες πολιτικοί με το βάναυσο στυλ τους δεν έχουν ανταπεξέλθει στη διαχείριση του κόσμου. Επέτρεψαν πολέμους, συγκρούσεις, βία», είχε πει το 2019.

«Αυτό είναι φυσικά ένα αστείο. Όπως όμως λέμε στη Ρωσία, σε κάθε αστείο υπάρχει κάποια αλήθεια».

Τρία χρόνια αργότερα, ωστόσο, είναι μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν δημόσια τον πόλεμο στην Ουκρανία, με λόγια και με πράξεις…