Γιατί να γερνάει ο άνθρωπος χωρίς αγάπη; Κακοποιήσεις και εγκατάλειψη ηλικιωμένων

Πόσο θλίψη μπορεί να προκαλέσει η είδηση ότι κακοποιήθηκε ένας ανύμπορος ηλικιωμένος;

Ένας άνθρωπος στα τελευταία βήματα της διαδρομής του να νιώσει τη βία, την εγκατάλειψη;

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κακομεταχείρισης των Ηλικιωμένων καθιερώθηκε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Δικτύου για την Παρεμπόδιση της Κακομεταχείρισης των Ηλικιωμένων (INPEA) και υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ και την ΠΟΥ.

Η 15 Ιουνίου έχει σκοπό να ευαισθητοποιήσει το παγκόσμιο κοινό, σχετικά με την κακομεταχείριση που υφίστανται οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, από τους ανθρώπους υπεύθυνους για τη φροντίδα τους (συνοδοί, σύντροφοι, σύζυγοι, μέλη της οικογενείας).

Περιπτώσεις κακομεταχείρισης ηλικιωμένων που έχουν αναφερθεί παγκοσμίως είναι: τραυματισμοί, αφυδάτωση, απώλεια βάρους, πλημμελής εφαρμογή θεραπευτικής αγωγής, ασυνήθιστη συναισθηματική συμπεριφορά, ξαφνικές αλλαγές σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή διαθήκες.

Οι έρευνες πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι τόσο περιορισμένες που η πραγματικότητα αυτού του κοινωνικού προβλήματος βρίσκεται ακόμη στο σκοτάδι, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε πως η κακοποίηση κατά των ηλικιωμένων δέχθηκε νομοθετική ρύθμιση μόλις το 1975 (Burston 1977).

Σωματική κακοποίηση

Ίσως, η πιο συχνή μορφή κακοποίησης.

Όταν αναφερόμαστε σε σωματική κακοποίηση δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά σε σωματική βλάβη και βία, η οποία προκαλεί σωματικό πόνο, μώλωπες τόσο με τα χέρια των θυτών όσο και με τη χρήση άλλων αιχμηρών αντικειμένων η οποία είναι εξίσου συχνή και απάνθρωπη, αλλά σε οτιδήποτε συμπεριλαμβάνει σωματικό εξαναγκασμό των ηλικιωμένων σε πράξεις που είτε δεν επιθυμούν οι ίδιοι είτε δεν είναι κατάλληλες για την κατάστασή τους.

Αναλυτικότερα, ο εξαναγκασμός όσον αφορά τη διατροφή θεωρείται βία κατά των ηλικιωμένων, ιδιαίτερα εάν ο ηλικιωμένος δεν είναι σε θέση να μασήσει την τροφή ή να καταπιεί.

Παρόμοια θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και τη διατροφή που αντιβαίνει τη δίαιτα των υπερηλίκων, τη χορήγηση λάθος φαρμάκων, την καθόλου χορήγηση των απαραίτητων φαρμάκων ή ακόμη και τη χορήγηση μεγάλης ποσότητας υπνωτικών για να βρίσκονται οι ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες σε καταστολή.

Ψυχολογική κακοποίηση

Ένα φλέγον ζήτημα που συχνά παραμελούμε πιστεύοντας πως η καθημερινή συναναστροφή με τους γηραιότερους οδηγεί πολλές φορές στον εκνευρισμό των νεότερων, οι οποίοι θεωρώντας πολλά πράγματα από την καθημερινότητα αυτονόητα, χάνουν την υπομονή τους και οδηγούνται σε λεκτικούς διαπληκτισμούς.

Δεν είναι λίγες οι φορές που το πρόσωπο του ηλικιωμένου απαξιώνεται, θεωρώντας το ανάξιο ή ανήμπορο να φέρει εις πέρας οτιδήποτε και σε συνδυασμό με την οικονομική εκμετάλλευση που προαναφέρθηκε, τους επιβάλλεται και η κοινωνική απομόνωση.

Οι μεγάλοι ηλικιακά άνθρωποι έχουν την τάση να «καθησυχάζονται» στα λεγόμενα και τις πεποιθήσεις των παιδιών τους και των τρίτων, ώστε πολλές φορές να ενστερνίζονται τις δικές τους αντιλήψεις, διαγράφοντας μέρος των πεποιθήσεών τους.

Φωνές, ταπείνωση, άσχημες λεκτικές εκφράσεις σε βάρος τους ή ακόμη ψυχολογικούς εκβιασμούς, στέρηση δραστηριοτήτων και προσπάθεια επιβολής γνώμης των νεοτέρων προς τους μεγαλύτερους είναι μερικές μορφές από την ψυχολογική κακοποίηση που δέχονται οι ηλικιωμένοι, συνήθως χωρίς να προβούν σε αντιστάσεις.

Σεξουαλική κακοποίηση

Ένα θέμα ταμπού.

Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κατάχρησης Ηλικιωμένων,  η σεξουαλική κακοποίηση ορίζεται ως «η μη σεξουαλική συγκατάθεση για επαφή οποιουδήποτε είδους».

Στη σεξουαλική κακοποίηση κατά των ηλικιωμένων συμπεριλαμβάνεται οποιοδήποτε είδος επίθεσης, ο βιασμός, η σοδομία, ο εξαναγκασμός σε γυμνότητα, τα αγγίγματα και η θωπεία.

Παραμέληση

Συχνά οι φροντιστές ή ακόμη και τα παιδιά των υπερηλίκων αρνούνται να δείξουν την απαραίτητη προσοχή και φροντίδα στους γηραιότερους, ιδιαίτερα εάν οι τελευταίοι δεν έχουν την δυνατότητα να αυτοεξυπηρετηθούν.

Η εγκατάλειψη ηλικιωμένων σε κακόφημα ιδρύματα και οίκους ευγηρίας, η σπάνια ως και ανύπαρκτη επίσκεψη των αγαπημένων προσώπων σε αυτούς, θεωρείται είδος εγκατάλειψης ανθρώπων σε στιγμές που είχαν απαραίτητη ανάγκη βοήθειας.

Η υποχρεωτική καθήλωση σε κλίνη ή σε αναπηρική καρέκλα χωρίς να θεωρείται απαραίτητο, καθιστώντας τον σιγά σιγά ανήμπορο είναι μια επίσης μορφή κακοποίησης καθώς και η άρνηση επιχορήγησης απαραίτητου ιατρικού προσωπικού και φροντιστών όποτε χρειάζεται, θεωρείται μορφή παραμέλησης.

Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών:

• Περίπου 1 στα 6 άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω παρουσίασαν κάποια μορφή κακοποίησης στα περιβάλλοντα της κοινότητας κατά το τελευταίο έτος.

• Τα ποσοστά κακοποίησης ηλικιωμένων είναι υψηλά σε ιδρύματα όπως γηροκομεία και εγκαταστάσεις μακροχρόνιας περίθαλψης, με 2 στα 3 άτομα του προσωπικού να αναφέρουν ότι έχουν διαπράξει κακοποίηση τον τελευταίο χρόνο.

• Τα ποσοστά κακοποίησης ηλικιωμένων αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

• Η κακοποίηση ηλικιωμένων μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρούς σωματικούς τραυματισμούς και μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες.

• Η κακοποίηση ηλικιωμένων προβλέπεται να αυξηθεί, καθώς πολλές χώρες αντιμετωπίζουν γηράσκοντες πληθυσμούς.

• Ο παγκόσμιος πληθυσμός ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστεί, από 900 εκατομμύρια το 2015 σε περίπου 2 δισεκατομμύρια το 2050.