«Της» ή «του»;

Το παρακάτω περιστατικό που συνέβη προσφάτως μου το περιέγραψε φίλος που ήταν παρών. Είχαν μόλις ανακοινωθεί τα βραβεία του φεστιβάλ των Καννών και ο φίλος βρισκόταν με μια σινεφίλ παρέα που ενδιαφερόταν για τα αποτελέσματα. Πολύ φυσικά, το πρώτο πράγμα που έκανε η παρέα ήταν να τα αναζητήσει μέσω των κινητών της. Και όντως τα βρήκε. Αυτό όμως που έκανε στην παρέα εντύπωση ήταν ότι σε κάποια ιστοσελίδα το άρθρο που είχε μπει πριν από το όνομα της σκηνοθέτριας Κλερ Ντενί (της οποίας η ταινία «Stars at noon» μοιράστηκε το μεγάλο βραβείο της επιτροπής με το «Close» του Λουκά Ντον) ήταν γένους αρσενικού: του Κλερ Ντενί.

Ο θόρυβος που προέκυψε αμέσως στην παρέα οφείλεται στο ότι το πρώτο πράγμα που κάποιοι σκέφτηκαν είναι ότι ο λόγος που είχε μπει το «του» στη θέση του «της» ήταν επειδή η Κλερ Ντενί είχε αλλάξει φύλο. Οπότε άρχισε το γκουγκλάρισμα για την αναζήτηση στοιχείων γύρω από το βιογραφικό της 76χρονης γαλλίδας δημιουργού ούτως ώστε να εξακριβωθεί αν η υποψία περί αλλαγής φύλου ήταν ή όχι βάσιμη.

Φυσικά, δεν βρέθηκε τίποτα στο οποίο να αναφερόταν κάτι τέτοιο, διότι πολύ απλά δεν ισχύει. Ο δαίμων του τυπογραφείου, όπως τον λέγαμε παλαιότερα στον Τύπο, και που με τα λάθη στο Διαδίκτυο είναι μια έννοια που έχει χάσει κάθε αξία, είχε χτυπήσει ξανά. Το «του» δεν ήταν παρά ένα απλό λάθος και τίποτα παραπάνω.

Η ιστορία που καταγράφω δίχως ίχνος υπερβολής ίσως προκαλέσει κάποια χαμόγελα. Θεωρώ όμως ότι έχει και κάτι παραπάνω να μας πει για το σήμερα και για το πόσο η νοοτροπία αλλά και τα ήθη έχουν αλλάξει, κυρίως στους νέους.

Κατ’ αρχάς έχει ενδιαφέρον το ότι η σκέψη των ανθρώπων που διάβασαν το κείμενο και εντόπισαν την «παραδοξότητα» δεν πήγε αμέσως σε αυτό που παλαιότερα θα θεωρούσαμε αυτονόητο, ότι δηλαδή επρόκειτο περί απλού λάθους, αλλά οδηγήθηκε στην πιο ακραία υπόθεση, την αλλαγή φύλου.

Είναι όμως ακραία; Για κάποιους ανθρώπους παλαιότερων γενιών ίσως και να είναι, για τις νεότερες γενιές όμως, μάλλον όχι. Η αλλαγή φύλου έχει πλέον μπει για τα καλά στη ζωή μας, σε σημείο που κάποιοι δεν νιώθουν καμία απολύτως έκπληξη σε μια τέτοια είδηση. Και τώρα που το ξανασκέφτομαι, δεν ισχύει μόνο για τους νέους. Θυμάμαι ότι στη μία και μοναδική φορά που συνάντησα για μια συνέντευξη στη Βενετία τον σκηνοθέτη Τζόναθαν Ντέμι λίγους μήνες πριν πεθάνει από καρκίνο, είχε μιλήσει εντελώς ανοιχτά και με χαμόγελο για την αλλαγή φύλου που είχε κάνει ο γιος του. Το θεωρούσε απολύτως φυσικό.

Παλαιότερα ο κόσμος σοκαριζόταν με την αλλαγή φύλου· ακόμα κι εγώ με θυμάμαι να αντιμετωπίζω με έκπληξη μια περίπτωση. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Γουόλτερ Κάρλος είχε αναλάβει να συνθέσει τη μουσική για το «Κουρδιστό πορτοκάλι» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας ανέλαβε να κάνει το ίδιο για τη «Λάμψη» και πάλι του Κιούμπρικ, μόνο που τότε ο Γουόλτερ Κάρλος είχε γίνει Γουέντι Κάρλος. «Μα ήταν δυνατόν;» σκεφτόμουν. «Αντρας στη μια ταινία, γυναίκα στην άλλη!».

Από την εποχή που οι αδελφοί Λάρι και Αντι Γουατσόφσκι, οι δημιουργοί του «The Matrix», άλλαξαν φύλο και μετονομάστηκαν σε Λάνα και Λίλι Γουατσόφσκι, πολύς κόσμος άρχισε να αντιμετωπίζει  με μεγαλύτερη ελευθερία αυτό το ζήτημα. Το 2012, κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων για την ταινία τους «Cloud Atlas», η Λάνα στην ομιλία αποδοχής της για το Βραβείο Ορατότητας της Καμπάνιας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μίλησε για την εμπειρία της ως τρανς γυναίκας, θυσιάζοντας την πολύτιμη ανωνυμία της από «αίσθημα ευθύνης».

Το αίσθημα ευθύνης όμως οφείλει να είναι και δικό μας, των δημοσιογράφων. Το Διαδίκτυο έχει διευκολύνει σε πολλά θέματα τη ζωή μας, την έχει όμως κάνει ακόμα πιο περίπλοκη σε πολλά άλλα. Η ευκολία με την οποία ένα κείμενο «ανεβαίνει» στο Ιnternet είναι μεν γλυκιά, όμως κρύβει πολλές παγίδες. Οι κεραίες πρέπει να είναι πολύ πιο τεντωμένες και όχι το αντίθετο, όπως δυστυχώς συμβαίνει. Το παράδειγμα της Κλερ Ντενί είναι αρκετά χαρακτηριστικό γιατί δείχνει επίσης το πώς πλέον σκέφτεται το αναγνωστικό κοινό και το πώς ακόμα και μια ασήμαντη λεπτομέρεια, ένα λάθος σε ένα άρθρο, όχι απλώς δεν περνά απαρατήρητο αλλά μπορεί να προκαλέσει παρεξήγηση, σύγχυση και εν τέλει, αναξιοπιστία.