Ελλάδα και Μνημόνια: Ήταν 2010 όταν… – Τι σημαίνει η έξοδος από την ενισχυμένη εποπτεία

Τέλος στα Μνημόνια και με τη βούλα των Βρυξελλών μπήκε χθες κατά τη συνεδρίαση των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών. Η έξοδος από την ενισχυμένη εποπτεία τον προσεχή Αύγουστο κλείνει το κεφάλαιο κρίσης έπειτα από 12 έτη και όπως αναφέρει η δισέλιδη ανακοίνωση του Eurogroup, αποκαθίστανται οι συνθήκες κανονικότητας στην Ελλάδα για πρώτη φορά από το 2010.

Χθες, συνοδεία των θετικών σχολίων για την Ελλάδα οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης από το Λουξεμβούργο, έδωσαν το πράσινο φως για την έξοδο της χώρας από την ενισχυμένη μεταμνημονιακή εποπτεία η οποία Ελλάδα εισέλθει το 2018 και παράλληλα αποδέσμευσαν την προτελευταία δόση ύψους 748 εκατ. ευρώ, για την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε λόγο για μία σημαντική εθνική επιτυχία. Κλείνει, όπως δήλωσε, ένας επώδυνος κύκλος και ανοίγει μία νέα εποχή αυτόνομων επιλογών για την ανάπτυξη της χώρας και την ευημερία των πολιτών. “Η Ελλάδα δεν είναι, πια, το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης. Αλλά ένας αξιόπιστος εταίρος. Ένα κράτος που δεν δέχεται υποδείξεις, αλλά συνδιαμορφώνει τις εξελίξεις. Που δεν αδικείται, αλλά ηγείται”, υπογραμμίζει στη δήλωσή του πρωθυπουργός και προσθέτει “με το βλέμμα στην ανάπτυξη της οικονομίας και τη σκέψη στην ανακούφιση της κοινωνίας. Μετατρέποντας τα καθημερινά βήματα προς τα εμπρός, σε ένα μεγάλο άλμα προς το μέλλον”. Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έκανε λόγο για “ μια ιστορική ημέρα για την Ελλάδα”, τονίζοντας πως “επιτυγχάνεται ένας μεγάλος εθνικός στόχος. Κλείνει, όπως ανέφερε, με την πρόωρη εξόφληση του ΔΝΤ και την άρση των κεφαλαιακών περιορισμών ένα δύσκολο κεφάλαιο για την Ελλάδα, το οποίο άνοιξε το 2010. “Η χώρα επιστρέφει, πλέον, στην ευρωπαϊκή κανονικότητα και παύει να τοποθετείται ως εξαίρεση στην Ευρωζώνη” ανέφερε ο κ. Σταϊκούρας.

Από το Καστελόριζο, στα τρία Μνημόνια και το ΔΝΤ

Ήταν Απρίλιος του 2010 όταν ο τότε Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωνε από το Καστελόριζο την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η χώρα εισήλθε τότε στα “μνημόνια” και στα σκληρά μέτρα λιτότητας. Ο αποκλεισμός της Ελλάδας από τις αγορές οδήγησε τους εταίρους σε καθοριστικές αποφάσεις όπως την “είσοδο” του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ευρώπη. Προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει την χρεοκοπία προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης υπό την παρακολούθηση της “τρόικας” (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) σε «αντάλλαγμα» τη δημοσιονομική προσαρμογή.  Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ακόμα δεν είχε ιδρυθεί και για αυτό κρίθηκε απαραίτητη η τεχνογνωσία του ΔΝΤ. Αργότερα, και μετά από τρία Μνημόνια, οι δανειστές σε εκθέσεις τους προέβησαν σε παραδοχές για λάθη στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης.

Σημειώνεται ότι η χρηματοδότηση κατά το πρώτο Μνημόνιο έγινε με διμερή δάνεια από τα κράτη μέλη του ευρώ μέσω του μηχανισμού χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (Eurogroup, 2 Μαΐου 2010). Στο πλαίσιο του πρώτου προγράμματος, η Ελλάδα έλαβε ως χρηματοδοτική συνδρομή συνολικό ποσό 52,9 δισ. ευρώ και τότε το ΔΝΤ κατέβαλε συμπληρωματικό ποσό 20 δισ. ευρώ περίπου. Το δεύτερο πρόγραμμα είχε εγκριθεί στις 9 Μαρτίου 2012 και διήρκεσε μέχρι τον Ιούνιο του 2015. Η χρηματοδότηση εδόθη από τα κράτη της ευρωζώνης μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ). Το ΕΤΧΣ κατέβαλε 141,8 δισ. ευρώ και το ΔΝΤ περίπου 12 δισ. ευρώ. Το τρίτο πρόγραμμα ξεκίνησε στις 19 Αυγούστου 2015 μέχρι τις 20 Αυγούστου 2018 και εκταμιεύτηκαν 46,9 δισ. Ευρώ. Το ΔΝΤ αυτή τη φορά δεν συμμετείχε αλλά είχε ρόλο συμβούλου. Το τελευταίο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στις 20 Αυγούστου το 2018 και από τότε η Ελλάδα  δεν εξαρτάται από δάνεια διάσωσης.

Τι αλλάζει και τι περιμένουμε μετά τον Αύγουστο

Το τέλος της ενισχυμένης εποπτείας αποτελεί ένα ακόμα ορόσημο για την Ελλάδα ώστε να ολοκληρώσει την πορεία της στην ευρωπαϊκή κανονικότητα και αυτό διότι η διαδρομή έχει ακόμα αρκετούς σταθμούς, όπως για παράδειγμα η επανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από τους οίκους αξιολόγησης το 2023. Το ελληνικό αξιόχρεο είχε υποβαθμιστεί από τους οίκους αξιολόγησης το 2010 με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί «σκουπίδι». Από τότε έως σήμερα οι οίκοι έχουν μεν αναβαθμίσει την ελληνική οικονομία όμως δεν έχει φτάσει ακόμα στο πολυπόθητο, πρώτο σκαλοπάτι.

Η Ελλάδα παράλληλα έχει δεσμευθεί ότι θα συνεχίσει να ακολουθεί μια σταθερή και συνετή δημοσιονομική πολιτική, θα συνεχιστούν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, ενώ επίσης δεσμεύεται να εφαρμόσει τις εναπομείνασες εκκρεμότητες στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Πλέον οι πολιτικές δεσμεύσεις θα επιτηρούνται στο πλαίσιο της τακτικής μετα-προγραμματικής παρακολούθησης και στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου, ενώ όσον αφορά στην τελική δόση από τα μέτρα για το χρέος, αυτό θα αξιολογηθεί στην πρώτη μετα-προγραμματική έκθεση τον Νοέμβριο.

Το 2022 το ελληνικό δημόσιο «χαιρέτισε» το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο  από δανειστή, καθώς αποπλήρωσε πρόωρα το δάνειο που έχει λάβει στο πρώτο Μνημόνιο. Μαζί με την έξοδο από την ενισχυμένη εποπτεία μπαίνει τέλος σε ένα δύσκολο κεφάλαιο και δίνει θετικό σήμα παράλληλα στις αγορές και στους επενδυτές για προσέλκυση κεφαλαίων στη χώρα, καθώς έχει μεγάλη σημασία για το οικονομικό κλίμα.  Η “ειδική” παρακολούθηση δεν σταματά πάραυτα  αφού θα συνεχιστεί μέχρι η Ελλάδα να εξοφλήσει το 75% της χρηματοδοτικής συνδρομής εως περίπου το 2059. Θα πραγματοποιείται μία αξιολόγηση ανά εξάμηνο, αντί ανά τρίμηνο που ίσχυε σήμερα, και εντασσεται στο καθεστώς των χωρών με προγράμματα στήριξης, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Κύπρος και η Ιρλανδία.

Η ανακοίνωση των υπουργών Οικονομικών

Η δήλωση των υπουργών Οικονομικών αναφέρει μεταξύ άλλων  ότι το  Eurogroup ανοίγει τον δρόμο για τον τερματισμό της Ενισχυμένης Εποπτείας και επιβεβαιώνει την έγκριση αποδέσμευσης ενός επιπλέον πακέτου παρεμβάσεων στο χρέος. Γίνεται αναφορά στην πρόοδο της Ελλάδας αναφορικά με την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και με τις μακροοικονομικές της προοπτικές, με βάση τη 14η έκθεση που ανακοινώθηκε τον Μάιο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην 2δέλιδη δήλωση του Eurogroup  αναφέρεται πως η λήξη της ενισχυμένης εποπτείας κλείνει μια περίοδο προκλήσεων που ξεκίνησε το 2010 και χαιρετίζει συγκεκριμένα μεταρρυθμιστικά βήματα που έχουν συμφωνηθεί με στόχο να ολοκληρωθούν έως το φθινόπωρο του τρέχοντος έτους. Τα βήματα αυτά περιλαμβάνουν τις πολιτικές στον χρηματοπιστωτικό τομέα, στη δικαιοσύνη, στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, στο κτηματολόγιο, στην κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας και στην επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων για την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Όλη η δήλωση:

«Mετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος του ESM για την Ελλάδα το 2018, οι ελληνικές αρχές δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν όλες τις βασικές μεταρρυθμίσεις που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ESM και να διασφαλίσουν τη διασφάλιση των στόχων των σημαντικών μεταρρυθμίσεων που εγκρίθηκαν. Το Eurogroup χαιρέτισε αυτή τη δέσμευση καθώς και την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενεργοποιήσει την ενισχυμένη επιτήρηση σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 472/2013. Το Eurogroup συμφώνησε ότι οι τριμηνιαίες εκθέσεις υπό ενισχυμένη επιτήρηση θα χρησιμεύσουν ως βάση για να συμφωνήσει το Eurogroup για την επιστροφή των ισοδύναμων ποσών εισοδήματος SMP-ANFA και την ακύρωση του αυξημένου επιτοκιακού περιθωρίου για το EFSF.

Σήμερα, το Eurogroup συζήτησε την πρόοδο της Ελλάδας στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και τις μακροοικονομικές προοπτικές της, με βάση τη 14η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε στις 23 Μαΐου 2022.

Μετά από μια ισχυρή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας το 2021, οι εαρινές προβλέψεις της Επιτροπής δείχνουν τη συνέχιση της ανάκαμψης μετά την πανδημία, αν και με κάπως βραδύτερο ρυθμό από τον αναμενόμενο, λόγω των επιπτώσεων της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας και των υψηλότερων τιμών της ενέργειας. Η ανάπτυξη αναμένεται να ωθηθεί κυρίως από τις επενδύσεις και σε μικρότερο βαθμό από την κατανάλωση και τις καθαρές εξαγωγές. Η ανάπτυξη ενισχύεται επίσης από τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από μια συνολική υποστηρικτική δημοσιονομική πολιτική φέτος.

Επίσης, το Eurogroup χαιρετίζει τις περαιτέρω μεταρρυθμίσεις που έχουν επιτευχθεί από τη δημοσίευση της τελευταίας έκθεσης στις 23 Φεβρουαρίου 2022. Ειδικότερα, χαιρετίζουμε την εκπλήρωση των ειδικών δεσμεύσεων στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, της φορολογίας ακινήτων, των επιδομάτων αναπηρίας, των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και δικαιοσύνης, και η συμφωνία για την παράταση της εντολής του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Επιπλέον, η Ελλάδα ολοκλήρωσε επίσης ευρύτερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων συμβάσεων και με τη δημιουργία τμήματος Στατιστικής Δικαιοσύνης στο υπουργείο Δικαιοσύνης.

Στο πλαίσιο αυτό, το Eurogroup χαιρετίζει την εκτίμηση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων ότι, παρά τις οικονομικές επιπτώσεις των νέων κυμάτων της πανδημίας και τις νέες προκλήσεις που θέτει η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Ελλάδα έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να εκπληρώσει τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις της και ότι υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να επιβεβαιωθεί η αποδέσμευση της έβδομης δόσης μέτρων για το χρέος που υπόκειται σε πολιτική. Με την επιφύλαξη της ολοκλήρωσης των εθνικών διαδικασιών, η Ομάδα Εργασίας του Eurogroup και το Διοικητικό Συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) αναμένεται να εγκρίνουν τη μεταφορά ισοδύναμων ποσών εισοδήματος SMP-ANFA και τη μείωση στο μηδέν του αυξητικού τόκου για ορισμένα δάνεια του EFSF, συνολικής αξίας 748 εκατ. ευρώ.

Η παρατεταμένη αβεβαιότητα που σχετίζεται με την πανδημία καθώς και η αστάθεια στον πλανήτη που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία υπογραμμίζουν την ανάγκη να συνεχιστεί η αποφασιστική αντιμετώπιση των υπαρχόντων μεσοπρόθεσμων κινδύνων και προκλήσεων που προσδιορίζονται στη 14η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας, συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου χρέους, των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs), ανεργία και ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού. Ως εκ τούτου, χαιρετίζουμε τη δέσμευση των ελληνικών αρχών να συνεχίσουν τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων και να ολοκληρώσουν όποια στοιχεία εκκρεμούν. Το Eurogroup χαιρετίζει την εκτίμηση της Επιτροπής ότι η επιτυχής υλοποίηση του μεγαλύτερου μέρους των δεσμεύσεων και η αποτελεσματική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων βελτίωσαν την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας και ενίσχυσαν τη χρηματοπιστωτική της σταθερότητα, μειώνοντας έτσι σημαντικά τους κινδύνους δυσμενών δευτερογενών επιπτώσεων σε άλλα μέλη κράτη της Ευρωζώνης.

Το Eurogroup σημειώνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να παρατείνει την ενισχυμένη εποπτεία μετά τη λήξη της στις 20 Αυγούστου 2022. Η λήξη της ενισχυμένης εποπτείας, η εφαρμογή των μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων, η πλήρης αποπληρωμή των δανείων του ΔΝΤ και η κατάργηση των capital controls κλείνουν μια περίοδο προκλήσεων από το 2010 που χαρακτηρίστηκε από αυξημένη διεθνή εστίαση στις ελληνικές οικονομικές πολιτικές και θα ολοκληρώσει την επιστροφή της Ελλάδας στο τακτικό πλαίσιο οικονομικής εποπτείας.

Η παρακολούθηση της οικονομικής, δημοσιονομικής και χρηματοπιστωτικής κατάστασης της Ελλάδας θα συνεχιστεί τόσο στο πλαίσιο της καθιερωμένης μεταπρογραμματικής εποπτείας όσο και στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ο ESM θα συνεχίσει την παρακολούθηση της ικανότητας αποπληρωμής της Ελλάδας στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ρυθμίσεις. Επιπλέον, σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις θα συνεχίσουν επίσης να παρακολουθούνται στο πλαίσιο της υλοποίησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας.

Το Eurogroup χαιρετίζει επίσης τα συγκεκριμένα μεταρρυθμιστικά βήματα που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των ελληνικών αρχών να ολοκληρωθούν έως το φθινόπωρο του τρέχοντος έτους, όπως ορίζεται στη 14η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας. Αυτό περιλαμβάνει πολιτικές του χρηματοπιστωτικού τομέα, της δικαιοσύνης, της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, της κτηματογράφησης, της κωδικοποίησης της εργατικής νομοθεσίας και της επίτευξης των συμφωνηθέντων στόχων για εκκαθάριση ληξιπρόθεσμων οφειλών. Το Eurogroup συμφωνεί ότι η παρακολούθηση αυτών των εκκρεμών μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο μιας πρώτης έκθεσης εποπτείας μετά το πρόγραμμα που θα εκδοθεί τον Νοέμβριο και η οποία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βάση για τη λήψη μέτρων για το χρέος”.

Πηγή: ΟΤ