Μάχη Κιλκίς – Λαχανά: Εμπρός διά της λόγχης

Κατά τη διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, το τριήμερο 19-21 Ιουνίου 1913, διεξήχθη η ιστορικής σημασίας Μάχη Κιλκίς – Λαχανά, σφοδρή ελληνοβουλγαρική σύγκρουση, που απέβη νικηφόρος για τα ελληνικά στρατεύματα και άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας.

Οι Βούλγαροι είχαν επιλέξει ως αμυντική τοποθεσία και είχαν εγκαταστήσει τον κύριο όγκο των δυνάμεών τους στην περιοχή του Κιλκίς και του λόφου Λαχανά λόγω του εδαφικού αναγλύφου της, το οποίο καθιστούσε ιδιαίτερα δυσχερή την κίνηση τμημάτων Πεζικού προς βορράν και προς ανατολάς, ενώ παρείχε στους αμυνομένους άριστη παρατήρηση και εκτεταμένα πεδία βολής.

Μάλιστα, οι Βούλγαροι είχαν φροντίσει μετά την κατάληψη της εν λόγω περιοχής, στις 26 Οκτωβρίου 1912, να κατασκευάσουν πολυβολεία και πυροβολεία, χαρακώματα και άλλα αμυντικά έργα, με μέτωπο προς δυσμάς και προς νότον.

Οι άνδρες του Ελληνικού Στρατού, έμπλεοι ενθουσιασμού, άρχισαν να προελαύνουν εναντίον των Βουλγάρων το πρωί της 19ης Ιουνίου.

Στις 21 Ιουνίου το  θρυλικό 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων (συνταγματάρχης Παπαδόπουλος Διονύσιος), και ειδικότερα το 9ο Τάγμα Ευζώνων (ταγματάρχης Βελισσαρίου Ιωάννης) με δύναμη έξι ευζωνικών λόχων, ανέλαβε την επίθεση κατά του λόφου Λαχανά.

Μετά δεκάλεπτη προπαρασκευή πυροβολικού, κατά τη διάρκεια της οποίας οι έξι λόχοι του Βελισσαρίου, προελαύνοντας ταχέως, έφθασαν σε απόσταση εφόδου από την πρώτη γραμμή των βουλγαρικών ορυγμάτων, το πυρ των αμυνομένων είχε εξασθενήσει σε σημαντικό βαθμό.

Ο Βελισσαρίου άρπαξε τότε από το γιακά τον περίφημο Βλάχο, το σαλπιγκτή του, και τον κράτησε ορθό μπροστά στους Βουλγάρους, να σαλπίζει επί πέντε λεπτά το σάλπισμα «εμπρός διά της λόγχης».

Σύμφωνα με τις οδηγίες του, οι εύζωνοι άνοιξαν αιφνιδίως ολιγόλεπτο πυρ εναντίον του εχθρού και ακολούθως εφόρμησαν ακάθεκτοι και με βροντώδεις αλαλαγμούς εναντίον των βουλγαρικών χαρακωμάτων που βρίσκονταν επί της πρώτης οφρύος του λόφου.

Η γραμμή των ελληνικών λόχων που εφορμούσαν, με τις απαστράπτουσες υπό τον ήλιο χίλιες και πλέον λόγχες, έμοιαζε με χαλύβδινη ταινία, που πλησίαζε απειλητικά τα εχθρικά ορύγματα.

Πριν φθάσουν οι αλαλάζοντες εύζωνοι σε απόσταση περίπου 150 μέτρων από τον εχθρό, και τη στιγμή κατά την οποία το Ελληνικό Πυροβολικό αναγκαζόταν να επιμηκύνει τις βολές του, οι αμυνόμενοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τα χαρακώματα, λίγοι αρχικά και πολύ περισσότεροι στη συνέχεια.

Ο αγώνας υπήρξε σύντομος, αλλά μεγαλειώδης. Μολονότι το Βουλγαρικό Πυροβολικό αμύνθηκε λυσσωδώς μέχρι τελευταίας στιγμής, οι πανικόβλητοι Βούλγαροι τράπηκαν τελικά σε φυγή, εγκαταλείποντας 438 αιχμαλώτους και έξι πυροβόλα τους με τα κλείστρα ανέπαφα.

Το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων είχε κατά την τριήμερη Μάχη Κιλκίς – Λαχανά 252 νεκρούς και 443 τραυματίες, μεταξύ των οποίων το διοικητή του 8ου Τάγματος Ευζώνων, ταγματάρχη Ιατρίδη Γ., καθώς και όλους πλην ενός τους διοικητές λόχων του Τάγματος Κρητών.

Συνολικά, ο Ελληνικός Στρατός κατέβαλε βαρύτατο φόρο αίματος κατά την τριήμερη μάχη στα εδάφη του Κιλκίς τον Ιούνιο του 1913: απώλεσε 8.828 άνδρες (νεκροί και τραυματίες), μεταξύ των οποίων δέκα διοικητές ταγμάτων και συνταγμάτων.

Αναλυτικότερα, η Ι Μεραρχία απώλεσε 1.354 άνδρες, η II Μεραρχία 1.483, η III Μεραρχία 773, η IV Μεραρχία 1.257, η V Μεραρχία 2.123, η VI Μεραρχία 1.347, η VII Μεραρχία 199, η X Μεραρχία 276 και η Ταξιαρχία Ιππικού 16.

Από βουλγαρικής πλευράς, οι μη πλήρως εξακριβωμένες απώλειες υπήρξαν πέραν πάσης αμφιβολίας επίσης μεγάλες. Συνελήφθησαν περίπου 2.500 Βούλγαροι και κυριεύτηκαν 19 πυροβόλα, 5 βλητοφόρα, πολλά όπλα Πεζικού και άφθονο λοιπό πολεμικό υλικό.