Γαλλία: Ο… ιερός κανόνας του μεσημεριού

Το λιγότερο 20 λεπτά διάλειμμα για φαγητό -συνήθως όμως πάνω από μισάωρο έως και μία ώρα- πιθανόν με ένα ποτήρι κρασί ή και δυο και κουβέντα περί ανέμων και υδάτων με συναδέλφους κάπου κοντά στον χώρο εργασίας, προτού σημάνει και πάλι η ώρα της επιστροφής στη δουλειά.

Το μεσημεριανό διάλειμμα ή la pause déjeuner είναι εδώ και πάνω από ένα αιώνα «ιερός» θεσμός στη Γαλλία.

Για την ακρίβεια, προβλέπεται από την εθνική εργατική νομοθεσία

Το σχετικό άρθρο μάλιστα απαγορεύει στους εργοδότες «να αφήνουν τους εργαζόμενους να παίρνουν το γεύμα τους μέσα στις χώρους εργασίας».

Τυπικά, σε περίπτωση που η επιθεώρηση εργασίας εντοπίσει παραβάτες, προβλέπονται πρόστιμα για τους εργοδότες, μέχρι και  πειθαρχικά μέτρα για τους υπαλλήλους.

Κοντολογίς, επιβάλλεται δια του νόμου η ολιγόωρη αλλαγή ρυθμού και τόπου.

Μπορεί να είναι σε ένα μπιστρό ή σε μια καντίνα, σε ένα πάρκο ή απλά σε ένα παγκάκι.

Οποιοσδήποτε χώρος για το μεσημεριανό διάλειμμα είναι στη Γαλλία θεμιτός. Αρκεί να είναι εκτός του χώρου εργασίας.

Η διάταξη -που δεν τηρείται πια από όλους- ουσιαστικά αντανακλά τη σημασία του φαγητού στη γαλλική κουλτούρα περί «art de vivre».

Αυτή η τέχνη του να ζει κανείς απαιτεί μια παύση για να κινηθεί το σώμα και να πάρει μια ανάσα η ψυχή και το μυαλό. Και όχι μόνο…

Η νομική κατοχύρωση του pause déjeuner επιβλήθηκε άλλωστε αρχικά λόγω μιας υγειονομικής κρίσης.

Πρόσφατα, λίγο έλειψε να καταργηθεί οριστικά εξαιτίας μιας άλλης.

Μια «παράδοση» 128 χρόνων

Στα τέλη του 19ου αιώνα, καθώς οι πόλεις μεγάλωναν, αυξανόταν και η απόσταση μεταξύ σπιτιού και εργασίας.

Το φαγητό κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας έγινε ζήτημα για τον μέσο εργαζόμενο Γάλλο.

Μοιραία, οι διατροφικές συνήθειες άρχισαν να αλλάζουν.

Οι περισσότεροι δεν προλάβαιναν να επιστρέψουν το μεσημέρι σπίτι για να φάνε και να γυρίσουν στη δουλειά.

Ούτε είχαν την οικονομική δυνατότητα να πηγαίνουν στα λιγοστά εκείνη την εποχή εστιατόρια και καντίνες.

Έτσι, η μοναδική εναλλακτική ήταν να πηγαίνουν στη δουλειά, παίρνοντας φαγητό από το σπίτι.

Συνήθως το κατανάλωναν βιαστικά πάνω σε γραφεία, μηχανήματα και πάγκους ή ακόμη και οκλαδόν στα πατώματα των χώρων εργασίας.

Όμως «αυτοί ήταν βρώμικοι και γεμάτοι κινδύνους για την υγεία», εξηγεί ο Μαρτέν Μπριγκέλ, ιστορικός, συγγραφέας και διευθυντής ερευνών στο γαλλικό ινστιτούτο INRAE.

Οι συνθήκες δεν ήταν καθόλου υγιεινές και η απειλή ανοιχτή για ασθένειες και μολύνσεις. Η αερομεταφερόμενη φυματίωση ήταν στο μυαλό όλων.

Το πρόβλημα δεν ήταν μόνο στα εργοστάσια.

«Ακόμα και στα πολυκαταστήματα της εποχής υπήρχαν περισσότερα μικρόβια και μικροργανισμοί ανά κυβικό μέτρο αέρα από ό,τι έξω στο δρόμο», επισημαίνει ο Μπριγκέλ.

Καθώς οι ασθένειες άρχισαν να εξαπλώνονται, αρχές και γιατροί προσπαθούσαν να βρουν τρόπους για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη συνέχιση της παραγωγής.

Η εύκαιρη λύση ήταν να αερίζονται σωστά οι χώρους εργασίας.

Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι έπρεπε για λίγο να αδειάζουν.

«Και ποια είναι η καλύτερη ώρα για γίνει αυτό;», λέει ο Γάλλος ιστορικός, δίνοντας και την απάντηση: «Συνήθως όταν οι εργαζόμενοι τρώνε».

Έτσι λοιπόν προέκυψε το 1894 το γαλλικό διάταγμα που απαγόρευε το μεσημεριανό γεύμα στο χώρο εργασίας.

Όμως η λύση έφερε νέα προβλήματα. Κυρίως για τις γυναίκες, που δέχονταν παρενόχληση στους δρόμους.

«Στην πραγματικότητα, η πρώτη απεργία γυναικών έγινε από τις μοδίστρες, που απαιτούσαν το δικαίωμα να τρώνε στο χώρο εργασίας τους», αναφέρει ο Μπριγκέλ.

Όμως στο «ζύγι» της γαλλικής κυβέρνησης μέτρησαν περισσότερο οι λόγοι δημόσιας υγείας και η παραγωγικότητα.

Ο νόμος λοιπόν παρέμεινε σε ισχύ, χωρίς εξαιρέσεις.

Και με το πέρασμα των δεκαετιών, το μεσημεριανό διάλειμμα για φαγητό ενσωματώθηκε στη γαλλική κουλτούρα και έγινε σύμβολο μιας ισορροπημένης επαγγελματικής ζωής.

Μέχρι που ήρθε η COVID-19…

Υπέρ και κατά

Από πέρυσι τον Φεβρουάριο, οι γαλλικές αρχές αποφάσισαν να χαλαρώσουν προσωρινά αυτό τον κανόνα για τις επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερους από 50 εργαζόμενους.

Τα εστιατόρια ήταν άλλωστε τότε κλειστά και σε ισχύ τα περιοριστικά μέτρα.

Ζητούμενο ήταν να διευκολυνθούν όσοι υπάλληλοι δεν μπορούσαν να εργάζονται από το σπίτι.

Όμως η κίνηση αυτή έγινε αφορμή για να ανάψει η δημόσια συζήτηση ως προς την οριστική ή μη κατάργηση του νόμου, τον οποίο πολλές εταιρείες και εργαζόμενοι ούτως ή άλλως δεν τηρούσαν πιστά πολύ πριν την πανδημία.

«Τα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης χαιρέτησαν τη χαλάρωση του νόμου ​​ως ένα σωστό, πλην καθυστερημένο βήμα υπέρ της ατομικής ελευθερίας και μιας λιγότερο άκαμπτης αγοράς εργασίας», γράφει ο Μπριγκέλ στο βιβλίο του «Covid-19, Γεύμα εργάσιμης ημέρας και Γαλλικός Κώδικας Εργασίας».

«Αυτή η άποψη παρερμηνεύει την ιστορική προέλευση του κανονισμού για το διάλειμμα του μεσημεριανού γεύματος, τις  οικονομικές επιπτώσεις του και την πολιτιστική του σημασία».

Το διάταγμα «διατήρησε την ομαδικότητα των εργάσιμων ημερών και την ευημερία των ανθρώπων», αναφέρει.

Επιπλέον, «επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τα μεσημεριανά διαλείμματα αυξάνουν την παραγωγικότητα», επισημαίνει.

Περιγράφει μάλιστα το pause déjeuner ως δημόσιο αγαθό.

«Οι άνθρωποι που τρώνε μαζί μπορούν να μιλήσουν για διάφορα θέματα, να επιλύσουν διαφορές. Δημιουργούν μια κουλτούρα στην οποία είναι δυνατή η ύπαρξη διαφορετικών απόψεων».

Πολλοί θεώρησαν ότι η γραμμή για την κατάργηση του νόμου θα περάσει.

Η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας -με χαρακτηριστικό δείγμα την αναθεώρηση του εργατικού κώδικα για να γίνουν πιο ευέλικτες οι προσλήψεις και οι απολύσεις στη Γαλλία- θεωρείται άλλωστε στοιχείο της προεδρίας του Εμανουέλ Μακρόν.

Όμως η πλευρά Μπριγκέλ τελικά επικράτησε.

Η αναστολή του νόμου για το μεσημεριανό γεύμα έληξε φέτος.

Όσοι… πιστοί Γάλλοι εργαζόμενοι μπορούν λοιπόν να επιστρέψουν στο καθημερινό τελετουργικό της εργάσιμης ημέρας.