«Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στην Αθήνα»

Του Γιάννη Ανδριτσόπουλου

Την προσεχή Δευτέρα συμπληρώνονται 13 χρόνια από την ημέρα που έπεσε ένα από τα τελευταία οχυρά των δικαιολογιών που προβάλλουν οι Βρετανοί για να μην επιστρέψουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα. Ηταν 20 Ιουνίου 2009 όταν άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του το Μουσείο της Ακρόπολης, τα εκθέματα του οποίου έχουν το μοναδικό προνόμιο να «συνομιλούν» καθημερινά με το λίκνο τους: τον Παρθενώνα. Κι έτσι, κατέπεσε το επιχείρημα ότι «οι Ελληνες δεν έχουν πού να τα στεγάσουν». Σήμερα, στη 13η επέτειο του σπουδαίου αθηναϊκού μουσείου, το παγκόσμιο – και διά της UNESCO – αίτημα της επανένωσης των αριστουργημάτων που σχεδίασε ο Φειδίας παραμένει αναπάντητο.

Η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον – άλλοτε ένθερμου υποστηρικτή της επιστροφής των Μαρμάρων στον γενέθλιο τόπο τους – επιμένει να μετέρχεται το γνωστό τέχνασμα: το αέναο «πινγκ – πονγκ» μεταξύ του Ουέστμινστερ και του Βρετανικού Μουσείου που διασφαλίζει (προσώρας) την παραμονή των Γλυπτών στη βρετανική πρωτεύουσα.

Ομως πάντα ρει. Η βρετανική κοινή γνώμη υποστηρίζει αναφανδόν τη διόρθωση αυτού του «ιστορικού λάθους». Με τη θέση αυτή συντάσσονται κορυφαίοι βρετανοί διανοούμενοι, πανεπιστημιακοί, καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι, αλλά και ολόκληρα μέσα ενημέρωσης, όπως η έντυπη ενσάρκωση του βρετανικού συντηρητικού κατεστημένου, η εφημερίδα «Τάιμς». Το ίδιο κάνει – (πολύ) αργά, αλλά σταθερά – και η πολιτική τάξη της Γηραιάς Αλβιώνος. Μιλώντας αποκλειστικά στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο», έξι βρετανοί βουλευτές ενώνουν τις φωνές τους και ζητούν από την κυβέρνηση του Λονδίνου να κάνει πράξη το αυτονόητο: να επιτρέψει την επανένωση των Γλυπτών που τόσο βάναυσα ξερίζωσε ο λόρδος Ελγιν από το αρχαιοελληνικό μνημείο στις αρχές του 19ου αιώνα. Επιβεβαιώνουν δε ότι το όνειρο της επανένωσης μπορεί να γίνει πράξη εφόσον υπάρξει πολιτική βούληση.

Είναι αυτοί που, μαζί με τους συναδέλφους τους, έχουν τη δύναμη, αν το θελήσουν, να επιτρέψουν τον επαναπατρισμό των αρχαιοελληνικών τεχνουργημάτων, τροποποιώντας τον «Νόμο περί Βρετανικού Μουσείου» του 1963, ο οποίος απαγορεύει την εκχώρηση αντικειμένων που βρίσκονται στη συλλογή του ιδρύματος. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι το πρώτο αίτημα περί επανένωσης διατυπώθηκε μέσα στο ίδιο κοινοβούλιο το οποίο τα αγόρασε, για λογαριασμό του κράτους, από τον Ελγιν: το υπέβαλε – εις μάτην – το 1816 ο βρετανός βουλευτής Χιου Χάμερσλι. Τα μέλη της Βουλής των Κοινοτήτων και της Βουλής των Λόρδων καλούν το Λονδίνο να προσέλθει σε ειλικρινή διάλογο με την Αθήνα και εκτιμούν ότι η επιστροφή των Γλυπτών – την οποία θεωρούν «ηθική υποχρέωση» της Βρετανίας – είναι «θέμα χρόνου».

Παράλληλα, η διάσημη (και Ελληνίδα, πλέον) συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ – η οποία, διαβάζοντας πέρυσι τη συνέντευξη του Τζόνσον στα «ΝΕΑ», εξοργίστηκε και αποφάσισε να ενταχθεί στο κίνημα για την επανένωση των Γλυπτών -, αποτίνει έναν ξεχωριστό «γενέθλιο» φόρο τιμής στο Μουσείο της Ακρόπολης, τονίζοντας ότι τα βρετανικά επιχειρήματα θα καταπέσουν και «το ελληνικό φως θα λάμψει ξανά επάνω στα Μάρμαρα». Επίσης, η ντέιμ Τζάνετ Σούζμαν, σπουδαία σαιξπηρική ηθοποιός και πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων (BCRPM), αναφέρεται στη σημερινή συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο Βρετανικό Μουσείο, στο Μπλούμσμπερι του Κεντρικού Λονδίνου, με αίτημα – τι άλλο; – τον επαναπατρισμό των Γλυπτών. Εκεί, μέσα στο επιβλητικό κτίριο της οδού Γκρέιτ Ράσελ Στριτ, εκτίθενται, εδώ και 205 χρόνια, τα παρθενώνεια αριστουργήματα.

Η ένταξή τους στη συλλογή του μουσείου έγινε έναν χρόνο αφότου ο Ελγιν, πρεσβευτής της Βρετανίας στην Υψηλή Πύλη, τα πούλησε στη βρετανική κυβέρνηση έναντι 35.000 στερλινών. Η συναλλαγή εγκρίθηκε με 82 ψήφους υπέρ και 30 κατά. Σήμερα, η ίδια Βουλή μπορεί να ανατρέψει εκείνη την απόφαση. «Μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε για πάντα το όνομά της» είχε πει το 1986 η Μελίνα Μερκούρη, με τον Μάικλ Φουτ, πρώην ηγέτη των Εργατικών, να υπερθεματίζει: «Η κυβέρνηση που θα το τολμήσει θα επευφημηθεί για τη μεγαλοψυχία της».

Λόρδος Νταμπς, μέλος της Βουλής των Λόρδων (Εργατικοί), πρώην υπουργός

«Αυτό που πρέπει να καταστήσουμε σαφές είναι ότι η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα θα αποτελέσει εξαίρεση. Δεν θα δημιουργήσει προηγούμενο, με κίνδυνο να διατυπωθούν αιτήματα για την επιστροφή εκατοντάδων άλλων έργων τέχνης σε όλο τον κόσμο. Πιστεύω ακράδαντα ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Οχι να βρίσκονται διάσπαρτα σε διαφορετικές χώρες. Τα Μάρμαρα έχουν κλαπεί από την Ελλάδα. Πάνω από όλα, όμως, συμβολίζουν κάτι που είναι εξόχως σημαντικό για την Ελλάδα και τους Ελληνες. Πρέπει να τα επιστρέψουμε».

Ντέιβ Ντούγκαν, βουλευτής περιφέρειας Ανγκους (Σκωτικό Εθνικό Κόμμα)

«Ανά τον κόσμο συναντάμε ορισμένες δύσκολες περιπτώσεις εθνικών θησαυρών οι οποίοι, στο παρελθόν, είχαν αγοραστεί νόμιμα από ξένα μουσεία, αλλά σήμερα οι χώρες προέλευσής τους θεωρούν ότι τα μουσεία αυτά δεν έχουν δικαίωμα να τους κρατούν. Τέτοιες περιπτώσεις είναι περίπλοκες. Ωστόσο, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα δεν ανήκουν σε αυτές. Αντιθέτως, η συνεχιζόμενη εκτόπισή τους από τον Παρθενώνα αποτελεί ξεκάθαρη περίπτωση βρετανικού εξαιρετισμού. Πιστεύω ότι το Βρετανικό Μουσείο πρέπει να κάνει αυτό που είναι σωστό: να τα επιστρέψει εκεί όπου ανήκουν, στην Ελλάδα. Οσο δεν το κάνει, προσβάλλει τόσο την Ελλάδα όσο και τον λαό της».

Λόρδος Κάμπελ-Σέιβουρς, μέλος της Βουλής των Λόρδων (Εργατικοί)

«Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ανήκουν στην Αθήνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να τα επιστρέψει στην Ελλάδα. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι κάτι που θα συμβεί στο μέλλον. Δεν αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν θα γίνει, αλλά πότε. Είναι θέμα χρόνου».

Μάργκαρετ Φέριερ, βουλευτής περιφέρειας Νότιου Λάναρκσιρ (ανεξάρτητη)

«Θα ήθελα να συγχαρώ θερμά το Μουσείο της Ακρόπολης για τη 13η επέτειό του. Η βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να αποδεχθεί ότι η συνεχιζόμενη κατοχή των Μαρμάρων του Παρθενώνα συνιστά μια ξεπερασμένη πολιτική, η οποία είναι βαθιά ριζωμένη στον ιμπεριαλισμό. Η πραγματικότητα είναι ότι εξακολουθούμε να παρακρατούμε ένα κομμάτι της ελληνικής κληρονομιάς χωρίς να έχουμε κανένα απολύτως δικαίωμα. Η έναρξη ενός ουσιαστικού διαλόγου με την Ελλάδα με αντικείμενο την επιστροφή των Γλυπτών είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει η κυβέρνησή μας. Η επιστροφή τους εκεί όπου δικαιωματικά ανήκουν αποτελεί τη μοναδική ηθικά αποδεκτή λύση».

Βαρόνη Τσακραμπάρτι, μέλος της Βουλής των Λόρδων (Εργατικοί)

«Στέλνω τις θερμότερες ευχές μου στο Μουσείο της Ακρόπολης για τα επιτυχημένα και ευοίωνα 13α γενέθλιά του. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη στιγμή για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στο αθηναϊκό σπίτι τους. Αυτό, τουλάχιστον, θα αποκαθιστούσε κάπως τη διεθνή αξιοπρέπεια ενός ηθικά καταρρακωμένου Ηνωμένου Βασιλείου. Ας ναυλώσουμε αεροπλάνα για να μεταφέρουμε διεθνείς πολιτιστικούς θησαυρούς, όχι απελπισμένους πρόσφυγες. Δυστυχώς, δεν περιμένω από την παρούσα κυβέρνησή μας να επιδείξει ένα τέτοιο ηθικό μεγαλείο. Γι’ αυτό καλώ το Βρετανικό Μουσείο, που υπηρετεί την κοινωνία των πολιτών, να κάνει αυτή την ηθική και δημιουργική πράξη».

Λόρδος Σίκα, μέλος της Βουλής των Λόρδων (Εργατικοί)

«Η Βρετανία στεγάζει τη μεγαλύτερη συλλογή κλεμμένων αντικειμένων μεγάλης πολιτιστικής αξίας. Τα αντικείμενα αυτά πρέπει να επιστραφούν στις χώρες και στους λαούς όπου ανήκουν. Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα ανήκουν στην Ελλάδα. Αποτελούν κομβικό μέρος της ιστορίας και της ταυτότητάς της. Πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα χωρίς καμία καθυστέρηση. Η παρέμβαση της UNESCO είναι ευπρόσδεκτη. Ωστόσο, οι προσπάθειες πρέπει να διευρυνθούν και να συμπεριλάβουν και άλλα έθνη, ώστε και αυτά να μπορέσουν να ανακτήσουν τα τεχνουργήματά τους».

Τζάνετ Σούζμαν, πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα (BCRPM)

«Οταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, σήμερα Σάββατο, εμείς θα βρισκόμαστε συγκεντρωμένοι στο Βρετανικό Μουσείο για να τιμήσουμε τη 13η επέτειο του Μουσείου της Ακρόπολης. Διακόσια και πλέον χρόνια έχουν περάσει και ακόμη δεν έχει διεξαχθεί μια σοβαρή συζήτηση για την επανένωση του σπουδαιότερου έργου της κλασικής αρχαιότητας. Εδώ και 13 χρόνια, όμως, έχει εξαφανιστεί κάθε ίχνος δικαιολογίας για τη μη επιστροφή των Γλυπτών. Αυτά τα μάρμαρα, τα οποία αποκολλήθηκαν από τον Παρθενώνα χωρίς άδεια, στέκονται ακόμη σε μια θλιβερή πτέρυγα του Βρετανικού Μουσείου λαχταρώντας να επανενωθούν με τα υπόλοιπα Γλυπτά στο αρχικό περιβάλλον τους στην Αθήνα».