Μείωση στις μεταστάσεις καρκίνου υπόσχονται τα τοπικά αναισθητικά

Φρένο στις μεταστάσεις του καρκίνου του μαστού, του προστάτη και του παχέος εντέρου φαίνεται ότι μπορεί να βάλει η χορήγηση των τοπικών αναισθητικών. Την ίδια στιγμή, «μπλοκάρισμα» του πόνου με εστίαση σε συγκεκριμένα νεύρα επιτυγχάνεται σε διάφορες κατηγορίες χειρουργικών επεμβάσεων με τη χρήση υπερήχων, παρέχοντας ασφάλεια και ευκολία.

Ανησυχητικά, ωστόσο, είναι τα στοιχεία για τη λειτουργία των ιατρείων πόνου, καθώς η υποστελέχωσή τους είναι ένα πρόβλημα που συνεχώς επιδεινώνεται και οδηγεί ακόμη και σε αναστολή της λειτουργίας τους.

Τα παραπάνω στοιχεία ανακοινώθηκαν, μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με αφορμή το 39ο Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Περιοχικής Αναισθησίας και Θεραπείας Πόνου (ESRA), το οποίο θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη, από τις 22 έως τις 25 Ιουνίου 2022. Κεντρικό θέμα του συνεδρίου, το οποίο θα διεξαχθεί σε 14 αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, του συνεδριακού χώρου του Μακεδονία Παλλάς και του Τμήματος Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ, είναι «Διαμορφώνοντας το μέλλον στην περιοχική αναισθησία, την περιεγχειρητική φροντίδα και τον χρόνιο πόνο».

Όπως τόνισε ο Καθηγητής Αναισθησιολογίας και Πρόεδρος της ESRA Thomas Volk, στη φετινή διοργάνωση θα συμμετάσχουν περισσότεροι από 1.500 αναισθησιολόγοι απ’ όλο τον κόσμο, ενώ θα παρουσιαστούν και 521 επιστημονικές ανακοινώσεις, εκ των οποίων οι 86 έχουν ελληνική προέλευση. Διακόσιοι διεθνώς καταξιωμένοι επιστήμονες είναι ομιλητές, μεταξύ των οποίων και 30 Έλληνες, οι οποίοι θα παρουσιάσουν τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα της Αναισθησιολογίας και της ανακούφισης του χρόνιου πόνου, ακόμα και μέσω 62 εφαρμοσμένων κλινικών φροντιστηρίων και εξειδικευμένων εργαστηριακών μαθημάτων, που θα διεξαχθούν στο τμήμα Ανατομίας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στις αίθουσες χειρουργείου του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης, με ταυτόχρονη διαδικτυακή μετάδοση στο Μέγαρο Μουσικής.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του συνεδρίου θα πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή των συνέδρων και το ESRA Fun Run, ένας αγώνας δρόμου 5 χιλιομέτρων, την Πέμπτη 23 Ιουνίου, από τις 6-8 το πρωί, με σημείο εκκίνησης τις Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου στην παραλία της Θεσσαλονίκης.

Περιοχική αναισθησία και υπέρηχοι

Στο «μπλοκάρισμα» του πόνου με εστίαση σε συγκεκριμένα νεύρα που επιτυγχάνεται σε διάφορες κατηγορίες χειρουργικών επεμβάσεων (ορθοπεδικής, θωρακοχειρουργικής, γενικής χειρουργικής) αναφέρθηκε ο Αναισθησιολόγος, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου, Alain Delbos.

«Οι τεχνικές περιοχικής αναισθησίας διαρκώς κερδίζουν έδαφος στην καθημερινή κλινική πρακτική, καθώς τα οφέλη τους είναι πολλαπλά. Οι αναισθησιολόγοι διαθέτουμε νέους τρόπους και μέσα ανίχνευσης νεύρων και ανατομικών χώρων από όπου περνούν νεύρα, όπως για παράδειγμα την υπερηχογραφία. Με τη χρήση υπερήχων, νευρικοί αποκλεισμοί που στο παρελθόν ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθούν, πλέον εφαρμόζονται γρήγορα, εύκολα και με ασφαλή τρόπο. Ο αναισθησιολόγος πλέον μπορεί να γνωρίζει και να βλέπει πού ακριβώς χορηγεί τα τοπικά αναισθητικά, να αναγνωρίζει τα νεύρα και να αποφεύγει τυχόν βλάβη τους και να μην βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις αισθήσεις του», επισήμανε ο κ. Delbos.

Ο ίδιος ανέφερε ότι για το λόγο αυτό ιδιαίτερη έμφαση δίνεται μέσω του συνεδρίου στην πρακτική άσκηση των συμμετεχόντων αναισθησιολόγων, οι οποίοι θα έχουν τη δυνατότητα εκπαιδευτούν από ειδικούς στην πραγματοποίηση νευρικών αποκλεισμών και παρεμβατικών τεχνικών αντιμετώπισης χρόνιου πόνου με τη χρήση 40 μηχανημάτων υπερήχων που έχουν τοποθετηθεί στο χώρο του συνεδρίου.

Φρένο στις μεταστάσεις του καρκίνου

Για τη δράση των τοπικών αναισθητικών στη δυνητική μείωση των μεταστάσεων του καρκίνου μίλησε η Αναισθησιολόγος, Ταμίας της ESRA, Εκπρόσωπος της Τοπικής Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου και Γενική Γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Περιοχικής Αναισθησίας και Θεραπείας Πόνου (ESRA Hellas), Ελένη Μόκα.

«Φάρμακα που είναι ευρέως διαδεδομένα και χρησιμοποιούνται στην περιοχική (τοπική) αναισθησία, αποδεικνύεται ότι εάν χορηγηθούν ενδοφλεβίως, αποκτούν αντιφλεγμονώδεις και πιθανόν αντιμεταστατικές ιδιότητες. Αποτέλεσμα είναι η δυνητική μείωση των μεταστάσεων σε ασθενείς με καρκίνο και η πιθανή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσής τους», εξήγησε η κ. Μόκα και πρόσθεσε «τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για την δυνητικά ευεργετική επίδραση των συστηματικά χορηγούμενων τοπικών αναισθητικών στη μείωση της εμφάνισης υποτροπής του καρκίνου θα συζητηθούν στο συνέδριό μας, κατά τη διάρκεια στρογγυλού τραπεζιού. Συντονιστής θα είναι ο Ιταλός καθηγητής Αναισθησιολογίας και Θεραπείας Πόνου και Πρόεδρος του Ιδρύματος Paolo Procacci, Giustino Varrassi και κεντρικοί ομιλητές ο καθηγητής Αναισθησιολογίας, Alain Borgeat από την Ελβετία και η Ελληνίδα καθηγήτρια Αναισθησιολογίας Τζίνα Βόττα – Βέλη που εργάζεται στο Σικάγο των ΗΠΑ».

Περιοχική αναισθησία

Από την πλευρά της, η Αναισθησιολόγος, Γενική Γραμματέας της ESRA Clara Lobo μίλησε για τα πλεονεκτήματα της περιοχικής αναισθησίας σε σύγκριση με τη γενική (ολική). Όπως είπε, κατά την περιοχική αναισθησία, με την επιλεκτική χορήγηση συγκεκριμένων φαρμάκων που ονομάζονται τοπικά αναισθητικά (όπως π.χ. η πολύ γνωστή ξυλοκαϊνη), προκαλείται ελεγχόμενη και αναστρέψιμη απώλεια της αντίληψης πόνου σε συγκεκριμένη περιοχή του σώματος κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης, με τον ασθενή να διατηρεί τη συνείδησή του. Πιο απλά μπορεί ένας ασθενής να παραμένει ξύπνιος και να χειρουργείται, χωρίς όμως να αντιλαμβάνεται τον πόνο.

«Τα οφέλη της περιοχικής αναισθησίας είναι ότι μειώνονται η διάρκεια της μετεγχειρητικής νοσηλείας, τα ποσοστά του χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου και η υποτροπή του καρκίνου σε ογκολογικά χειρουργεία», ανέφερε η κ. Lobo και πρόσθεσε «οι πρόσφατες εξελίξεις στις τεχνικές περιοχικής αναισθησίας παρέχουν σημαντικά πλεονεκτήματα για πολλούς ασθενείς όλων των ηλικιών, όπως μείωση αναπνευστικών επιπλοκών κατά την περιεγχειρητική περίοδο, ελαχιστοποίηση θρομβώσεων, καρδιαγγειακή σταθερότητα, μυοκαρδιακή προστασία στεφανιαίων και βαρέως πασχόντων ασθενών, ταχύτερη κινητοποίηση των αρρώστων μετεγχειρητικά, ταχύτερη κινητοποίηση του πεπτικού ύστερα από επεμβάσεις εντέρου και εν γένει ταχύτερη και καλύτερη ανάρρωση».

Μετεγχειρητικός πόνος

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε η κ. Μόκα και στις εξελίξεις που υπάρχουν στην αντιμετώπιση του οξέος και χρόνιου πόνου, μεταξύ των οποίων καινούργια φάρμακα ή/και συνδυασμοί αναλγητικών, καινούργιες παρεμβατικές αναλγητικές τεχνικές και εναλλακτικές θεραπείες (πχ βελονισμός, ρεφλεξιολογία, άσκηση). Επίσης, εξατομικευμένη διαχείριση του πόνου με βάση τον φαινότυπο, καθώς οι άνθρωποι που δέχονται το ίδιο ερέθισμα ή αίτιο πόνου, δεν πονούν το ίδιο και σαφώς δεν ανταποκρίνονται το ίδιο σε μια συγκεκριμένη θεραπεία.

«Ταυτόχρονα επανέρχονται στο προσκήνιο  γνωστά κλασικά αναλγητικά φάρμακα, των οποίων η χρήση επικαιροποιείται βάσει των διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών και των νέων επιστημονικών μελετών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χρήση της δεξαμεθοζόνης, ενός κορτικοειδούς που σε μικρές δόσεις έχει αποδεδειγμένο ρόλο στην αντιμετώπιση του οξέος μετεγχειρητικού πόνου και η χορήγηση κεταμίνης σε μικρές υποαναισθητικές δόσεις για την πρόληψη της μετάπτωσης του οξέος μετεγχειρητικού πόνου σε χρόνιο πόνο», επισήμανε η κ. Μόκα.

Παράλληλα ανέφερε ότι «πλέον ο πόνος δεν είναι σύμπτωμα, αλλά νόσος. Τα 2/3 των επισκέψεων στα ΤΕΠ των νοσοκομείων αφορούν ασθενείς που ζητούν ανακούφιση από οξύ πόνο οποιασδήποτε αιτιολογίας. Ύστερα από ένα χειρουργείο, το 80% των ασθενών αναφέρει ότι βιώνει μετεγχειρητικό πόνο. Όμως λιγότεροι από τους μισούς πετυχαίνουν επαρκή αναλγησία μετά την επέμβαση, με τουλάχιστον το 10% – 50% αυτών να αναπτύσσουν χρόνιο μετεγχειρητικό πόνο. Το 38% των επανεισαγωγών στο νοσοκομείο ύστερα από χειρουργείο και εξιτήριο σε επεμβάσεις ημερήσιας νοσηλείας αποδίδεται σε ανεπαρκή ανακούφιση του οξέος μετεγχειρητικού πόνου».

Σύμφωνα με την κ. Μόκα, οι συνέπειες του οξέος πόνου είναι καθυστέρηση της ανάρρωσης, ανοσοκαταστολή, παράταση νοσηλείας, επανεισαγωγή στο νοσοκομείο εξαιτίας ανεπαρκούς αναλγησίας, χαμηλός βαθμός ικανοποίησης ασθενών, λειτουργική ανικανότητα, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, μειωμένη ποιότητα ζωής, ανάπτυξη χρόνιου μετεγχειρητικού πόνου (μετάπτωση οξέος πόνου σε χρόνιο σε ποσοστό συχνά ως και 70%-80%) και υψηλό κόστος για το σύστημα υγείας.

Παρόμοιες είναι και οι συνέπειες του χρόνιου πόνου, ο οποίος εμφανίζεται όχι μόνο σε ασθενείς με καρκίνο, αλλά και σε ασθενείς με καλοήθη νοσήματα, ενώ είναι συχνός στους ηλικιωμένους. Το 10% των χειρουργικών ασθενών θα  αναπτύξει χρόνιο πόνο μετά το χειρουργείο, με το 1% αυτών των ασθενών να περιγράφει αφόρητο πόνο, ανεξαρτήτως του είδους και της βαρύτητας της χειρουργικής επέμβασης (πχ 30% μετά την αποκατάσταση βουβωνοκήλης, 20% ύστερα από καισαρική τομή, 50%–70% κατόπιν μαστεκτομής ή θωρακοτομής ή ακρωτηριασμού, 10%– 30%  ύστερα από ολική αρθροπλαστική γόνατος ή και ισχίου).

«Καθοριστικό ρόλο παίζει η αντιμετώπιση αυτών των ασθενών από ολοκληρωμένη ομάδα επιστημόνων πολλαπλών ειδικοτήτων και φροντιστών υγείας (νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγοι, εργασιοθεραπευτές). Κεφαλαιώδους σημασίας είναι και ο ρόλος της οικογένειας και του ευρύτερου περιβάλλοντος των ασθενών, που καλούνται να συμμετάσχουν στη διαχείριση του οξέος ή χρόνιου πόνου των δικών τους ανθρώπων», τονίζει η κ. Μόκα.

 Υποστελεχωμένα ιατρεία πόνου

Στην υποστελέχωση των ιατρείων πόνου, ένα πρόβλημα που συνεχώς επιδεινώνεται και οδηγεί ακόμη και σε αναστολή λειτουργίας τους, αναφέρθηκε η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αναισθησιολογίας ΑΠΘ, Μέλος της Τοπικής Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, Αικατερίνη Αμανίτη.

«Δυστυχώς τα υπάρχοντα ιατρεία πόνου, τα οποία κατά μεγάλη πλειοψηφία λειτουργούν στο πλαίσιο των εξωτερικών ιατρείων των νοσοκομείων, αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες των ασθενών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συνεχής επιδείνωση του χρόνιου προβλήματος της υποστελέχωσης. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η μεγάλη έλλειψη αναισθησιολόγων που παρατηρείται στη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως. Δεδομένου ότι οι αναισθησιολόγοι αποτελούν την ειδικότητα που κατά κύριο λόγο στελεχώνει τα ιατρεία πόνου, η έλλειψή τους σε συνδυασμό με τις διαρκείς ανάγκες για την κάλυψη των χειρουργείων και των επειγόντων του νοσοκομείου, έχει οδηγήσει σε πολλές περιπτώσεις σε αναστολή λειτουργίας, μερική ή ολική, ιατρείων πόνου στη Βόρεια Ελλάδα», επισήμανε η κ. Αμανίτη και πρόσθεσε

«αυτή τη στιγμή στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν ιατρεία πόνου σχεδόν σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία, στο βαθμό κατά τον οποίο είναι εφικτό από την ύπαρξη προσωπικού και συχνά χάρη σε προσωπικό αγώνα συναδέλφων. Πέραν αυτών, στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν δύο μεγάλα ιατρεία πόνου τα οποία αποτελούν και κέντρα εκπαίδευσης στον πόνο, το ιατρείο πόνου του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ και το ιατρείο πόνου του Θεαγενείου».

Σύμφωνα με την κ. Αμανίτη, ο πόνος είναι η πιο συχνή αιτία για την οποία ένας ασθενής επισκέπτεται το γιατρό. Ειδικά στην περίπτωση του καρκίνου, αποκτά βασανιστικό χαρακτήρα εξαιτίας της μεγάλης έντασής του, η οποία επηρεάζει σε τρομακτικό βαθμό την ποιότητα ζωής των

ασθενών. Υπολογίζεται ότι περίπου το 35%-50% των ασθενών με καρκίνο πονούν ανεξαρτήτως του σταδίου της νόσου, ενώ στα τελικά στάδια το ποσοστό αυτό αγγίζει το 80%. Αν υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 60.000 νέα περιστατικά καρκίνου στη χώρα μας και συνυπολογίζοντας τη συχνότητα εμφάνισης του καρκινικού πόνου, αντιλαμβάνεται κανείς ότι αφορά έναν τεράστιο αριθμό ασθενών πανελληνίως.

«Οι συνέπειες του μη ελέγχου του καρκινικού πόνου είναι σοβαρές, πολλές δε από αυτές έχουν γίνει αντιληπτές τα τελευταία χρόνια. Πέραν του ηθικού θέματος της ανακούφισης ενός αρρώστου που υποφέρει, η μη αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου επηρεάζει τη λήψη τροφής, τον ύπνο των καρκινοπαθών και την ικανότητά τους να παραμείνουν λειτουργικοί στο πλαίσιο των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεών τους. Επιπρόσθετα έχει αποδειχτεί από μελέτες ότι οι καρκινοπαθείς στους οποίους δεν ελέγχεται ικανοποιητικά ο πόνος, έχουν μικρότερη επιβίωση καθώς συχνά αδυνατούν να ακολουθήσουν τις θεραπείες που προτείνει ο ογκολόγος τους, σε αντίθεση με τους ασθενείς που δεν πονούν», εξήγησε η κ. Αμανίτη.

Παράλληλα, τόνισε ότι υπάρχουν τα διαθέσιμα όπλα ώστε ο πόνος να ελεγχθεί σε ποσοστό άνω του 90%. Κυρίως είναι φάρμακα, αλλά όπου αυτά αποτυγχάνουν- σε ένα μικρό αριθμό ασθενών- υπάρχουν λοιπές παρεμβατικές θεραπείες που δίνουν λύση.

«Τα ιατρεία πόνου παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην αντιμετώπιση τόσο του καρκινικού, όσο και του μη καρκινικού πόνου. Διαθέτουν ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό με εκπαίδευση και εμπειρία στο αντικείμενο, αντιμετωπίζουν τον πόνο διεπιστημονικά, με τη συμμετοχή λοιπών ειδικοτήτων, όπως ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού και ουσιαστικά κατευθύνουν τον ασθενή στην επιλογή των πιο αποτελεσματικών θεραπειών για την περίπτωσή του», είπε η κ. Αμανίτη και πρόσθεσε «η βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών με καρκίνο περνά από την πρόσβασή τους στις δομές αυτές. Άρα είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση των ασθενών και των οικογενειών τους για την ύπαρξη των ιατρείων πόνου, καθώς και για την πρόσβασή τους σε ισχυρά αναλγητικά. Και στα δύο αυτά θέματα, ο ρόλος της Πολιτείας είναι καθοριστικός και ως προς την επίλυση ζητημάτων που άπτονται του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, αλλά και ως προς την ύπαρξη πολιτικής βούλησης με στόχο να ενισχυθούν τα ιατρεία σε προσωπικό και πόρους».