Καραγκιόζης: Η ιστορία του λαϊκού ήρωα που φέτος τον συναντάμε ανατρεπτικό να γυρίζει τον κόσμο σε 80 μέρες
Ο αγαπημένος ήρωας που καλά κρατεί, παρά το πέρας των τόσων δεκαετιών από τη δημιουργία του παραμένοντας επίκαιρος και με διάθεση για νέες περιπέτειες.
Ο Καραγκιόζης είναι κεντρικός χαρακτήρας του παραδοσιακού τουρκικού και ελληνικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις αποκαλείται με το όνομα του πρωταγωνιστή του.
Στα τούρκικα ονομάζεται Karagöz ( Καραγκόζ ) ή Karagiöz ( Καραγκιόζη ) που σημαίνει Μαυρομάτης.
Επίσης είναι ο μόνος λαϊκός μας ήρωας.
Διαφορετικοί θρύλοι έχουν διαμορφωθεί σχετικά με την καταγωγή του Καραγκιόζη, με κάποιες εκδοχές να κάνουν λόγο για καταγωγή του από την Ινδία ή την Άπω Ασία (πρώην Σοβιετικές Λαϊκές Δημοκρατίες).
Παραδοσιακά πιστεύεται ότι δημιουργός του ήταν ο Σεΐχ Κιουστερί, που καταγόταν από την Προύσα και πέθανε εκεί το 1366.
Σύμφωνα με το θρύλο, ο Χατζηαβάτης και ο Καραγκιόζης συμμετείχαν στην κατασκευή ενός τζαμιού για τον σουλτάνο Ορχάν, ο πρώτος ως επιστάτης και ο δεύτερος ως εργάτης.
Οι διάλογοι των δύο ανδρών ήταν τόσο διασκεδαστικοί ώστε οι υπόλοιποι εργάτες σταματούσαν την εργασία τους και τους παρακολουθούσαν.
Όταν ο σουλτάνος πληροφορήθηκε την καθυστέρηση των εργασιών, διέταξε το θάνατο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη.
Αργότερα μετάνιωσε για την πράξη του και ο Σεΐχ Κιουστερί δημιούργησε τις φιγούρες των δύο ηρώων, με σκοπό να παρηγορήσει τον σουλτάνο.
Μια παραλλαγή του μύθου, λέει πως ο Χατζηαβάτης δημιούργησε φιγούρες για να παρηγορήσει τον Πασά.
Ο Καραγκιόζης στην Ελλάδα
Ο Καραγκιόζης δεν ήταν άγνωστος στην Ελλάδα πριν από την Απελευθέρωση.
Μάλιστα λέγεται ότι, τον καιρό που ετοιμαζόταν η επανάσταση, το θέατρο αυτό εχρησίμευε σαν τόπος συνάντησης των αρχηγών της που κατέστρωναν εκεί τα σχέδιά τους δίχως να τους υποψιαστούν οι Τούρκοι.
Παιζόταν, βέβαια, στην ελληνική γλώσσα αλλά αποτελούσε θέαμα ακατάλληλο, χυδαίο ενώ τα βασικά του στοιχεία ήταν τούρκικα.
Επρόκειτο άλλωστε για θέατρο που περιόδευε από περιοχή σε περιοχή ξεκινώντας κυρίως από την Πόλη.
Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που περιόδευαν στον ελληνικό χώρο ήταν και ο Μπάρμπα-Γιάννης Μπράχαλης που, όπως αναφέραμε, θεωρείται και ο πρώτος που έφερε την τέχνη του Καραγκιόζη στην Ελλάδα, (μεταξύ 1850 και 1860).
Μετά την απελευθέρωση, ο Καραγκιόζης εγκαθίσταται μόνιμα στην Ελλάδα και από τις αρχές πλέον του 1900 μπορούμε να μιλάμε για καθαρά ελληνικό Καραγκιόζη.
Αν και ο εξελληνισμός του ξεκίνησε από την Ηπειρο, κορυφαίος δημιουργός του ήταν ο Πατρινός ψάλτης Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος ο οποίος μετέτρεψε το θέαμα σε ελληνικό οικογενειακό θέατρο, γι’αυτό και θεωρείται ο πρώτος «δάσκαλος» του Καραγκιόζη (1890).
Το έργο του συνέχισαν οι τρεις βοηθοί και μαθητές του, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος.
Το 1924 ιδρύεται στην Ελλάδα το Σωματείο Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών που αποτελείτο από 120 μέλη, μαθητές του Μίμαρου, του Ρούλια και του Μέμου.
Ιδρυτές του Σωματείου ήταν οι γνωστοί παλιοί καλλιτέχνες του θεάτρου σκιών, Σωτήρης Σπαθάρης και Αντώνης Παπούλιας ή Μόλλας.
Εκείνη την περίοδο και μέχρι το 1940 η τέχνη του Καραγκιόζη ήκμασε πολύ σε όλο τον ελληνικό χώρο.
Η γερμανική κατοχή κατόπιν προκάλεσε την πρώτη κρίση του θεατρικού αυτού είδους, αλλά, παρ’όλα’αυτά δεν χάθηκε χάρη στον αγώνα των δημιουργών του.
Με την εισβολή του έγχρωμου κινηματογράφου ο Καραγκιόζης και η τέχνη του έτεινε να εκλείψει, ωστόσο η επίπονη και επίμονη προσπάθεια του αξιόλογου καλλιτέχνη Ευγένιου Σπαθάρη ξαναζωντάνεψε τον λαϊκό μας ήρωα.
Σήμερα, η θεατρική αυτή παράδοση συνεχίζεται με ενδιαφέρον από διάφορους παίκτες σε όλη την Ελλάδα και οι θεατές εξακολουθούν να την δέχονται με μεγάλη αγάπη και απέραντη νοσταλγία.
Συναντήσαμε τον Ηλία Καρελλά έναν από τους εκπροσώπους του Θεάτρου Σκιών στην Ελλάδα.
O σκιοπαίκτης και σκηνοθέτης με αρκετές παραστάσεις στο ενεργητικό του, φέτος εμπνέεται από το κλασικό μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν«Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες»
και δημιουργεί ένα πρωτότυπο έργο με πρωταγωνιστή τον Καραγκιόζη.
«Πρόκειται για μια παράσταση με ζωντανή μουσική, γιγαντοφιγούρες Θεάτρου Σκιών και τις ξεκαρδιστικότερες ατάκες του πιο αγαπημένου ήρωα μικρών και μεγάλων!
Το διαχρονικό μυθιστόρημα του Βερν μεταμορφώνεται σε ένα πολύχρωμο παραμύθι για παιδιά, γεμάτο χιούμορ και περιπέτεια.
Έτσι θα δούμε στους ρόλους του Φιλέα Φογκ και του Πασπαρτού τον Μπαρμπα-Γιώργο και τον Καραγκιόζη αντίστοιχα.
Σ αυτό το ταξίδι συνδοιπόροι μουσικά θα είναι οι Burger project, μια ανατρεπτική μπάντα και θα παρουσιάσουμε
μια παράσταση συναυλία με τον καραγκιόζη να μπαίνει σε νέες περιπέτειες μετά από μουσικής….»
Πως προέκυψε η ιδέα να γίνει ο Καραγκιόζης ταξιδευτής;
«Όλο το έργο ξεκινάει από ένα χωριό της Ελλάδας.
Ο ξακουστός θείος του Καραγκιόζη, ο Μπάρμπα-Γιώργος, στοιχηματίζει μια μέρα στο καφενείο του χωριού, ότι θα καταφέρει να κάνει το γύρο του κόσμου σε 80 μόλις ημέρες!
Η περιπέτεια αρχίζει έχοντας στο πλευρό του τον πολυμήχανο ανιψιό του Καραγκιόζη.
Ταξιδεύοντας με τρένα, καράβια, ελέφαντες και αερόστατα, οι πρωταγωνιστές θα περάσουν πολλές δυσκολίες, εμπόδια, τυφώνες και καταιγίδες!
Θα καταφέρει άραγε ο Μπάρμπα-Γιώργος να γυρίσει πριν ο χρόνος τελειώσει κερδίζοντας το στοίχημα;
Η απάντηση στην παράσταση μας.
Το θέατρο σκιών είναι πολύ πολιτισμικό.
Το συναντάμε σε πολλές χώρες του κόσμου κυρίως σε χώρες της Ανατολής .
Είναι μια παράσταση για όλες τις ηλικίες, όχι μόνο για τα παιδιά αλλά για όλη την οικογένεια. Από 2 έως 102 ετών.»
Πως τα καταφέρνει αυτός ο ήρωας τόσα χρόνια; Και πως αγγίζει τα παιδιά σήμερα που έχουν άλλες προσλαμβάνουσες;
«Ο Καραγκιόζης τα καταφέρνει όπως και ο λαός μας.
Είναι ένα θέατρο λαϊκό, αρκετά επίκαιρο και στόχος μου όλα αυτά τα χρόνια να είναι σε ένα ισότιμο διάλογο με όλα τα άλλα είδη θεάματος.
Το σημερινό παιδί έχει άλλες προσλαμβάνουσες.
Είναι μια γρήγορη εποχή με το ίντερνετ και τα παιδιά να επιλέγουν κυρίως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Ο Καραγκιόζης, όταν δίνεται σωστά είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο για την εκπαίδευση, γοητεύει τα παιδιά του σήμερα.
Ισως είναι ένα θέατρο που μπορεί να το φτιάξει το παιδί το ίδιο, και να παίξει είτε με τους φίλους είτε μόνος του.
Ο Καραγκιόζης είναι ένα μικρό one man show.»
Γνωρίσατε τους παλαιούς καραγκιοζοπαίχτες;
«Είχα τη χαρά να γνωρίσω από κοντά όλους του παλιούς μαστόρους, τον Σπυρόπουλο, τον Σπαθάρη και άλλους καραγκιοζοπαίχτες όπως τον Γιάνναρη, τον Μάνο Αθηναίο.
Οι περισσότεροι δεν ζουν πια.
Ασχολούμαι περισσότερα από 20 χρόνια με το θέατρο Σκιών.
Προσπάθησα να δώσω ένα νέο αίμα στο συγκεκριμένο είδος, συνεργάστηκα με σημαντικούς μουσικούς και με μπάντες όπως οι Χρήστος Θηβαίος, Πάνος Μουζουράκης, Αρετή Κετιμέ, Ημισκούμπρια.
Θέλοντας να προσδώσουμε κάτι διαφορετικό, με το ένα πόδι στην παράδοση και το άλλο στο σήμερα.
Στόχος είναι να μην είναι ένα μουσειακό είδος αλλά να γίνει και σύγχρονο. Το ζητούμενο είναι να δώσουμε μια αξιόλογη παρασταση χωρίς προχειρότητα.
Αυτόματες κάμερες στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου στη Βραζιλία, αποκαλύπτουν - για πρώτη φορά - στιγμιότυπα από την κοινότητα των Massaco, η οποία ακμάζει παρά τις περιβαλλοντικές απειλές.
Ο Ζέλσον Μαρτίνς σκόραρε κόντρα στη Λαμία και έδωσε το τρίποντο αλλά μέχρι τότε ήταν ο Τζολάκης που κράτησε τον Ολυμπιακό στο παιχνίδι, συνεχίζοντας το σπουδαίο φετινό σερί.
Οι Γλύξμπουργκ επέλεξαν για επίθετο το «De Grece», το οποίο παραπέμπει σε αξίωμα και δείχνει την εμμονή τους με τον τίτλο, τον οποίο ο ελληνικός λαός τους αφαίρεσε με το δημοψήφισμα του 1974.
Ζούμε σε μια εποχή με γρήγορους και έντονους ρυθμούς, που πολλά πράγματα μπορούν να φέρουν την καθημερινότητά μας άνω κάτω. Για αυτό ο αυτοέλεγχος είναι σημαντικός.
