Al Jazeera: Ελλάδα – Τουρκία σε τροχιά σύγκρουσης για τα νησιά του Αιγαίου

Στο επίκεντρο των διεθνών ΜΜΕ έχει μπει το ζήτημα της Ανατολικής Μεσογείου και τα νησιά του Αιγαίου, με αιχμή και τις κινήσεις της Τουρκίας.

Το δρόμο που θα ακολουθήσουν οι εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά αναζητά και ρεπορτάζ του Al Jazeera που σημειώνει ότι η πολυπλοκότητα του ζητήματος με βάση το διεθνές δίκαιο επιδεινώνεται έτι περαιτέρω από τη διαφαινόμενη έλλειψη  διπλωματικών διαύλων μεταξύ των δύο χωρών, με την Τουρκία να καταγγέλλει την Αθήνα για «στρατικοποίηση» ορισμένων νησιών.

«Έχουμε αρκετές διαφωνίες με την Ελλάδα»

Σε αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, ο Χασάν Γκογούς, πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στην Ελλάδα και την Αυστρία, διατυπώνει την άποψη ότι η στάση της Τουρκίας είναι σωστή.

«Έχουμε αρκετές διαφωνίες με την Ελλάδα στο Αιγαίο, για το εύρος των χωρικών υδάτων, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και τον καθορισμό του εναέριου χώρου. Ενώ όμως όλα τα θέματα είναι αλληλένδετα, η Ελλάδα αναγνωρίζει μόνο την ύπαρξη της διαφοράς για την υφαλοκρηπίδα», εξηγεί .

«Τα περισσότερα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο Πέλαγος βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από την τουρκική ενδοχώρα, για παράδειγμα το Καστελόριζο ή η Κως. Τα νησιά αυτά δόθηκαν στην Ελλάδα [σύμφωνα με τη Συνθήκη Ειρήνης του Παρισιού του 1947] υπό τον όρο της αποστρατιωτικοποίησης. Ωστόσο, η Ελλάδα παραβιάζει αυτή τη διάταξη», τονίζει.

«Ανυπόστατοι οι τουρκικοί ισχυρισμοί»

Από την πλευρά της Ελλάδας σημειώνεται ότι η Τουρκία προβάλλει ισχυρισμούς που δεν υποστηρίζονται ούτε από το status quo ούτε από το διεθνές δίκαιο.

«Η Ελλάδα θεωρεί το Αιγαίο ένα θεμελιώδες τμήμα της ελληνικής επικράτειας δεδομένων των χιλιάδων νησιών και των Ελλήνων που ζουν εκεί», εξηγεί στο Al Jazeera ο Σωτήρης Ζαρταλούδης, αναπληρωτής καθηγητής συγκριτικής ευρωπαϊκής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ.

«Επιπλέον», προσθέτει, «το Αιγαίο Πέλαγος είναι για την Ελλάδα μεγάλης γεωπολιτικής και στρατηγικής σημασίας ως το νοτιοανατολικό σύνορο της Ευρώπης προς τα ανατολικά και τη Μέση Ανατολή μαζί με τη Μαύρη Θάλασσα».

Επισημαίνεται ειδικότερα ότι οι νομικές βάσεις βρίσκονται στις συνθήκες της Λωζάνης (1923), του Μοντρέ (1936) και του Παρισιού (1947), με τις  συνθήκες που υπογράφηκαν στη Λωζάνη και το Παρίσι να ρυθμίζουν ποιο νησί ανήκει σε ποια χώρα.

Ωστόσο, η συνθήκη του Μοντρέ προοριζόταν να αντικαταστήσει η συνθήκη της Λωζάνης εν μέρει, και η Τουρκία ουσιαστικά αντλεί τις αξιώσεις της από αυτή, αναφέρει το δημοσίευμα.

«Περίπλοκη κατάσταση»

Ως εκ τούτου, η ερμηνεία της Άγκυρας δημιουργεί μια περίπλοκη κατάσταση σχετικά με τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Ανατολικό Αιγαίο, επισημαίνει στο Al Jazeera ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

«Το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου σχετικά με την «αποστρατιωτικοποίησή» τους  αποτελεί ένα σύνθετο νομικό ζήτημα και οι δύο πλευρές έχουν πολύ διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές τις συνθήκες», εξηγεί.

«Δεδομένου του σημερινού κλίματος δυσπιστίας, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς θα μπορούσε να αποφέρει καρπούς μια διμερής διαπραγμάτευση για την εξεύρεση μιας κοινής γλώσσας», εκτιμά.

Στα πρόθυρα στρατιωτικής σύγκρουσης δύο χρόνια πριν

Όπως σημειώνεται, πριν από δύο χρόνια, οι πλευρές έφτασαν στα πρόθυρα στρατιωτικής σύγκρουσης καθότι είχαν αυξηθεί οι εντάσεις σχετικά με τους ενεργειακούς πόρους στην ανατολική Μεσόγειο. Στη συνέχεια όμως, ακόμη και μια σύγκλιση των δύο χωρών με διπλωματικά μέσα  φαινόταν πιθανή.

Ωστόσο, συνεχίζει το δημοσίευμα, η ρητορική της Άγκυρας άλλαξε άρδην μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ελλάδας Κ. Μητσοτάκη στις Ηνωμένες Πολιτείες τον περασμένο μήνα όπου κάλεσε την Ουάσιγκτον να επανεξετάσει τις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία, κάτι που ο Ερντογάν εξέλαβε ως «προσβολή», δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται να έχει επαφές  ξανά με την ελληνική πλευρά μέχρι να βρεθεί μπροστά του ένας «τίμιος πολιτικός».

Κλιμακώνεται η συγκρουσιακή ρητορική της Τουρκίας

Έκτοτε, όπως αναφέρεται, η συγκρουσιακή ρητορική της Τουρκίας έχει κλιμακωθεί, συμπεριλαμβανομένης μιας τουρκικής  στρατιωτικής άσκησης μεγάλης κλίμακας στην περιοχή, στην οποία παρευρέθηκε και  ο Ερντογάν εξαπολύοντας απειλές κατά της Ελλάδας. Παρά τη ρητορική της  Άγκυρας, η Ελλάδα, μέχρι στιγμής, δεν έχει σταματήσει τις διπλωματικές προσπάθειες, υπογραμμίζει το ρεπορτάζ.

«Αν και η γενικότερη στάση των ελληνικών ΜΜΕ παραμένει πολύ εχθρική απέναντι στην Τουρκία, η ελληνική κυβέρνηση φρόντισε να κρατήσει χαμηλούς τόνους», αναφέρει ο  Παπαδημητρίου.

Η ελληνική διπλωματία

Στο πλαίσιο αυτό, ο Έλληνας ΥΠΕΞ  Νίκος Δένδιας τόνισε κατά τη σύνοδο κορυφής των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης την περασμένη εβδομάδα ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να συνεισφέρει στην κλιμάκωση με τη συμμετοχή σε «υβριστικές δηλώσεις, παράνομες και αβάσιμες αξιώσεις και κατηγορίες».

Ταυτόχρονα, το ελληνικό ΥΠΕΞ δημοσίευσε 16 χάρτες που είχαν σκοπό να τεκμηριώσουν την «έκταση του τουρκικού ρεβιζιονισμού», απεικονίζοντας τις τουρκικές εδαφικές διεκδικήσεις από το 1923 μέχρι σήμερα.

«Οι Έλληνες κυβερνητικοί αξιωματούχοι συνεχίζουν να κατηγορούν την Τουρκία ότι βιώνει «παραισθήσεις αυτοκρατορικού μεγαλείου»», υπογραμμίζει  ο Παπαδημητρίου.

Η ρητορική του Ερντογάν αποκλείει αποστρατικοποίηση

Ωστόσο, δεδομένης της ρητορικής του Ερντογάν, η Αθήνα δείχνει πλέον ακόμη λιγότερο διατεθειμένη να αποστρατιωτικοποιήσει τα νησιά.

«Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η όποια στρατιωτική παρουσία/εξοπλισμός στα νησιά υφίσταται για λόγους εκπαίδευσης και αποτροπής/άμυνας.

Η Ελλάδα υποστηρίζει επίσης ότι οποιαδήποτε στρατιωτική παρουσία στα ελληνικά νησιά δεν στοχεύει προς/κατά της Τουρκίας εκτός εάν η Τουρκία επιτεθεί στην Ελλάδα», εξηγεί  ο Ζαρταλούδης.

Δικαίωμα της Ελλάδας η στρατικοποίηση

Η Ελλάδα θεωρεί ότι η στρατιωτική παρουσία της στα νησιά στοιχειοθετείται από το δικαίωμά της στην αυτοάμυνα, παραπέμποντας στα πολυάριθμα αποβατικά σκάφη στη δυτική ακτή της Τουρκίας και τις τακτικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά.

«Οι ελληνικές κυβερνήσεις ανησυχούν για την έντονη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας κοντά στα ελληνικά σύνορα και στα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο Πέλαγος, για την οποία η Ελλάδα υποστηρίζει ότι αποτελεί μια ‘εκστρατευτική δύναμη σε αναμονή’. Ένας συμβιβασμός θα μπορούσε να είναι μια αμοιβαία αποδεκτή αποκλιμάκωση, κάτι που όμως θεωρώ απίθανο να συμβεί», προσθέτει ο Ζαρταλούδης.

Επισημαίνεται ότι η  τρέχουσα κατάσταση δημιουργεί προβληματισμό στην Ελλάδα και, όπως συχνά συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, το μέλλον είναι δύσκολο να προβλεφθεί.

«Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα είναι για τα καλά εκτεθειμένη στην εχθρική ρητορική και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ωστόσο, το ευρύ κοινό δεν αντιλαμβάνεται πόσο γρήγορα ένα «ατύχημα» στο Αιγαίο μπορεί να μετατραπεί σε πόλεμο πλήρους κλίμακας», εξηγεί ο Παπαδημητρίου.

«Πολλοί υπέθεσαν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διαρκούσε μόνο λίγες μέρες. Βρισκόμαστε τώρα στον τέταρτο μήνα της σύγκρουσης και δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα. Ένα παρόμοιο σενάριο για την Ελλάδα και την Τουρκία δεν αποτελεί επιστημονική φαντασία. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να καταλαγιάσει η ρητορική και να παραμείνουν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών», προσθέτει.

Προεκλογική στρατηγική του Ερντογάν η πολεμική ρητορική

Σημειώνεται επίσης ότι οι περισσότεροι αναλυτές εκφράζουν την πεποίθηση ότι η πολεμική ρητορική του Ερντογάν αποτελεί μέρος της προεκλογικής του στρατηγικής.

Συγκεκριμένα, με τις προεδρικές εκλογές να πλησιάζουν και την οικονομία να έχει καταβαραθρωθεί, καθώς ο πληθωρισμός κινείται επί του παρόντος στο 70%,  ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία μπορεί να έχει αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η σύγκρουση.

«Η πιθανότητα μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης προκύπτει επίσης από την εσωτερική δυναμική στην Τουρκία, εάν, για παράδειγμα, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αναγορευθούν ως θέμα πρωτεύουσας σημασίας για τους Τούρκους ψηφοφόρους, κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα δυνάμεις υπέρ ή κατά του Erdogan να θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη σύγκρουση για να τονώσουν ή να μειώσουν τη δημοτικότητά του», υπογραμμίζει από την πλευρά του ο  Ζαρταλούδης.

«Ωστόσο, η ελπίδα είναι ότι το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ, η στρατιωτική αποτροπή και από τις δύο πλευρές μαζί με τον ορθολογισμό του Ερντογάν για τη δική του πολιτική επιβίωση, θα αποτρέψουν τελικά μια ανοιχτή σύγκρουση», καταλήγει το δημοσίευμα.