Τι συνδέει τον Τσούνη, την Αλίκη, τον Ροντήρη και τον Καραϊσκάκη;

Της Λένας Ευαγγέλου*

Ο Τζορτζ Τζέιμς Τσούνης είναι ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας, μετανάστης δεύτερης γενιάς που μεγάλωσε μέσα στην ελληνική κοινότητα της Νέας Υόρκης, ο Τζορτζ Τσούνης δεν ξέχασε ποτέ τη γενέτειρά του, τον Πλάτανο Ναυπακτίας, τόπο καταγωγής των γονιών του. Μεταξύ των αναρτήσεών του στον λογαριασμό του στο Twitter, ξεχώριζε παλαιότερα εκείνη στην οποία αναφερόταν στον Πλάτανο και στους γονείς του, Ελένη και Τζέιμς.

«Ευχαριστώ μαμά και μπαμπά που είχατε το κουράγιο να αφήσετε το μικρό σας χωριό στην Ελλάδα και ήρθατε στις ΗΠΑ» έγραφε χαρακτηριστικά το 2020, με αφορμή τον εορτασμό της 4ης Ιουλίου, Ημέρας της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Η ανάρτηση συνοδευόταν από μια φωτογραφία των γονιών του καθώς και μια εικόνα από το παραδοσιακό χωριό, όπου περνούσε τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων.

Ενα από πρώτα πράγματα που έκανε, εξάλλου, μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ήταν να επισκεφτεί την ιδιαίτερη πατρίδα του δηλώνοντας: «Μπορεί σήμερα να εκτελώ χρέη πρέσβη, ωστόσο θα είμαι πάντα το παιδί από τον Πλάτανο».

Για να σημειώσει σε ανάρτησή του στο Twitter: «Ηταν θαυμάσιο να επιστρέψω στις ρίζες μου, στο χωριό Πλάτανος, όπου γεννήθηκαν οι γονείς μου και έχω τόσες αγαπημένες αναμνήσεις. Είμαι ευγνώμων στους γονείς μου που με έμαθαν να μην ξεχνάω ποτέ τις ρίζες μου και τα ελληνικά ιδανικά της καλοσύνης, της αγάπης και του φιλότιμου», συνοδεύοντας την ανάρτησή του με φωτογραφίες από την επίσκεψή του.

Ο Πλάτανος, ωστόσο, που τώρα πέφτουν πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας, έχει μεγάλη ιστορία, καθώς η ίδρυσή του φημολογείται ότι έγινε τον 17ο αιώνα. Οφείλει το όνομά του σε ένα μεγάλο πλατάνι που υπήρχε στη θέση Μεγάλη Βρύση, οικισμό που φαίνεται ότι λειτούργησε ως αρχική κοιτίδα για το σημερινό χωριό. Αυτός ο πλάτανος δεν υπάρχει πια, στην κεντρική πλατεία, όμως, του χωριού, ανάμεσα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου και το καφενείο – τόπο συνάντησης όλων, δεσπόζει ένα αιωνόβιο πλατάνι που λέγεται ότι φυτεύτηκε το 1855, με τη χαρακτηριστική ταμπέλα να ενημερώνει τους επισκέπτες: «Υψόμετρο 875 m., κλίμα υγιεινό».

Πλούσιο κεφαλοχώρι της περιοχής στο παρελθόν, ο Πλάτανος ήταν γνωστός ως το «χωριό των γραμμάτων», καθώς από πολύ νωρίς διέθετε δικό του σχολείο. Σε αυτό φοίτησε, μάλιστα, και ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ο οποίος έγινε αντιβασιλέας (1944 – 1946) και πρωθυπουργός της Ελλάδας. Κάποτε, το χωριό, είχε πάνω από 1.000 κατοίκους και έσφυζε από εμπορική κίνηση – όπως αναφέρει η τοπική εφημερίδα «Πλατανιώτικα Νέα», που εκδιδόταν ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα.

Ο Ροντήρης

Ο Πλάτανος αποτελεί γενέτειρα πολλών επιστημόνων και ανθρώπων του πνεύματος. Από εκεί κατάγεται ο μεγάλος δάσκαλος, ηθοποιός και θεατρικός σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης, που αφιέρωσε όλη τη ζωή του στην αναβίωση και τη διάδοση του αρχαίου δράματος.

Συγκεκριμένα, η καταγωγή της οικογένειας του πατέρα του ήταν από τον Πλάτανο Ναυπακτίας, με τις ρίζες της να ανάγονται στα προεπαναστατικά χρόνια. Οι πρόγονοί του, που είχαν έλθει στη Ναυπακτία από την Κωνσταντινούπολη στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, πήραν μέρος στην ελληνική εθνεγερσία και αρκετοί από αυτούς σταδιοδρόμησαν ως στρατιωτικοί στα χρόνια του ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Γενάρχης της οικογένειας ήταν ο Σωτήριος Ροντήρης, ανώτερος υπάλληλος της Υψηλής Πύλης και προπάππος του ο δημογέροντας Νικόλαος Ροντήρης ή Κουτσονίκας, που ήταν οπλαρχηγός του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ενώ παππούς του ήταν ο εκατόνταρχος Νικόλαος Ροντήρης.

Στο χωριό υπάρχει ένα μικρό υπαίθριο θέατρο που έχει πάρει το όνομά του, το Ανοιχτό Θέατρο «Δημήτρη Ροντήρη». Παράλληλα, διασώζεται ακόμη και σήμερα από το 1847 η περίφημη Οικία Ροντήρη ή αλλιώς «Τα Ροντηραίικα», πέτρινο σπίτι με εντυπωσιακά λιθανάγλυφα.

Ο Καραϊσκάκης

Εκεί είχε εγκαταστήσει το αρχηγείο του ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, όταν πέρασε δύο φορές από το χωριό (1825 και 1826), στην προσπάθειά του να βοηθήσει το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Την νύχτα της 10ης – 11ης Απριλίου 1826 όταν η πόλη των «ελεύθερων πολιορκημένων» έπεσε, ο Καραϊσκάκης βρισκόταν ασθενής με φυματίωση στον Πλάτανο Ναυπακτίας. Η παράδοση λέει ότι έστειλε αμέσως στη «Γέφυρα της Βαρνάκοβας» παρατηρητές να δουν πόσοι και ποιοι σώθηκαν από την ηρωική φρουρά του Μεσολογγίου.

Παλιά σπίτια, λιθόστρωτα καλντερίμια, πέτρινες βρύσες και η απαραίτητη προτομή του Γεωργίου Καραϊσκάκη θυμίζουν το ιστορικό παρελθόν.

Η Αλίκη

Το χωριό όμως δεν έχει μόνο ιστορία, κουβαλά κάτι κι από τη λάμψη της Φίνος Φιλμ. Μια ξενάγηση στο Λαογραφικό Μουσείο αποκαλύπτει, ανάμεσα σε παλιά βιβλία και αντικείμενα λαϊκής τέχνης, φωτογραφίες της Αλίκης Βουγιουκλάκη που επισκέφτηκε τον Πλάτανο το καλοκαίρι του 1969.

Ο σπουδαίος μαιευτήρας – γυναικολόγος Νίκος Παπανικολάου, επίσης με καταγωγή από τον Πλάτανο, κρύβεται πίσω από αυτό. Είναι ο γιατρός που βοήθησε την Αλίκη να μείνει έγκυος, αναλαμβάνοντας την παρακολούθηση της εθνικής μας σταρ, κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης που ήταν δύσκολη αλλά τελικά είχε αίσιο τέλος. Στις 4 Ιουνίου 1969 γεννήθηκε ο μονάκριβος γιος της, Γιάννης. Στις 23 Αυγούστου, η Αλίκη επισκέφθηκε τον Πλάτανο Ναυπακτίας, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον γιατρό που τη βοήθησε, αλλά και για να εκπληρώσει το τάμα που είχε κάνει. Ενα μεγάλο χρυσό καντήλι που υπάρχει και σήμερα στο εικόνισμα του Αγίου Νικολάου, στη είσοδο του κεντρικού ναού με αναφορά στη δωρεά της.

Οι κάτοικοι του χωριού υποδέχθηκαν με τιμές πρωθυπουργού τη Βουγιουκλάκη, η οποία είχε φέρει μαζί της και ένα κινηματογραφικό συνεργείο που πρόβαλε την ταινία της «Η Αλίκη στο Ναυτικό». Ηταν μια επίσκεψη που έμεινε ιστορική για τον Πλάτανο, όχι μόνο λόγω της λάμψης της Αλίκης και της τρομερής της δημοφιλίας, αλλά και γιατί έγινε σε μια μία εποχή που η οδική πρόσβαση στην ορεινή Ναυπακτία ήταν εξαιρετικά δύσκολη.

Στο καφενείο της πλατείας του χωριού, υπάρχει ένα ημερολόγιο τοίχου που έχει φωτογραφία της Αλίκης Βουγιουκλάκη από το 1957, να διαφημίζει – μελαχρινή ακόμη – την μπίρα Φιξ.

Αλλη μια ενδιαφέρουσα σύμπτωση: ο Δημήτρης Ροντήρης, ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ήταν εκείνος που ξεχώρισε την Αλίκη από τη Δραματική Σχολή και της έδωσε να παίξει τον ρόλο της Λουιζόν στην παράσταση «Κατά φαντασίαν ασθενής» του Μολιέρου, όταν ακόμη ήταν μαθήτρια.

Κάπως έτσι συνδέονται η Αλίκη Βουγιουκλάκη με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, τον Δημήτρη Ροντήρη και τα παιδικά καλοκαίρια του πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζορτζ Τζέιμς Τσούνη.

Οι φήμες λένε πως ο πρεσβευτής έχει υποσχεθεί να επισκεφτεί ξανά τον Πλάτανο στις 23 Αυγούστου, ημερομηνία διεξαγωγής του καλοκαιρινού πανηγυριού που εξελίσσεται σε μεγάλο γλέντι. Αν αυτό αληθεύει, τότε – μαζί με την κλασική φράση: «Μας κακομαθαίνετε, κύριε Πρέσβη» – το ταπεινό χωριό της ορεινής Ναυπακτίας μπορεί να καυχηθεί φέτος ότι: «Ολοι οι δρόμοι οδηγούν στον Πλάτανο»!

* Η Λένα Ευαγγέλου είναι δημοσιογράφος, μουσικός παραγωγός. Εργάζεται στο Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων – Γραφείο Τύπου του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος από το 2009