Μανόλης Αναγνωστάκης: Ο «ποιητής της ήττας» που καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή ήταν αριστερός

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ήταν ένας ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Έζησε κατοχή, έζησε αντίσταση, έζησε εμφύλιο, έζησε εξορίες, φλέρταρε με τον θάνατο. Έζησε τις πίκρες που βίωσε ο κάθε άνθρωπος τότε, που τότε είχε όραμα για μια καλύτερη και δικαιότερη ζωή.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ήταν ένα βαθιά πολιτικοποιημένο άτομο. Τον ονόμασαν «ο ποιητής της ήττας» επειδή ακριβώς τα ποιήματα του εξέφραζαν την πίκρα και την διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς.

Αν και κρητικός στην καταγωγή από τα Ρούστικα Ρεθύμνου, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1925. Ο πατέρας του Ανέστης ήταν σπουδαίος γιατρός της πόλης. Ενώ ο ένας του παππούς ήταν εισαγγελέας Εφετών και ο άλλος του παππούς από την πλευρά της μητέρας του, ο Ιωάννης Κασσιμάτης, ήταν βουλευτής του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Πνεύμα ανήσυχο, ο Μανόλης κατά τη διάρκεια της κατοχής εντάχτηκε στην ΕΠΟΝ. Η έντονη πολιτική του δράση την περίοδο της «λευκής τρομοκρατίας» και των διώξεων τον έκαναν «επικίνδυνο».

Συνελήφθη το 1948 και ένα χρόνο αργότερα κατά τη διάρκεια του έκτακτου στρατοδικείου, άκουσε τον βασιλικό Επίτροπο να τον καταδικάζει σε θάνατο. Πέρασαν δυο χρόνια μέχρι το 1951, όπου καθημερινά περίμενε τους δήμιους στο κελί του για να τον πάνε στο απόσπασμα.

Δυο χρόνια φλέρταρε κάθε ξημέρωμα με τον θάνατο και όταν περνούσε η μέρα, και έπεφτε το σκοτάδι, άρχιζε πάλι εκείνο το άγχος που τρώει τα σωθικά, εάν όταν ξημερώσει θα καταφέρει να δει τον ήλιο.

Το 1951 με τα μέτρα περί γενικής αμνηστίας βγήκε από την φυλακή. Το 1955 φεύγει για την Βιέννη όπου σπουδάζει ιατρική με ειδίκευση στην ακτινολογία. Επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου εργάστηκε ως γιατρός.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης δεν σταμάτησε όμως ούτε στιγμή να γράφει ποιήματα. Άρχισε το 1941 και μέχρι το 1978 έγραφε. Πολλά ποιήματα με πολιτικό προσανατολισμό. Το έργο του καθόρισε την ομάδα των στρατευμένων ποιητών της μεταπολεμικής ποίησης.

Ήταν ενταγμένος στο ΚΚΕ και μετά τη διάσπαση του, το 1968, εντάχθηκε στην πτέρυγα του ΚΚΕ εσωτερικού. Κατά τη μαύρη περίοδο της χούντας ο γιατρός, ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης ανέπτυξε έντονη αντιδικτατορική δράση.

Τα ποιήματα

Τα ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη έχουν μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη, το Θάνο Μικρούτσικο, τον Γιάννη Μαρκόπουλο κ.α Το 1986 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 2002 με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας.

Νωρίτερα, το 1997 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα ξημερώματα της 23^ης Ιουνίου του 2005, έφυγε από τη ζωή. Αντιμετώπιζε χρόνια καρδιαγγειακά προβλήματα.

Φανατικός Άγιαξ

Μια άγνωστη πτυχή της ζωής του Μανόλη Αναγνωστάκη, ήταν η λατρεία που είχε για το ποδόσφαιρο. Υποστήριζε φανατικά τον Άγιαξ και δεν έχανε αγώνα του. Μάλιστα στο φύλλο της εφημερίδας «Αυγή» την 28^η Οκτωβρίου του 1984, είχε γράψει ένα απίστευτο κείμενο για την ομάδα του.

Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Άγιαξ, για πάντα Άγιαξ» και το υπογράφει με το ψευδώνυμο «Αλ. Καμής». Γράφει λοιπόν μεταξύ άλλων: «Υπάρχουν άνθρωποι μ’ έναν και μοναδικό έρωτα στη ζωή τους. Έχουν γνωρίσει πολλές γυναίκες, τις αγάπησαν, η γυναίκα δεν έπαψε ποτέ να τους συγκινεί, αλλά κάποτε γνώρισαν το μεγάλο, το μοναδικό έρωτα – ύστερα, όλες οι άλλες τους φαίνονται… απλές οδοντόκρεμες.»

Και συνεχίζει με καυστικό τρόπο: «Φίλοι του ποδοσφαίρου, όσοι τρέχετε ακόμα κάθε Κυριακή στα γήπεδα, ή καθισμένοι στην αναπαυτική σας πολυθρόνα μπουχτίσατε να βλέπετε στη μικρή οθόνη τα διεθνή «μεγαθήρια» που πληθωρικά γνωρίσαμε τον τελευταίο καιρό, βάλτε μια στιγμή το χέρι στην καρδιά, όσοι έχετε ξεπεράσει το φράγμα του φανατισμένου και τυφλού οπαδού ή του άκριτου φιλοθεάμονα και αναρωτηθείτε: Μα είναι ποδόσφαιρο αυτό που βλέπω; Καλές ομάδες, δε λέω, μαχητικοί οι Βέλγοι, σταθερή η Λίβερπουλ, τεχνίτρα η Γιουβέντους, σκληροτράχηλη η Μπάγερν – αλλά, αλλά, αλλά, ποίο το διαφορετικό; (Θυμάμαι την πικρόχολη κουβέντα ενός φίλου, έμπειρου γερόλυκου των γηπέδων: «Καλή η Άρσεναλ. Ένα διεθνές φορμαρισμένο Αιγάλεω»).»

«Εραστές της μπάλας όλου του κόσμου, παραμερίστε! Περνά η Μεγάλη Κυρία των γηπέδων (αυτή η πραγματική Κυρία κι όχι οι ψιμυθιωμένες εταίρες των πολυεθνικών) περνά, ο μεγάλος ΑΓΙΑΞ!

Όσοι αγαπήσαμε με τη φλόγα του έφηβου ερωτευμένου αυτή την υπεργήινη Bella Dona δεν μπορούμε πια να την ξεχάσουμε. Δεν κράτησε πολύ η αστραποβολή της. Γιατί όλα τα καταυγαστικά όνειρα δεν κρατούν πολύ. Γιατί όλες οι πρωτοπορίες, που ανατρέπουν όλα τα γερασμένα κατεστημένα και τις χρυσές μετριότητες, περνούν σαν αστραπή, αλλά όσοι δουν τη λάμψη τους δεν την ξεχνούν ποτέ. Γιατί μια επανάσταση δεν έχει κατά κανόνα αντάξιους επιγόνους.

Βίβα για πάντα, Άγιαξ»