Το πολύμορφο έργο του Dennis Oppenheim

της Δρ. Σάνιας Παπά

Η πρώτη μου επαφή και ουσιαστική γνωριμία με το έργο του ευρηματικού και πολυμήχανου Αμερικάνου καλλιτέχνη Dennis Oppenheim (1938 Electric City, Washington – 2011 New York City) χρονολογείται από το 1975, χρονιά ερχομού μου στο Παρίσι όπου σπούδασα Ιστορία της Τέχνης στο Universite Paris I Pantheon, Sorbonne), έζησα και εργάστηκα για 23 συναπτά έτη. Την χρονιά αυτή μυήθηκα στο έργο του στη Galerie Yvon Lambert στο Παρίσι, στη Galerie Leo Castelli στο Μιλάνο και στο Palais des Beaux  Arts στις Βρυξέλλες. Από τότε γνωρίζοντας τον ίδιο, παρακολούθησα την ανάπτυξη ενός ετερόμορφου και εκκεντρικού έργου, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.

Αναπτύχθηκε έτσι ένας ουσιαστικός εσωτερικός διάλογος που κράτησε μέχρι το θανατό του (2011). Είχα την ευκαιρία να  παρουσιάσω το έργο του σε πολλές διαλέξεις στο Παρίσι και στην Ελλάδα, ενώ έγραψα και  για το έργο του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε βιβλία, έντυπα, καταλόγους αναδρομικών εκθέσεων (Περιοδικό Galeries Magazine, Flash Art, ARTI, LAPIZ, Κατάλογος Αναδρομικής έκθεσης το 1990 στην Πινακοθήκη Πιερίδη, AD-ARTE εφημερίδα Μακεδονία κ.α. Το 1989 επισκέφθηκα την σημαντική του έκθεση στο Paris Art Center στο Παρίσι. Το 1994 επισκέφθηκα την πολύ σημαντική αναδρομική του έκθεση με τον τίτλο Dennis Oppenheim, selected works 1967-1990, «And the Mind grew fingers» με επιμελήτρια την Alanna Heiss, διευθύντρια του The Institute for Contemporary Art, P.S. 1 Museum, New York και μ’ ένα δοκίμιο του διακεκριμένου Αμερικάνου Ιστορικού και Θεωρητικού Τέχνης Thomas Mc Evilley.

Την ίδια χρονιά (1994) επισκέφθηκα την ίδια έκθεση με άλλη διάταξη στο Musee d’ Art Moderne Villeneure d’ Ascq στη Γαλλία. Το 1993 προσκάλεσα τον Dennis Oppenheim να συμμετάσχει με παρέμβασή του στο 1ο Συμπόσιο Γλυπτικής στους Δελφούς με οργανωτικό φορέα το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, ενώ φιλοξενήθηκα πολλές φορές στο Studio του στην Greene Street, στην Franklin Street της Νέας Υόρκης και στο υπέροχο εξοχικό του σπίτι στο Long Island που αποτελούσε από μόνο του μια γλυπτική διαδραστική εγκατάσταση, όπως ακριβώς τα εκκεντρικά γλυπτά του. Ήταν η εποχή που γνώρισα επίσης την επιστήθια φίλη του Lynda Benglis. Οι εμπειρίες πολλές και συναρπαστικές.

Τον Μάιο ήρθα εκ νέου σε επαφή με τα πολύμορφα σχέδιά του, στη Roma Gallery στην Αθήνα με την έκθεση «Dennis Oppenheim έργα 1981 – 1989» για μια γλυπτική που προφητεύει το μέλλον (11 μεγάλα επιτοίχια έργα – σχέδια) σε  επιμέλεια του Δημήτρη Τρίκα. Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το DENNIS OPPEΝHEIM ESTATE της Νέας Υόρκης. (5 Μαΐου – 5 Ιουλίου 2022). Τα πολύμορφα σχέδιά του αποτελούν «μακέτες» και αποτυπώσεις των γλυπτικών εγκαταστάσεων, μεταφέροντας τις λειτουργίες της σύνθεσης και τις λεπτομερείς καταγραφές του «μηχανικού» πυρήνα του έργου.

Εμφανίζουν έτσι με δυναμικές «στροβιλιζόμενες» χειρονομίες το εσωτερικό της δομής, καταγράφοντας τις διαφορετικές διαστάσεις του «κινητικού» γλυπτού. Ανθρωπόμορφα ζωόμορφα ή «μηχανόμορφα» εκπέμπουν μια δυναμική αύρα με έντονη την αίσθηση του «κωμικού» και του απρόβλεπτου. Εν στάσει ή εν κινήσει αυτές οι ιδιόμορφες μορφές των σχεδίων προκαλούν όλες τις αισθήσεις και ενεργοποιούν το πεδίο του παράδοξου και του εκκεντρικού.

Το έργο του Dennis Oppenheim εξερευνητικό και εμβληματικό, θέτει υπό συνεχή αμφισβήτηση την παραδοσιακή έννοια της γλυπτικής. Τονίζοντας  νοερές προβολές μεταφορικών ιδεών, διαγράφει έναν χώρο όπου με τρόπο σχεδόν αλχημικό τίθεται σε λειτουργία ή συγχώνευση και η μετουσίωση διαφορετικών τομέων ΄πως η αρχιτεκτονική, το θέατρο, η επιστήμη, η τεχνολογία, η φύση, η ψυχολογία και η μαγεία. Μέσα από αυτήν την ποικιλόμορφη προοπτική, αγγίζει μια παγκόσμια και κοσμική διάσταση. Κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων και της εφηβείας του μένει στο Oakland της Καλιφόρνιας. Σπουδάζει στα Πανεπιστήμια Berkeley και Stanford της Καλιφόρνιας απ’ όπου αποφοιτά το 1965. Στη συνέχεια εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη και εκθέτει για πρώτη φορά το 1968 στην Γκαλερί John Gibson.

Κατά τη διάρκεια της διαμόρφωσής του εργάζεται μαζί με τον Edward Kienholz και κατεργάζεται μια σειρά πολύμορφων και ετερόκλητων έργων τα οποία  στην συνέχεια  καταστρέφει εκούσια, έργα που τα χαρακτηρίζουν στοιχεία Νέο Ντανταϊσμού και «Funk Art” της Δυτικής Αμερικανικής Ακτής. Ο Dennis Oppenheim χρησιμοποίησε όλες τις δυνατές μορφές τέχνης από την γραφή, την περφόρμανς, το βίντεο και την φωτογραφία, το σχέδιο, την γλυπτική και τις εγκαταστάσεις, σε γιγαντιαίες διαστάσεις τόσο στους μουσειακούς χώρους όσο και σε διεθνή πάρκα γλυπτικής. Μέσα από το παιχνίδι της ανατροπής διερευνά και εξετάζει κάθε φορά διαφορετικά την κατάσταση του καλλιτεχνικού αντικειμένου και κατά συνέπεια κατορθώνει έτσι να μας εκπλήσσει.

Η Δρ. Σάνια Παπά είναι Ιστορικός Τέχνης και Λέκτορας της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ