Αυτά είναι τα ρέματα της Αθήνας

Τα ρέματα της Αθήνας αποκαλύπτονται για πρώτη φορά στους κατοίκους της. Δέκα περιπατητικές ξεναγήσεις στα αθέατα ρέματα της πρωτεύουσας, σε κρυφές διαδρομές τους αλλά και σε άγνωστα ειδυλλιακά σημεία τους, σε σπηλιές, βιοτόπους και υπόγειες στοές, πραγματοποιούνται φέτος το καλοκαίρι, ανοίγοντας ένα παράθυρο σε μια κρυμμένη πλευρά της πόλης.

Χτισμένες κοίτες αλλά και περπάτημα στο νερό δίπλα σε πλούσια κοπάδια από ψάρια, πέρασμα στην απέναντι όχθη με σκοινί, παλιά γεφύρια, ήχους από βατράχια και καταπράσινη βλάστηση που θυμίζει εξοχή περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, οι ιδιαίτερες αυτές εξερευνήσεις. Η ομάδα της Αστικής Σπηλαιολογίας, που έχει χαρτογραφήσει την υπόγεια Αθήνα και μαζί με αυτήν τους χειμάρρους και τα ρέματά της, καθοδηγεί το κοινό από την Πεντέλη μέχρι τον Αλιμο, στο ρέμα Κοκκιναρά, στον Ποδονίφτη, στον Γιαμπουρλά, στον Κεντρικό Ιλισό, στον Ηριδανό του 19ου αιώνα και αλλού, σε μια περιπετειώδη πορεία με ιστορικές αναφορές και πληροφορίες άγνωστες στο ευρύ κοινό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια των περιπάτων παρουσιάζει η ιχνηλάτηση των ρεμάτων που «χάθηκαν» κατά το παρελθόν, όπως ο Κυκλοβόρος και ο Σκίρος, ή των σημείων τους που αντικαταστάθηκαν από υπόγειες γαλαρίες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 1900 περίπου 700 ρέματα και χείμαρροι διέσχιζαν την Αθήνα, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν πλέον εξαφανιστεί. Δεν είναι μόνο οι ζωγραφιές του 19ου αιώνα που μας ξαφνιάζουν με εικόνες, όπως του Ηριδανού να διέρχεται δίπλα από τον ναό του Ηφαίστου στο Θησείο, αλλά και τα επιστημονικά στοιχεία που αποδεικνύουν την τιτάνια αλλαγή που συντελέστηκε.

Ενδεικτική είναι η μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σύμφωνα με την οποία το 1945 τα ανοικτά ρέματα στην Αθήνα είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα, ενώ την πρώτη δεκαετία του 2000 έφταναν μόλις τα 434…

«Αυτή η σειρά των καλοκαιρινών πεζοπορικών και διδακτικών δράσεων είναι αφιερωμένη σε ένα στοιχείο της φύσης που πολλοί πιστεύουν ότι έχει εξαφανιστεί από το πρόσωπο της πόλης. Ομως, αυτό δεν είναι η απόλυτη πραγματικότητα» λέει ο Πάνος Δευτεραίος, μηχανικός, γεωτεχνικός και σπηλαιολόγος και εμπνευστής των περιπάτων. «Είναι γεγονός ότι μεγάλα τμήματα των γνωστών αστικών ρεμάτων που πηγάζουν από τον Υμηττό, την Πάρνηθα και την Πεντέλη, όπως ο Ιλισός και ο Κηφισός, βρέθηκαν κάτω από τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας τα τελευταία 50 χρόνια, όμως άλλα ρέματα, όπως ο Ηριδανός και ο Ποδονίφτης, εξακολουθούν να υπάρχουν ως βασικοί παραπόταμοι του Ιλισού και του Κηφισού, υπογειοποιημένοι σε σημαντικό κομμάτι τους. Επίσης, τμήματα των ρεμάτων του Υμηττού που εκβάλλουν στα νότια προάστια, όπως η Πικροδάφνη, παραμένουν ακόμη στη φυσική τους μορφή, επιβιώνοντας μέσα στην τσιμεντοποιημένη πολιτεία» συμπληρώνει και καταλήγει:

«Κάθε Κυριακή διασχίζουμε μια διαφορετική γεωδιαδρομή των ρεμάτων και των χειμάρρων του Λεκανοπεδίου, συμμετέχοντας σε μια ιδιαίτερη εμπειρία που συνδυάζει μοναδικά τη διασκέδαση με τη γνώση, καθώς για εμάς οι δράσεις αυτές αποτελούν σεμινάρια. Οι περίπατοι περιλαμβάνουν όλα τα ρέματα της Αττικής που καταλήγουν στον Φαληρικό Ορμο. Κάθε δράση διαρκεί περίπου έξι ώρες και καλύπτει διαδρομές πέντε ή έξι χιλιομέτρων. Κατά τη διάρκειά τους, εκτός των άλλων, σχολιάζουμε ευρήματα που υπάρχουν στις κοίτες, για παράδειγμα συναντούμε τμήματα του Αδριάνειου Υδραγωγείου, που κατασκευάστηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα για να υδροδοτεί την πόλη της Αθήνας και εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα, 1.880 χρόνια μετά».

Στις δράσεις συμμετέχουν άνθρωποι ηλικίας 16 ετών και άνω, χωρίς να απαιτείται προηγούμενη εμπειρία, ενώ οι διοργανωτές παρέχουν, όπου χρειάζεται, τον αναγκαίο εξοπλισμό, όπως σκάλα, σκοινί, φακούς, κράνος και ατομικούς χάρτες των διαδρομών. Οι περίπατοι ξεκίνησαν πριν από λίγο καιρό και θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος Ιουλίου, ενώ αυτή την Κυριακή σειρά έχει ο Κεντρικός Κηφισός, με τα ρέματα της Χελιδονούς και το Χαμόμυλο στη Μεταμόρφωση να βρίσκονται στο επίκεντρο.