Απαγόρευση αμβλώσεων: Σε ποιον ανήκουν τα σώματά μας;

Επισημαίνοντας το ζοφερό κλίμα των καιρών για τα κατακερματισμένα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ΗΠΑ, με απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, απαγορεύει το δικαίωμα στις αμβλώσεις, μία κατάκτηση μισού αιώνα.

Επί της ουσίας δίνει το πράσινο φως, μετά από ένα νομοθετικό πλαίσιο περιορισμών, στην εκάστοτε πολιτεία να αποφασίζει αν επιτρέπει ή όχι στις γυναίκες την άμβλωση. Υπενθυμίζεται ότι το Τέξας έχει ήδη απαγορεύσει την άμβλωση μετά τις έξι εβδομάδες της κύησης, ένα διάστημα που πολύ συχνά η γυναίκα δεν αντιλαμβάνεται ότι εγκυμονεί. Τώρα οι μισές πολιτείες, οι Νότιες και οι Μεσοδυτικές, έχουν έτοιμα τα νομοσχέδια της ολικής απαγόρευσης.

Σε ποιον ανήκει το σώμα;

Η συζήτηση για το σώμα είναι τεράστια υπόθεση, όταν αναφερόμαστε στις ΗΠΑ. Και μόνο το γεγονός ότι το σύστημα υγείας δεν είναι ούτε δημόσιο, ούτε και δωρεάν αυτομάτως κάνει το σώμα να ανήκει στις ασφαλιστικές -αν έχει ο ασθενής, στα χρήματα -αν υπάρχουν και στην τύχη του. Όταν το γενικό γίνεται ειδικό, όμως, όταν εξειδικεύεται σε μία κοινωνική ομάδα, τότε ξεκινά ένας βέβαιος κατήφορος προς σκοτεινές εποχές.

Σε ποιον ανήκει το γυναικείο σώμα μετά την απαγόρευση των αμβλώσεων; Πάντως όχι στις γυναίκες. Ανήκει στο Ανώτατο Δικαστήριο, στους άντρες, στους γονείς τους, αν είναι ανήλικες, στη θρησκεία και στο έμβρυο. Στις ίδιες δεν ανήκει τίποτε απολύτως, ούτε καν η απόφαση. Θα αναγκάζονται να διαφεύγουν σε πολιτείες που επιτρέπονται οι αμβλώσεις ή στον Καναδά, αλλά πόσο απλό μπορεί να είναι αυτό σε ένα καθεστώς απαγόρευσης.

Όταν κάτι απαγορεύεται διά νόμου, αυξάνεται η τιμή του. Έτσι, στο επόμενο διάστημα το κόστος της άμβλωσης μπορεί να γίνει αστρονομικό για τις γυναίκες, τόσο που είτε θα αναγκαστούν να γεννήσουν, είτε -και αυτό είναι το τρομακτικό σενάριο από το παρελθόν- θα καταφύγουν σε παράνομες αμβλώσεις από μαίες, πρακτική που σκότωσε εκατομμύρια γυναίκες στο παρελθόν.

Από την άλλη, η απαγόρευση γεννά το αίσθημα του λάθους. Αν απαγορεύεται η άμβλωση, τότε η επιθυμία να μη γεννήσεις συνεπάγεται δολοφονία. Είναι ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, ένας συλλογικός μοχλός δημιουργίας τύψεων που, εκτός από το σώμα, επεμβαίνει και στην ελεύθερη βούληση των γυναικών.

Κι έπειτα, μία απαγόρευση τόσο επιθετική, γιατί πρόκειται για ευθεία επίθεση στην ελευθερία του ατόμου, δεν περιορίζεται ποτέ σε μόνο μία στιγμή. Αν το σώμα των γυναικών δεν τους ανήκει για μία άμβλωση, δεν θα τους ανήκει για τίποτε πια. Οι διεκδικήσεις πάνω στην αυτοδιάθεση και την αυτοκυριαρχία ήταν αυτές που όρισαν το βιασμό -και τις ποινές του- την έμφυλη βία, τη γυναικοκτονία. Όρισαν και την κοινωνική κατακραυγή για τέτοιες εγκληματικές πράξεις. Αν συρρικνωθούν τα όρια των ορισμών, τότε οι γυναίκες θα βρεθούν σε πραγματικό κίνδυνο για τη ζωή τους. Αν ο βιασμός “χαλαρώσει” ως αξιόποινη πράξη ή ως εγκληματική, τότε οι θύτες θα φοβούνται λιγότερο. Το ίδιο και οι κακοποιητές, το ίδιο και οι γυναικοκτόνοι. Εκτός από τον φόβο, όμως, αλλάζει η κουλτούρα της κοινωνίας, η αντίληψη πάνω στην ισότητα, στο τι είναι σώμα και σε ποιον ανήκει. Ο βιαστής βιάζει γιατί θεωρεί ότι έχει δικαίωμα πάνω στο σώμα της γυναίκας και η έμφυλη βία έχει ακριβώς την ίδια ρίζα της ιδιοκτησίας. Κακοποιείται η γυναίκα, γιατί ανήκει, γιατί δεν έχει αυτοδιάθεση, δεν έχει βούληση, δεν έχει δικό της σώμα.

Για τις θηλυκότητες και τον επαναπροσδιορισμό του φύλου

Οποιαδήποτε μετατροπή στην έννοια της αυτοδιάθεση τους σώματος για μία μερίδα της κοινωνίας, ως ντόμινο επηρεάζει και άλλες. Εδώ ερχόμαστε στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Από τη μία το σώμα των τρανς γυναικών ή ανδρών, από την άλλη το σώμα των υπόλοιπων θηλυκοτήτων. Τα queer άτομα, τα non binary άτομα, ακόμη και τα αγόρια που φοράνε γόβες. Όλα αυτά είναι δικαιώματα που σχετίζονται απολύτως άμεσα με το σώμα. Το βιολογικό λάθος που συμβαίνει στα τρανς άτομα, για παράδειγμα και χρειάζεται επαναπροσδιορισμό. Τα αγόρια που γεννήθηκαν στο “σωστό” σώμα, αλλά νιώθουν πως τα περιορίζουν οι έμφυλοι κανόνες. Τα non-binary άτομα που δεν θέλουν να ενστερνιστούν μία ταυτότητα με βάση το σώμα.

Η αντίληψη πως το φύλο είναι κοινωνικό και δεν ορίζεται από τη βιολογία είναι η βασική αρχή του δικαιώματος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας πάνω στον προσδιορισμό του σώματος και άρα της ταυτότητας του ατόμου. Πριν 50 χρόνια στις ΗΠΑ ήταν (ημι)παράνομες οι αμβλώσεις, αλλά ήταν τεράστιο ταμπού, τεράστια περιθωριοποίηση, αυξημένης επικινδυνότητας κατάσταση ο προσδιορισμός της ταυτότητας φύλου. Ο επαναπροσδιορισμός του φύλου. Η drag σκηνή. Η ίδια η ομοφυλοφιλία, πολλώ δε μάλλον όλα τα προηγούμενα. Ας μην ξεχνάμε πως η εξέγερση του Stonewall, η εμβληματική στιγμή που η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα αντιπαρατέθηκε με το νόμο και διεκδίκησε ορατότητα, έγινε μόλις το 1969.

Μισό αιώνα πριν ήταν η περίοδος που το σώμα αναγνωριζόταν ως κάτι που ανήκει στον άνθρωπο που φιλοξενεί. Ορίστηκε η αυτοδιάθεση.  Μισό αιώνα αργότερα απαγορεύτηκαν οι αμβλώσεις.

Στα καθ’ημάς

Λένε ότι το κακό έρχεται σε τριάδα. Στις ΗΠΑ, λοιπόν, κέρδισε τις εκλογές ο Μπάιντεν, αλλά ο τραμπισμός κέρδισε τη μάχη ενάντια στα δικαιώματα. Όπως η alt right του Τραμπ πέρασε τον Ατλαντικό και αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, η συντηρητικοποίηση -όπως και τα κινήματα- διέπονται από μία οικουμενικότητα. Εξάγονται, αφομοιώνονται.

Στην Ευρώπη ήδη συζητείται το ζήτημα της άμβλωσης. Στην Ισπανία η άμβλωση είναι δωρεάν, αλλά στη Μάλτα απαγορεύεται. Στην Ιταλία αυτήν την στιγμή γίνεται μία τεράστια εκστρατεία κατά των αμβλώσεων, δυστυχώς με όρους νίκης, ενώ στην Πολωνία ο νόμος είναι περιοριστικός με αποτέλεσμα να υπάρχουν ήδη νεκρές γυναίκες. Η Ευρώπη κινδυνεύει.

Στην Ελλάδα είδαμε πριν δύο χρόνια τεράστιες προπαγανδιστικές αφίσες στις στάσεις του μετρό για το δικαίωμα του αγέννητου παιδιού. Ο Ευρωβουλευτής Στέλιος Κυμπουρόπουλος υπερψήφισε νομοσχέδιο κατά των αμβλώσεων και στο Πρώτο Συνέδριο Γονιμότητας -που καταφέραμε να ακυρωθεί- συμμετείχαν ιερείς, αλλά και το τωρινός υπουργός Υγείας, ανοίγοντας τη συζήτηση οι μεν για το δικαίωμα στη ζωή, ο δε για το νομικό δικαίωμα του πατέρα. Το συνέδριο δεν έγινε ποτέ, αλλά οι ιδέες δεν πεθαίνουν. Η Ελλάδα έχει εξασφαλίσει το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση από την δεκαετία του ‘80 κι έγινε έτσι μία από τις πρωτοπόρες ευρωπαϊκές χώρες.

Ωστόσο, στην Ελλάδα η άμβλωση έχει άλλου τύπου περιορισμούς. Δεν είναι δωρεάν. Αυτό αναγκάζει πολλές γυναίκες να γεννήσουν, με αποτέλεσμα στα μαιευτήρια να υπάρχουν βρέφη για μήνες ολόκληρους. Μερικά φτάνουν και τη νηπιακή ηλικία “στα αζήτητα”.

Ωστόσο, το επιχείρημα δεν θα έπρεπε να είναι γύρω από το παιδί που θα γεννηθεί, αλλά γύρω από τη γυναίκα που δεν θέλει να γεννήσει. Δεν ενδιαφέρεται για τη μητρότητα, είναι πολύ νέα ή δεν μπορεί να μεγαλώσει ένα παιδί. Και ο λόγος που το επιχείρημα πρέπει να αφορά τις γυναίκες, είναι επειδή εκείνες έχουν ψυχή, βούληση, υποχρεώσεις, τα έμβρυα όχι. Τα έμβρυα δεν είναι άνθρωποι. Το έλεγε, αν μη τι άλλο, ο Πλάτωνας: Ψυχή (δηλαδή ζωή) υφίσταται από την στιγμή που γεννιέσαι και όχι πιο πριν