Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία αποσυντονίζει τη Δύση

Ο πολεμοχαρής Βλαντίμιρ Πούτιν μιλώντας στις 17 Ιουνίου στο περιβόητο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης δεν έκρυψε σκοπούς και διαθέσεις.

Υπερασπίστηκε την αιματοβαμμένη και αποδιοργανωτική για όλον τον κόσμο «ειδική επιχείρηση» εναντίον της Ουκρανίας, επέμεινε σε αυτήν, την περιέγραψε ως δύσκολη πλην αναγκαία για την ασφάλεια και τη διασφάλιση των συμφερόντων της Ρωσίας και μαζί προειδοποίησε τη Δύση ότι οι «αστραπιαίες κυρώσεις» σε βάρος της χώρας του θα επιστρέψουν στις κεφαλές εκείνων που τις επέλεξαν.

Σε μια επίδειξη αποφασιστικότητας και εθνικής αυτοπεποίθησης, επέμεινε ότι η Ρωσία θα αντέξει τις όποιες πιέσεις, όπως άντεξε εδώ και 1.000 χρόνια τόσες θύελλες, ενώ αντιθέτως προέβλεψε ότι οι εχθροί της θα δοκιμαστούν, οι δυτικές και ιδιαιτέρως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα ριζοσπαστικοποιηθούν εξαιτίας των οικονομικών βαρών και του πληθωρισμού που οι κυρώσεις προκαλούν και οι κυβερνώσες ελίτ θα καταπέσουν υπό το βάρος των «ανόητων» πολιτικών τους. Για να καταλήξει, βέβαιος για την επικράτησή του, ότι «τίποτε δεν θα είναι όπως παλιά στην παγκόσμια πολιτική».

Νέα κατανομή ισχύος και συμφερόντων

Για τον Πούτιν δεν υπάρχουν διλήμματα. Προέταξε τη λύση των όπλων και θα επιμείνει σε αυτήν μέχρι να διασφαλίσει την «ανάπτυξη της Ρωσίας» όπως είπε, χωρίς να κρύψει ότι στοχεύει σε νέα κατανομή ισχύος και συμφερόντων σε έναν νέο πολυπολικό κόσμο, τον οποίο θα πάψουν να διαφεντεύουν οι Αμερικανοί.

Κυνικός όσο κανείς, δεν κρύβεται, διατυμπανίζει τη μεγαλοϊδεατική στρατηγική του, κομπορρημονεί για το ρούβλι και μιλάει για τον επαυξημένο ρόλο των εμπορευμάτων, προσβλέποντας στους καταφρονεμένους και αδικαίωτους του πλανήτη, στους Κινέζους, στους Ινδούς, στους Λατινοαμερικανούς, στους Αφρικανούς και βεβαίως στους γείτονές μας Τούρκους, οι οποίοι ακολουθούν κατά πόδας τα αναθεωρητικά πατήματά του.

Κοινώς, ο ρώσος ηγέτης, παρά τις πολλές αδυναμίες που φανέρωσε ο στρατός του, επιμένει στο νεο-ιμπεριαλιστικό ρωσικό δόγμα και επικαλείται τον Μέγα Πέτρο, απειλώντας τους Πολωνούς, τους Μολδαβούς και εσχάτως τους Λιθουανούς, απαιτώντας μη εφαρμογή των ευρωπαϊκών μέτρων στη σύνδεσή του με το Καλίνινγκραντ. Και μαζί προβάλλει θρασύτατα το πυρηνικό του οπλοστάσιο προτάσσοντας διακηρυγμένους στρατηγικούς σκοπούς και στόχους.

Ελλειψη ενιαίας στάσης από τη Δύση

Κάτι που δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς για τη Δύση, από την οποία απουσιάζει κεντρικό σημείο αναφοράς και ενιαίας στάσης. Οι αδημονούσες, έπειτα από τρία χρόνια υγειονομικών περιορισμών, δυτικές δημοκρατίες, βρέθηκαν αίφνης αντιμέτωπες με έναν πόλεμο που δεν επέλεξαν, ούτε μπόρεσαν να εμποδίσουν, παρά αναγκάστηκαν για λόγους αρχών να τοποθετηθούν και εμμέσως να εμπλακούν ταλαντευόμενες και παρασυρόμενες σε περιδίνηση μοναδική. Πλέον είναι αντιμέτωπες με μια εξελισσόμενη οικονομική κρίση και μια αποσταθεροποιητική πληθωριστική έξαρση, χωρίς όμως ενιαία και καθαρή στάση απέναντι στον πόλεμο και στην κρίση.

«Τα πράγματα διεθνώς πάνε από το κακό στο χειρότερο διαμορφώνοντας συνθήκες εντεινόμενης ρευστότητας» σχολίαζε τις προηγούμενες μέρες έμπειρο διπλωματικό στέλεχος. Για να συμπληρώσει αμέσως μετά ότι «η μετεκλογική κατάσταση στη Γαλλία είναι ανησυχητική, ο πρόεδρος Μακρόν εξήλθε της αναμέτρησης αποδυναμωμένος, δεν θα βρει εύκολα συμμάχους προκειμένου να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις και να κινήσει τις διαδικασίες ευρωπαϊκής ενοποίησης».

Ο ίδιος διπλωματικός παράγων σημείωνε ότι «οι συνθήκες πληθωριστικής έξαρσης επιτείνουν τις ανισότητες, προσφέροντας χώρο και δυνατότητες σε αντισυστημικές δυνάμεις όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ». Προσέθετε χαρακτηριστικά ότι «ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δοκιμάζεται τούτο τον καιρό, η δημοφιλία του έχει πέσει στα Τάρταρα και πλέον είναι πιθανό να ηττηθεί στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου και να τεθεί σε νομοθετική αδυναμία και κυβερνητική ομηρεία απειλούμενος από τους Ρεπουμπλικανούς. Και καλά αν το χρίσμα λάβει ο Πομπέο, μπορεί να ελπίζει σε μια λογική διεκδίκηση, αν όμως χρισθεί υποψήφιος ο Τραμπ, όλοι μπορούν να φανταστούν τις συνθήκες έντασης και διχασμού που θα επικρατήσουν στις ΗΠΑ».

Πιέσεις για αυξήσεις μισθών από τα συνδικάτα

Αλλά δεν είναι μόνο οι εξελίξεις στις ΗΠΑ και στη Γαλλία που προκαλούν ανησυχία. Η γερμανική πολιτική εξέρχεται επίσης αποδυναμωμένη από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο. Ο σοσιαλδημοκράτης Σολτς είναι πολιτικά ασθενής, ηγείται μιας συμμαχικής κυβέρνησης, φθειρόμενος διαρκώς. Η Γερμανία τηρεί στάση επιφυλακτική στον πόλεμο, προσπαθεί να καλύψει την ενεργοβόρα βιομηχανία της και μαζί παλεύει με τον πληθωρισμό, έχοντας τα συνδικάτα απέναντι που αξιώνουν αντισταθμιστικές αυξήσεις μισθών, με πρώτο το πανίσχυρο του Μετάλλου που διεκδικεί αυξημένες αμοιβές κατά 8%.

Και η βρετανική πολιτική επίσης, παρά τις ασκήσεις επιβίωσης του Μπόρις Τζόνσον, δεν είναι στα καλύτερά της. Τις τελευταίες μέρες η Βρετανία βιώνει αποδιοργανωτικές απεργίες στους σιδηροδρόμους, τις σοβαρότερες των τελευταίων τριάντα ετών. Και μαζί τις συνέπειες του Βrexit εξαιτίας της αποχώρησης χιλιάδων ανειδίκευτων ξένων εργαζομένων. Το χάος στα βρετανικά αεροδρόμια είναι δηλωτικό της πολυσήμαντης κρίσης. Γενικώς η Βρετανία είναι αποδυναμωμένη, παρακολούθημα πια των ΗΠΑ, δεν δύναται να παίξει αυτόνομο ρόλο στα διεθνή πράγματα.

Στο Βέλγιο επίσης οι εργαζόμενοι διεκδικούν μαζικά αυξήσεις στις αμοιβές τους και η Ιταλία βλέπει τα δύο ακροδεξιά κόμματα να αθροίζουν ολοένα και υψηλότερα ποσοστά στις έρευνες των διαθέσεων της κοινής γνώμης. Ο Μάριο Ντράγκι δεν κρύβει τους κινδύνους και τις απειλές που γεννούν ο πόλεμος και όσα τον συνοδεύουν. Αντιστοίχως η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ στην Ισπανία νιώθει βαριά την ανάσα της Ακροδεξιάς και ιδιαιτέρως την αμφισβήτηση των ανασφαλών νέων.

Ολη αυτή η ατμόσφαιρα παρατεινόμενης κρίσης και αστάθειας, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου εξισορρόπησης των προκλητικών πια ανισοτήτων, ενισχύει τις πάμπολλες αντισυστημικές εκδοχές της πολιτικής, της Ακροδεξιάς συμπεριλαμβανομένης, παντού στην Ευρώπη.

Τα Βαλκάνια σε περιδίνηση, ο Ερντογάν προκαλεί

Αλλά και σε άλλες ζώνες ανακύπτουν περιπλοκές. Η ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων κινδυνεύει από την αστάθεια που μεταφέρει ο πόλεμος. Η γειτονική Βουλγαρία βιώνει κρίση πολιτική, καθώς οι φιλορωσικές δυνάμεις εγείρουν διεκδικήσεις έναντι της Βόρειας Μακεδονίας. Η καταγωγή του Σαμουήλ και της γλώσσας που μιλούν στα Σκόπια μοιάζουν προσχηματικές.

Κατά βάθος υποκρύπτουν ρωσικό δάκτυλο, ο οποίος εναντιώνεται στον δυτικότροπο και καταγγέλλοντα τη ρωσική εισβολή βούλγαρο πρωθυπουργό Κίριλ Πέτκοφ. Ενδεχόμενο βουλγαρικό veto στην ενταξιακή διαδικασία της Βόρειας Μακεδονίας θα παρασύρει και τη γειτονική Αλβανία κ.ο.κ.

Στην περίπτωσή μας επίσης ουδείς αμφιβάλλει ότι οι παράλογες τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο ευνοήθηκαν από τα αναθεωρητικά σχέδια του Πούτιν. Ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να έχει ενθαρρυνθεί από τα επιθετικά σχέδια των Ρώσων και φαντασιώνεται ότι μπορεί να απολαύσει εδαφικά και γεωπολιτικά κέρδη στην ευρύτερη περιοχή. Με την καμπάνια κατά της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου και την επίκληση θεμάτων εθνικής ασφαλείας οικοδομεί δικαιώματα κυριαρχίας και προετοιμάζει στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον τους.

Ουσιαστικά η Τουρκία θέλει τα νησιά αφύλακτα, ουδετεροποιημένα και την Ελλάδα ταπεινή, εύκολη λεία στις ορέξεις της. Επενδύει στο γεγονός ότι μέχρι τώρα η χώρα μας αντιμετώπιζε με συστολή τις τουρκικές διεκδικήσεις, απέφευγε την ένταση και προτιμούσε να μη δίνει δικαιώματα στην τουρκική επιθετικότητα. Πλέον δεν επιτρέπεται να εθελοτυφλεί και οφείλει να αντιταχθεί με όλα τα μέσα στην προφανή πια τουρκική διεκδίκηση.

Η κινητικότητα των Ινδών και των Κινέζων

Κατά τα φαινόμενα το επόμενο εξάμηνο θα είναι θερμό με την Τουρκία. Αλλά και πάλι δεν είναι η μόνη περιπλοκή. Το Ισραήλ προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει ευθέως τα πυρηνικά σχέδια του Ιράν, η Συρία παραμένει μια ανοιχτή πληγή και ολόκληρος ο αραβικός κόσμος βρίσκεται σε διαδικασία νέων συμμαχιών και οικονομικής αναγέννησης καθώς ο πόλεμος γέμισε ξανά τα ταμεία των βασιλιάδων και των εμίρηδων.

Οι Κινέζοι και οι Ινδοί επίσης είναι κινητικοί και εσχάτως εμφανίστηκαν στο προσκήνιο και οι Ινδονήσιοι, κυβερνητικοί παράγοντες των οποίων ετοιμάζονται να ταξιδέψουν στη Μόσχα. Γενικώς η Νοτιοανατολική Ασία αναπτύσσεται ραγδαία μετά το πανδημικό σοκ, σπάει τη στερεοτυπική στα δυτικά μέσα απειλή του στασιμοπληθωρισμού και όπως προφητεύουν οι «Financial Times» θα είναι οι πρώτοι που θα υποστηρίξουν την ενίσχυση της παγκοσμιοποίησης. Υπό το πρίσμα αυτής της προοπτικής οι Κινέζοι και οι Ινδοί θα κινητοποιηθούν, θα θελήσουν να ξεπεράσουν τα δεσμά του πολέμου και ίσως πιέσουν τον Πούτιν με τον τρόπο τους.

Οπως και να έχει, επί του παρόντος ο Πούτιν με τον αιματηρό πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας έχει βάλει όλον τον κόσμο σε παγίδα γενικευμένης αστάθειας. Πλεονεκτεί προς το παρόν. Η στρατηγική του είναι διακηρυγμένη και ο ρωσικός λαός την υπερασπίζεται, την έχει ιδεολογικά αφομοιώσει. Μένει να δούμε αν η Δύση θα αντέξει την πίεση που μεταφέρει σε ολόκληρο τον κόσμο, αν θα υψώσει νέο ιδεολογικό τείχος και θα επιδιώξει αντιπαράθεση διαρκείας ή θα επιχειρήσει κάποιον συμβιβασμό, όπως δηλώνει το θρυλούμενο, μετά τη βύθιση της ναυαρχίδας του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, άνοιγμα διαύλων μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας.